Verslag vergadering Commissie voor Wonen en Onroerend Erfgoed
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Collega's, minister, ik wil u allen het allerbeste toewensen voor het nieuwe jaar, een goede werking ook in onze commissie en de voortzetting van de constructieve discussies.
Ik herinner de leden er nog eens aan dat de vraagsteller vijf minuten de tijd krijgt en mogelijke aansluiters daarna twee minuten.
De heer D’haeseleer heeft het woord.
Ik wens op mijn beurt u allen een gezond en veilig 2021 toe.
In december 2020 verscheen er in De Standaard een artikel met als titel ‘Undercover op de huurmarkt voor Vluchtelingen’ en een paar dagen later stond in dezelfde krant ‘De schande van de schijnmakelaar’. Beide artikels gaan over hetzelfde onderwerp, namelijk ware maffiapraktijken op de huurmarkt door zogenaamde schijnmakelaars ten behoeve van vluchtelingen die geen woonst vinden.
Via Facebookgroepen van de Arabische gemeenschap maken deze schijnmakelaars reclame voor hun lucratieve handel in huurwoningen. Een van de voorbeelden spreekt over een Iraanse vluchteling die eerst de kneepjes van het vak geleerd heeft als vrijwilliger voor een vluchtelingenteam bij een Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW), waar hij eigenaars probeerde te overtuigen om aan asielzoekers te verhuren. Eenmaal het vak onder de knie gekregen, verhuisde hij naar Antwerpen om daar zijn eigen criminele handeltje als schijnmakelaar op te zetten. Of hoe welzijnswerk onbedoeld een donker kantje kan krijgen.
Het onderzoek dat De Standaard zelf gevoerd heeft en in een van de artikels beschrijft, toont aan dat het bewuste netwerk van deze makelaars een omvang heeft dat nauwelijks te overschatten is. Niet enkel schijnmakelaars zijn op die manier actief, er zijn ook talloze vreemdelingen die als bemiddelaars optreden om zo ook een deel van de koek te kunnen opstrijken. Vluchtelingen die het wagen om iemand in te lichten over de praktijken, worden steevast bedreigd door de schijnmakelaars. Om maar aan te tonen dat dit als het ware een wijdverspreid maffianetwerk is, waartegen actie ondernomen moet worden. Je hoeft zelfs niet ter plaatse te gaan om te weten dat de huurwoningen die op deze wijze aan de man of liever aan de vluchteling gebracht worden, op geen enkele wijze zullen voldoen aan de strenge kwaliteitseisen voor woningen.
U hebt in uw beleidsnota eerder aangegeven dat u malafide vastgoedmakelaars en verhuurders wilt aanpakken. Dit is de uitgelezen kans om de daad bij het woord te voegen. Ik heb dan ook enkele vragen. Bent u op de hoogte van deze wijdverspreide maffiapraktijken in de huursector? Welke stappen zult u ondernemen om deze praktijken af te remmen en te stoppen? We zitten hier natuurlijk ook met de problematiek van de bevoegdheidsverdeling, waarbij de erkenning van makelaars federaal is geregeld. Aangezien het hier strikt gezien niet om erkende makelaars gaat, stel ik mij de vraag hoe dit efficiënt aangepakt kan worden, zoals u ook als doelstelling in uw beleidsnota hebt opgenomen. Zult u contact opnemen met de bevoegde federale ministers om hen aan te sporen gerechtelijke stappen te ondernemen tegen deze criminele praktijken? Zult u overleggen met de minister van Welzijn om te vermijden dat welzijnsorganisaties, hoe goedbedoeld ook, leerscholen worden om dit soort praktijken op te zetten?
Minister Diependaele heeft het woord.
(Slechte geluidskwaliteit)
Voorzitter, ook ik wens iedereen een heel gelukkig en gezond 2021. Ik kijk er trouwens ook naar uit om met jullie verder te debatteren en samen te werken om ons woonbeleid op punt te zetten. Het is een goede zaak om ook vanuit de oppositie uitgedaagd te worden om daar het beste van te maken.
Collega D’haeseleer, we zijn het er absoluut over eens dat het over misdrijven gaat. U noemt het 'maffiapraktijken'; ik denk dat het een omschrijving is die terecht kan zijn. Ik lees in uw vraag – een beetje tussen de lijnen – dat u het eigenlijk opneemt voor vluchtelingen die hier worden uitgebuit, wat terecht is, denk ik. Persoonlijk vind ik het misbruik maken van mensen in een dergelijke kwetsbare situatie, om er eigen financieel gewin uit te halen en er geld aan te verdienen, absoluut onaanvaardbaar. Dat was ook onze reactie na de artikels in De Standaard waar u naar verwijst. We delen dus absoluut de afkeer voor dit fenomeen, en het gaat dus ook over criminele daden. Ik ben het misschien niet altijd eens met de concrete omschrijvingen die u geeft, maar daarover zijn we het eens.
