Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, naar aanleiding van verschillende terreuraanvallen in Frankrijk liet de Franse president Emmanuel Macron weten dat hij de Europese grenzen wil versterken om illegale immigratie en daaruit voortvloeiend islamitisch terrorisme tegen te gaan. De Franse president liet weten dat Frankrijk om te beginnen aan zijn eigen grenzen de aanwezigheid van politie en militairen zou verdubbelen. Hij toonde zich tevens een voorstander van een heronderhandeling van het Schengenverdrag zodat betere veiligheidscontroles aan de Europese binnengrenzen mogelijk worden. Dat liet Macron alvast bij een grensbezoek aan Spanje in Le Perthus weten. Sinds de islamitische aanvallen op de concertzaal Bataclan in Parijs die we onlangs hebben herdacht, bekwam Frankrijk trouwens al een uitzondering op de Schengenakkoorden inzake grenscontroles.
Frankrijk zal hiertoe al de eerste voorstellen indienen op de Europese Raad in december. President Macron is van plan om de door hem beoogde hervormingen ten laatste door te voeren onder het Franse voorzitterschap van de Europese Unie in de eerste helft van 2022.
Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen gaf in haar State of the Union in september aan een nieuwe strategie te willen ontwikkelen voor de toekomst van de Schengenzone.
Minister-president, wat is de visie van de Vlaamse Regering inzake een heronderhandeling van de Schengenakkoorden? Staat u hiervoor open? Wat is de visie van de Vlaamse Regering op een modernisering van de Schengenakkoorden? Heeft de Vlaamse Regering een uitgewerkte toekomstvisie? Indien niet, zal deze regering een dergelijke visie uitwerken in de aanloop naar de Europese top in december en de daaropvolgende gesprekken hieromtrent? Ik heb daarnet verwezen naar de bedoelingen van de Franse president in de eerste helft van 2022. Werd er omtrent een aanpassing van de Schengenakkoorden al overleg gepleegd met de federale overheid en/of met de Europese Commissie of andere Europese lidstaten?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Deckmyn, de Vlaamse Regering is voorstander van een goed functionerende Schengenzone en staat open voor voorstellen die de Schengenzone versterken. Verantwoordelijkheid en proportionaliteit zijn hierbij leidende principes. Ik ben een heel grote voorstander van het opheffen van de interne grenzen. Ik denk dat wij daar als exportland enorme voordelen van hebben. Maar het ene kan niet zonder het andere. Daarmee bedoel ik dat het opheffen van de interne grenzen enkel een succes kan zijn als de externe grenzen sluitend gemaakt worden. Ik vind echt niet dat we grenzen moeten gaan optrekken tussen Vlaanderen en Nederland en tussen Vlaanderen en Frankrijk. De Vlaamse Regering staat heel erg achter het Schengenverdrag, maar het is van twee zaken een: we willen de interne grenzen opheffen en dus de externe grenzen sterk maken. Dat is het uitgangspunt.
Wat is de visie? Zoals gezegd, is de Vlaamse Regering voorstander van een goed functionerende Schengenzone. Dat biedt heel wat voordelen voor Vlaanderen als exportland. De Vlaamse Regering wenst niet terug te keren naar een Europa waarin binnengrenzen het vrije verkeer van goederen, diensten, werknemers en personen belemmeren. Volgens een studie uit februari 2016 van de Bertelsmannstichting in opdracht van het Europees Parlement zou de sluiting van de grenzen de Schengenlanden tot tientallen miljarden euro per jaar kunnen kosten. Voor Vlaanderen als kleine, open economie is het onbelemmerde vrij verkeer dan ook van enorm economisch belang. Het is dus belangrijk om steeds de proportionaliteit van eventuele maatregelen af te wegen.
