Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Vraag om uitleg over het aanbod van de apothekers om asymptomatische patiƫnten te testen met coronasneltests
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Collega's, de voorbije maanden hebben ook de apothekers zich op een heel sterke manier ingezet om patiënten zo goed mogelijk doorheen de coronacrisis te begeleiden. Net als huisartsen bouwen ook apothekers een band op met hun patiënten en proberen zij hen zo goed mogelijk te begeleiden en op te volgen. Ze vervullen een essentiële rol in zowel de multidisciplinaire benadering van de zorg voor de patiënt als in de eerstelijnszorgverlening.
Zo kunnen apothekers een belangrijke schakel zijn in de opvolging van het medicatiegebruik, in de controle van medicatieschema’s, en ook in transmurale zorgbegeleiding. Voor dat laatste bestaat er bij ons nog geen wettelijk kader. In Nederland bijvoorbeeld zijn er reeds apothekers die gespecialiseerd zijn in transmurale zorgbegeleiding.
Met de digitalisering van de maatschappij en het stijgend aantal zorgbehoevenden als gevolg van de vergrijzing zou de rol van de apotheker in de eerstelijnszorgverlening zelfs kunnen worden uitgebreid tot zorg aan huis. Aankopen die online worden gedaan, zouden in de eerste plaats bij de meest zorgbehoevenden bijvoorbeeld aan huis kunnen worden geleverd met de nodige instructies. In diezelfde golf van digitalisering passen misschien ook wel digitale consulten.
Ten slotte – dit werd in de commissie al wel eens geopperd – zijn apothekers ook bereid om in deze tijd van coronacrisis bij te dragen tot het afnemen van testen of het toedienen van vaccins. Ik verwijs naar de hoorzitting in de coronacommissie, waar Roel Van Giel namens Domus Medica stelde dat de huisartsen momenteel overbevraagd zijn. Er werd specifiek de vraag gesteld naar het mogelijk inzetten van andere profielen. Federaal werd de wetgeving recent aangepast om dit mogelijk te maken. Nieuwe beroepsgroepen kunnen COVID-19-testen afnemen. Deze testafnames moeten dan wel geïntegreerd worden in een ruimere teststrategie, waarbij de resultaten ook doorstromen in het kader van contactonderzoek en eventuele quarantaineattesten. Het gaat dus niet enkel over het gewoon afnemen van de test, maar ook over alle gevolgen die daaraan worden verbonden.
Op welke manier kunnen apothekers breder worden ingezet in de eerstelijnshulpverlening? Welke opportuniteiten ziet u op dat vlak? Zult u in overleg gaan met uw federale collega om de taakstelling van apothekers te verbreden tot onder meer ook transmurale zorgbegeleiding, zorg aan huis of digitale consulten? Zullen apothekers worden ingezet voor de afname van coronatests? Indien ja, op welke manier wordt de informatiedoorstroming in het kader van contactopsporing en quarantaineattesten dan verzekerd? Op welke manier zullen apothekers ingezet worden bij het toedienen van vaccins in het algemeen?
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Enkele weken geleden hebben we de gevalsdefinitie aangepast. De volgende weken zal men opnieuw die asymptomatische patiënten kunnen testen.
De apothekers hebben eerder al aangegeven dat zij bereid zijn om meer taken op zich te nemen om andere zorgverstrekkers te ontlasten. Het gaat dan bijvoorbeeld over het testen van asymptomatische patiënten. De sneltesten moeten natuurlijk wel betrouwbaar zijn en de apothekers zouden dan wel samenwerken met de huisartsen.
Minister, is de inzet van sneltests in de apotheken mogelijk?
Hoe evalueert u het aanbod van de apothekers dat de huisartsen in belangrijke mate zou kunnen ontlasten?
Minister Beke heeft het woord.
Apothekers hebben een zeer belangrijke rol in het correct medicatiegebruik, het vermijden van polymedicatie, het opmaken van een medicatieschema en de therapietrouw. Maar ook de sociale component die de apotheker opneemt, is belangrijk voor doelgerichte zorg. De apotheker is vaak een van de eerste contacten bij ziekte en is het veelvuldig contact bij chronische ziekte. Zij bouwen dan ook een vertrouwensrelatie op met de persoon met een zorgnood en/of hun mantelzorger. Daarnaast hebben zij een grote rol in het preventieve gezondheidsbeleid.