Het gaat natuurlijk over een strafbaar feit waartegen het parket – jammer genoeg nog altijd een federale bevoegdheid – moet optreden; we hebben zelf geen instrumenten om daders te vervolgen. Ook de wettelijke regeling van het beroep van makelaars is een federale bevoegdheid. Zoals u weet, is het een beschermd beroep, maar deze mensen hebben natuurlijk geen erkenning. Het Beroepsinstituut van Vastgoedmakelaars (BIV) kan hiertegen optreden. Makelaars staan op een soort van tableau, publiek raadpleegbaar. Mensen die zonder erkenning op de woonmarkt actief zijn, moeten door het BIV worden opgespoord.
Onze impact in het strafrechtelijke deel is dus eerder beperkt. Zoals u aangeeft, hebben we via de administratie gevraagd om contact op te nemen met de federale bevoegde collega's om dit probleem aan te kaarten en aan te pakken.
Het is uiteraard niet de bedoeling dat dergelijke praktijken zich voordoen binnen de welzijnsorganisaties of daar hun oorsprong vinden. Ik denk dat u het ermee eens bent, of er zelf ervaring mee hebt, dat het niet is omdat iemand uit uw vereniging of organisatie strafbare of bedenkelijke praktijken uitvoert, dit de verantwoordelijkheid of de schuld is van die vereniging of organisatie.
We weten dat de woonmarkt onder druk staat. Het migratiebeleid is daar helemaal niet op afgestemd. Dit debat leeft ook in Nederland, waar men evengoed te maken heeft met een woningmarkt die onder druk staat. Ze pakken er de zaken iets anders aan. In het artikel werd ook verwezen naar de Nederlandse markt. Maar het debat dat het migratiebeleid extra druk legt op de woningmarkt, leeft daar ook. Een woningmarkt is heel weinig elastisch, wat betekent dat het aanbod de vraag niet snel genoeg kan volgen. Het zou goed zijn mocht het migratiebeleid daar rekening mee houden, wat vandaag niet het geval is. Het zorgt voor problemen op de woningmarkt, niet enkel voor vluchtelingen.
De heer D'haeseleer heeft het woord.
Het is inderdaad zo dat ik maar flarden van het antwoord van de minister heb kunnen horen. Goed, ik ga mijn best doen om toch een aantal elementen in mijn repliek weer te geven.
Zoals ik al zei, is de bevoegdheidsverdeling natuurlijk een heikel punt. Dat wijst nog maar eens op de onvolmaaktheden van de staatshervorming en de bric-à-bracoplossingen die door de jaren heen naar voren zijn geschoven. Minister, uiteraard ben ik het met u eens dat vluchtelingen niet moeten worden uitgebuit. Ik denk dat ieder weldenkend mens die mening deelt. Een ander debat is natuurlijk de vraag of al die vluchtelingen hier moeten worden opgevangen. Het is een essentiële vraag. U weet hoe wij daarover denken, maar het doet hier niet echt ter zake.
Wat opmerkelijk is in de artikels, is dat het voornamelijk ex-vluchtelingen zijn die nu een verblijfsstatuut hebben en die in die handel worden ingeschakeld. Ze vragen aan vluchtelingen tussen 200 en 500 euro om als tussenpersoon, als bemiddelaar, als pseudomakelaar te kunnen optreden.
Ik stel vast dat uw manoeuvreerruimte binnen de bevoegdheden die u hebt, heel beperkt is. Het opnemen van contact met de federale instanties moet de hoofdmoot uitmaken van uw acties. We zullen hier ook in het federale parlement vragen over stellen. Minister, we moeten ervoor zorgen dat dergelijke praktijken en uitwassen als deze zo vlug mogelijk worden uitgeroeid.
Een fundamentele bedenking is dat de woningmarkt onder druk staat. Het opengrenzenbeleid dat we de laatste jaren in dit land hebben gekend, zal hier weinig of geen oplossing aan bieden. Ik vrees dat we dweilen met de kraan open en dat het aanbod de vraag niet zal volgen, ook niet de komende jaren, als we geen ander beleid inzake opvang van vluchtelingen gaan voeren. Dit is ook weer een debat dat hoofdzakelijk op het federale niveau zijn beslag moet krijgen.
De kern van het verhaal is dat u te weinig armslag hebt om malafide makelaars aan te pakken, wat u ook in uw beleidsnota hebt geschreven. Misschien is dat ook iets om aan te kaarten bij uw federale collega's.
Mevrouw Smeyers heeft het woord.
Voor iedereen ook een mooi 2021, anders dan het vorige jaar, in alle opzichten.
Mijnheer D’haeseleer, de vraag die u stelt is terecht. Ik was ook verbaasd om te lezen dat deze praktijken onder andere in uw geboortestad en ook in mijn geboorte- en thuisstad gekend zijn. ‘Gekend’ moet je tussen aanhalingstekens lezen, want als schepen van Wonen en OCMW-voorzitter heb ik direct gevraagd aan de sociale dienst of ze er weet van hadden of cliënten die erkend zijn als vluchteling en een equivalent leefloon krijgen, die praktijken komen melden of zeggen dat ze op die manier aan een goedkope woning zouden kunnen raken. De sociale dienst wist zelf nergens van. Dat is dan ook mijn vraag aan u, minister, om te sensibiliseren bij de OCMW’s, ook al is dat niet helemaal uw taak. Maar misschien kan u uw collega-minister, de minister van Welzijn, vragen om dat te doen. Erkende vluchtelingen zijn inderdaad zeer kwetsbaar en hebben een zeer zwakke positie bij het zoeken naar een woning, ook omdat ze de taal niet machtig zijn en daardoor misschien gemakkelijk slachtoffer worden van dergelijke praktijken.