Dat neemt niet weg dat de Vlaamse Regering, zoals gezegd, openstaat voor alle voorstellen die de Schengenzone versterken. Maar een versterkte Schengenzone veronderstelt volgens mij eerst en vooral goed functionerende buitengrenscontroles met een kordaat maar humaan terugkeerbeleid. Gemeenschappelijke grenzen veronderstellen een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. We moeten zorgen dat iedereen die verantwoordelijkheid opneemt zodat het herinvoeren van binnengrenscontroles niet nodig is. Die twee gaan voor mij hand in hand.
Om lidstaten hierin te ondersteunen is een versterkt Frontex-agentschap nodig dat kan optreden als een performante Europese grens- en kustwacht. Dit agentschap moet de lidstaten, in geval van druk op hun buitengrenzen, technisch, operationeel en logistiek kunnen ondersteunen. Belangrijk is ook dat dit agentschap niet enkel de verplichtingen van de lidstaten inzake grensbeheer zal monitoren, maar dat er bij ernstige gebreken ook sancties mogelijk zijn. Zo zal het agentschap kunnen tussenkomen wanneer het functioneren van de Schengenzone bedreigd wordt of een lidstaat niet remedieert aan tekortkomingen inzake grenscontroles.
Mijnheer Deckmyn, ik heb bijna vijf jaar in de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken (JBZ) gezeten en eigenlijk waren de toen nog 28 lidstaten daar redelijk unisono over. Het duurt echter wel gigantisch lang voor de beslissingen die in de Europese Raad van regeringsleiders worden genomen op het terrein leiden tot een verandering van de situatie. Op Griekenland na, dat toen extreemlinks werd bestuurd, bestond daar een grote consensus over binnen de lidstaten. De implementatie op het terrein blijkt echter niet zo eenvoudig.
De Vlaamse Regering zal de EU-beleidsontwikkelingen inzake de Schengenzone nauwgezet opvolgen en indien nodig deelnemen aan de Belgische standpuntbepaling over concrete voorstellen van de Commissie, dit evenwel vanuit de vaststelling dat migratie en grensbeheer in de eerste plaats federale bevoegdheden zijn. We willen echter graag samen met de federale overheid dat standpunt bepalen. Ook wat die Belgische standpuntbepaling betreft, is er geen groot probleem. De basisidee van open binnengrenzen heeft zoveel voordelen maar dan op voorwaarde dat de buitengrenzen streng worden gecontroleerd. Over het uitgangspunt is weinig discussie. Daar zijn al veel middelen voor vrijgemaakt maar de implementatie op het terrein blijkt niet zo eenvoudig. Voor een staat als Griekenland met zo veel eilandjes die een buitengrens vormen, is het niet eenvoudig om dat streng te controleren. Dat betekent echter niet dat we het niet moeten nastreven om daar hopelijk ooit toe te komen.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, ik dank u voor uw antwoord.
Uiteraard is het zo dat de Schengenzone voordelen heeft voor Vlaanderen als exportnatie, ik zal dat zeker niet ontkennen. U zegt open te staan voor voorstellen die de Schengenzone versterken. Heel terecht is het basisantwoord dat u naar voren schuift dat het opheffen van interne grenzen enkel kan wanneer de externe grenzen sterk genoeg zijn. Ik sta daar volledig achter.