Hun kennis en expertise vormt een onmiskenbare schakel in de geïntegreerde en doelgerichte zorg die de Vlaamse overheid nastreeft. We beschouwen de apotheker dan ook als een belangrijk lid van het zorgteam. De ontwikkeling van een gedeeld, digitaal zorg- en ondersteuningsplan zal een grote rol spelen in het delen van informatie en expertise tussen de verschillende leden van het zorgteam en de persoon met een zorgnood zelf.
In het kader van doelgerichte en geïntegreerde zorg is afstemming met de federale collega’s uiteraard nodig. Onder andere de interkabinettenwerkgroep Geïntegreerde Zorg is hiervoor het platform.
De mogelijke inzet van apothekers om sneltesten uit te voeren is een federale bevoegdheid. De federale wetgeving voorziet al in de mogelijkheid voor apothekers om deze testen af te nemen binnen het bestaande kader, op voorschrift en onder toezicht van een arts. Apothekers, ook in opleiding, kunnen dus nu al worden ingezet in de bestaande test- en triagecentra om daar de werklast te verminderen op piekmomenten.
Om patiënten te kunnen testen in de apotheek zelf zijn er toch nog een aantal hindernissen, ook van praktische aard. Zo moet het uitvoeren van deze testen gebeuren met de nodige voorzorgsmaatregelen op het vlak van bioveiligheid, dus in een aparte ruimte en met aangepast beschermingsmateriaal. Niet iedereen heeft dat of kan zijn infrastructuur daarvoor voorzien. Daarom lijkt het ons op dit moment niet aangewezen noch efficiënt om individuele patiënten te gaan testen in de officina’s terwijl daarvoor een performant kader is gecreëerd met de test- en triagecentra.
Wanneer de apothekers de Ag-sneltesten enkel te koop aanbieden zonder de afname bij de klant, spreken we over een zelftest. Dit kan vandaag de dag nog niet als valabele methode worden beschouwd en wordt dus niet ondersteund vanuit de Vlaamse overheid.
We weten dat de apothekers vragende partij zijn om mee ingeschakeld te worden, en dit wordt zeker onderzocht, al zijn er een aantal beperkingen. Een eerste is de apotheker als vaccinator. Daarvoor zou de regelgeving moeten worden aangepast omdat apothekers momenteel geen vaccins mogen toedienen. Dit wordt verder onderzocht met de Vaccinatiekoepel en de regelgeving ligt in handen van de federale overheid.
Een tweede is de apotheker als distributeur. Aangezien het vaccin in grote hoeveelheden zal worden verpakt, is dit niet evident om de distributie via de apotheken te laten verlopen. Dit wordt onderzocht door het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) aangezien zij belast zijn met de organisatie van de vaccinatie.
Een derde is de apotheker in de voorbereiding. Mogelijk kunnen apothekers, en zeker ook ziekenhuisapothekers, mee ingeschakeld worden in de voorbereiding van vaccinaties, voor vaccins die bijvoorbeeld op min 80 graden Celsius moeten worden bewaard zodat ze op temperatuur kunnen worden gebracht en klaar zijn voor gebruik door de vaccinatoren.
Voor we testen, van welk type ook, breed inzetten, moeten we voldoende zekerheid hebben over de betrouwbaarheid ervan.
U geeft in de inleiding op uw vraag aan dat dit een voorwaarde is die de apothekers zelf ook stellen. Vandaag hebben we die zekerheid echter nog niet wat betreft het gebruik van sneltesten bij asymptomatische personen.
Er zijn momenteel nog onvoldoende wetenschappelijk gevalideerde gegevens beschikbaar omtrent het gebruik van sneltesten bij asymptomatische personen. Dit gebruik wordt daarom ook afgeraden door Sciensano. De inzet van sneltesten voor deze doelgroep zou immers aanleiding kunnen geven tot vals-negatieve resultaten, wat zeker in settings met kwetsbare personen grote implicaties kan hebben. We kunnen ook niet zonder meer afgaan op de informatie die door producenten verstrekt wordt. Onafhankelijke validatiestudies tonen soms grote verschillen met de sensitiviteit zoals die wordt vermeld door de fabrikanten.