Misschien zoek ik het te ver, maar ik denk toch dat dit ook aan Fedasil, dat verantwoordelijk is voor de opvang van vluchtelingen en ook de lokale opvanginitiatieven (LOI’s) onder zijn bevoegdheid heeft, gevraagd kan worden, zeker wat betreft kandidaat-vluchtelingen – en nu ga ik een federale materie aanhalen, een technische materie ook – die een no-showstatuut aanvragen, die dus zeggen dat ze niet opgevangen hoeven te worden door de federale staat omdat ze zelf een woning gevonden hebben of ergens terechtkunnen. Ik zie die cijfers bij ons wel stijgen. Misschien trek ik een verkeerde conclusie, maar misschien is daar een link. Misschien wordt er gezegd: ‘Kom maar, vestig u waar u wilt, in de buurt van vrienden of familie die reeds erkend zijn. Dan hoeft u niet in dat opvangcentrum te blijven tijdens de procedure. Kom maar tegen een goedkope en voor kandidaat-vluchtelingen dus betaalbare prijs in een krot wonen, zodat u dan al in de buurt bent van de mensen bij wie u wilt zijn.’ Ik zie daar eigenlijk een link, want we zien die cijfers stijgen. Ik heb ze nagevraagd.
Ik denk dus dat dit vooral een oproep is aan de minister van Welzijn om daarrond te sensibiliseren. De minister van Wonen doet wat hij moet doen op het vlak van de verplichte woonkwaliteit, de verplichte C-attesten, zodat we aan die zijde al vermijden dat krotwoningen of ongeschikte woningen verhuurd worden tegen veel te lage prijzen. Ik denk dat dat de taak is van de minister van Wonen en dan is er ook een heel grote taak weggelegd voor de minister van Welzijn en voor Fedasil.
Minister Diependaele heeft het woord.
(Slechte geluidskwaliteit)
Ik weet niet wat het probleem zou zijn waardoor ik niet goed hoorbaar ben, maar ik stel voor dat u me onmiddellijk onderbreekt, als het nog voorvalt. Misschien ligt het aan de USB-poort. Mocht er nog een probleem zijn, dan mag u me dat zeker melden. Ik was er nochtans van overtuigd dat mijn antwoord iedereen tevreden zou stellen.
Mijnheer D’haeseleer, onze bevoegdheden zijn inderdaad beperkt en de bevoegdheidsverdeling is ook … (onverstaanbaar) … Het gaat hier over iets strafrechtelijks en justitie blijft een federale bevoegdheid. De federale collega’s gaan daar dus meer over kunnen zeggen.
De aanpak waarnaar u verwijst, de intentie die wij in de beleidsnota naar voren hebben geschoven voor de aanpak van malafide makelaars, huurders en verhuurders, dat is onder andere die lijst die we willen opstellen. Daar wordt verder aan gewerkt. Ik heb op dat vlak altijd een grote slag om de arm gehouden, omdat dat technisch-juridisch een hele uitdaging is, maar dat is lopende.
Ten tweede zijn er natuurlijk ook die meldpunten die in 255 van de 300 gemeenten worden opgericht en de komende maanden actief moeten zijn. Dit kan daar ook voor worden gebruikt.
Misschien nog een laatste punt ten aanzien van mevrouw Smeyers: dit is inderdaad een fenomeen dat niet alleen in grootsteden voorvalt. Er wordt verwezen naar een dader van Aalst, waarbij het ging over een appartement in de Vlaamse stad Zottegem. Het is een fenomeen dat over heel Vlaanderen bestaat. Dat is toch wel opmerkelijk.
De heer D'haeseleer heeft het woord
Ik heb er niet veel meer aan toe te voegen. We zullen daarover vragen stellen in het federaal parlement. Als ik me niet vergis, heeft de minister in zijn eerste antwoord meegedeeld dat er contact is opgenomen met de federale collega's. Wij hopen dat dat contact iets opbrengt en leidt tot een initiatief dat dergelijke praktijken in onze samenleving kan uitroeien. Minister, ik denk dat iedereen het erover eens is dat we moeten vermijden dat mensen in een kwetsbare positie – dat gaat trouwens niet alleen over de vluchtelingen – nog dieper in de miserie geraken en dat hun geld afhandig wordt gemaakt dat ze op een andere manier beter kunnen gebruiken, door mensen die blijkbaar opereren vanuit een maffianetwerk. Een ander woord heb ik daar niet voor.
De vraag om uitleg is afgehandeld