IkĀ sta daar volledig achter, maar nu komt de ‘maar’. Maar daar wringt het schoentje: aan de voorwaarde ‘versterkte buitengrenzen’ wordt niet voldaan. Ik heb begrip voor uw argumentatie, bijvoorbeeld inzake de eilanden rond Griekenland. Dat is juist. Maar wij kunnen misschien ook eens kijken naar ‘good practices’ in het buitenland en hoe men aan beleid doet inzake buitengrenzen. Misschien is dat in sommige landen makkelijker dan in andere, maar ik verwijs naar Australië. Die hebben misschien niet zoveel eilandjes, het is één groot eiland op zich, maar ze beschermen hun buitengrenzen – ook op het water – op een consequente manier. Er zijn dus wel mogelijkheden. Zoals ik al zei, het beschermen van onze externe grenzen, daar nijpt het schoentje juist. Ik verwijs naar de chantage van Turkije, dat dreigt miljoenen vluchtelingen op ons los te laten. Waar staan we dan met die versterkte buitengrenzen? We zijn aan handen en voeten gebonden. (Opmerkingen van minister-president Jan Jambon)
Ja, maar ik repliceer op uw terechte stelling dat het opheffen van de interne grenzen enkel kan als de externe grenzen sterk genoeg zijn, en dat is niet zo. We hebben een sterke Frontex nodig, maar we weten dat dit agentschap vaak faalt. Dat is geen verwijt. Het is soms dweilen met de kraan open. Als men de buitengrenzen wil versterken, gaat men serieuze inspanningen moeten doen om daar de daad bij het woord te voegen. Het is allemaal gemakkelijk om tegen iedere lidstaat te zeggen dat we onze buitengrenzen moeten versterken, maar als we geen sterke initiatieven nemen, blijft het bij loze woorden. Vandaar mijn pleidooi om initiatieven te nemen om de buitengrenzen te versterken.
Ik wil ook nog een laatste, bijkomende vraag stellen. Frankrijk houdt vast aan het feit dat men tegen 2022 een concreet plan wil gaan initiëren hiertoe. Hoe staat u daartegenover?
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Dit is een boeiend debat. De verklaring van president Macron was wel degelijk aan een binnengrens, namelijk de Spaanse grens. Hij heeft daar gezegd dat vrij reizen binnen Schengen moest worden aangepast en de controles aan de Franse grens moesten worden aangescherpt. Hij verwees hierbij naar de strijd tegen illegale immigratie en terrorisme. Dat is uiteraard verklaarbaar.
Vlaanderen heeft een kleine en open economie. We zijn een logistieke draaischijf in Europa. We hebben belangrijke havens die een toegangspoort tot het land vormen, maar tegelijk tot Europa. Ik sluit me volledig bij u aan, minister-president, inzake de versterkte controle aan de buitengrenzen. Dat is een federale bevoegdheid. We zien nu weer de drama’s aan de buitengrenzen. Zoals we dat jaren gezien hebben aan de Griekse eilanden, zien we dat vandaag de dag aan de Canarische Eilanden: duizenden mensen proberen illegaal binnen te geraken. Er blijven dus problemen inzake de controle aan de buitengrenzen.
De afspraak binnen Schengen was natuurlijk: vrij verkeer van personen en een duidelijke grenscontrole aan de buitengrenzen. Tot op heden blijkt dat het daar nog steeds mank loopt. Ik steun de Vlaamse Regering en wat u daarover gezegd hebt. Ik hoop dat er gewerkt wordt aan die versterking van Frontex, aan de versterking van de controle aan de buitengrenzen, zodat wij nog steeds een open economie kunnen hebben in het belang van onze export en import en van onze havens.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Misschien moet ik even opmerken dat we onze binnengrenzen tijdens de terrorismecrisis gesloten hebben. In het Schengenverdrag staan dus wel degelijk een aantal mogelijkheden die toelaten om de grenzen te sluiten omwille van de binnenlandse veiligheid. Dat is nooit permanent; dat moet altijd punctueel zijn, maar het Schengenverdrag laat dat wel toe. Voortschrijdend inzicht en de weer opflakkerende terreurdreiging zetten ons nu aan om dat allemaal tegen het licht te houden en na te gaan of de procedures nog wel adequaat en juist zijn. Daar heb ik niets op tegen, integendeel, daar willen we aan meewerken. Maar het blijft de uitzondering, in geval van grote dreiging op het vlak van binnenlandse veiligheid. En dat die mogelijkheid herijkt wordt naar aanleiding van de nieuwe situatie van de afgelopen jaren, daar heb ik geen enkel probleem mee.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, bedankt voor uw antwoord. Ik denk dat alles wat gezegd moest worden, gezegd is. We volgen dit uiteraard verder op.
De vraag om uitleg is afgehandeld.