Aangezien de betrouwbaarheid onvoldoende gegarandeerd is, zullen we op dit moment dus niet ingaan op het aanbod van de apothekers. Ik wijs er nog eens op dat intussen, ook na de vragen die door ons gesteld zijn binnen de interministeriële conferentie, de federale regelgeving werd aangepast, waardoor meer mensen testen mogen afnemen. Ook dat kan natuurlijk helpen om artsen te ondersteunen.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik denk dat de eerstelijnszone een goede organisatie is en een goede schaal om de samenwerking met en de inzet van apothekers binnen de brede eerstelijnszorg op een goede manier af te stemmen met alle andere partners binnen de eerste lijn. Er zijn ook al eerstelijnszones waar daar ook al specifiek werk van wordt gemaakt, en waar ook aan een kader wordt gewerkt waarbinnen een bevraging wordt gedaan van wat apothekers in dit kader zelf al dan niet zien zitten. Als ik goed ben ingelicht, zijn er toch nogal wat apothekers die wel aangeven mee ingeschakeld te willen worden binnen de brede testing, binnen de vaccinatie. Dat betekent daarom niet alleen binnen de officina, dat kan vanzelfsprekend ook in de grotere centra zijn.
Minister, ik denk dat er een heel leerproces kan zijn: wat heeft de crisissituatie ons geleerd, welke noden zijn er nu gesteld, en wat kunnen we daar nadien ook nog uit meenemen? Ik weet dat de regelgeving ter zake federaal is, en dat daar de aanpassing moet gebeuren. Maar welke opdrachten er dan binnen die eerstelijnszone gebeuren, dat is natuurlijk ook heel belangrijk voor Vlaanderen.
In dat kader is het natuurlijk ook nodig dat, wanneer verdere stappen zouden worden gezet, er ook de nodige opleiding en vorming van de apothekers bij komt kijken. Als we dat willen doen, moeten we zeker zorgen dat dat ook gebeurt.
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Apothekers worden blijkbaar nu al ingeschakeld in triagecentra. Hebt u er zicht op hoeveel apothekers dat eigenlijk doen? Want dat interesseert mij wel. Ze zijn natuurlijk ook vragende partij voor het zetten van het toekomstige covidvaccin. Ik denk wel dat dat heel belangrijk is, want die organisatie zal zeker niet vanzelfsprekend zijn. We moeten goed kijken welke personen, welke profielen we daarvoor inzetten om ervoor te zorgen dat niet een bepaalde groep overbelast wordt. Ik denk daarbij maar aan de huisartsen, natuurlijk. Ik denk dat daar een goede strategie moet worden ontwikkeld, en echt moet worden gekeken wat de rol van de apotheker in dezen kan zijn.
Mevrouw Sleurs heeft het woord.
Minister, de apothekers hadden ook nog een derde terrein waarop ze zich wilden inzetten in de huidige pandemie: het sensibiliseren bij de komende vaccinaties en de vaccinatiecampagne. Maar in verband met dat sensibiliseren is ook de Vlaamse vaccinatiekoepel een strategie aan het uitbouwen. De timing zal uiterst belangrijk zijn. Ook professor Van Damme heeft dat benadrukt. Zo vermijden we het effect waarbij mensen bijvoorbeeld zeggen ‘we zijn gevaccineerd, het kan allemaal geen kwaad meer’, en gaan we in tegen de antivaxxers. Zo vermijden we een tegenovergesteld effect.
Hoe staat het met dat aspect, het sensibiliseren van de bevolking in verband met de vaccinatie, ook door apothekers? En hoe staat het met de timing en het eigenlijke plan?
Minister, ik wil me even aansluiten bij collega Sleurs, over het sensibiliseren van de mensen die naar de apotheek komen. U hebt zelf gezegd dat apothekers meestal vertrouwenspersonen zijn, bij wie mensen niet alleen hun medicatie komen halen, maar met wie ze ook een babbeltje slaan, zeker in deze coronacrisis. Het probleem voor de apotheken is dat ze niet alleen de werklast hebben en de problemen van de mensen moeten aanhoren, maar dat ze de afgelopen dagen en weken ook heel veel kritiek hebben gekregen in verband met de voorraad, of het niet-voorradig zijn, van griepvaccins, hoewel ze daar zelf niets aan kunnen doen. Dat is toch wel een probleem, omdat we nu in de periode zitten waarin de griepvaccins worden toegediend. Ik hoor bijvoorbeeld van mijn eigen apotheker dat zij elke dag opnieuw mensen over de vloer krijgt die klachten hebben en die zich bijvoorbeeld afvragen waarom zij het niet krijgen en hun buur wel.
Ik begrijp wel dat er meer aanvragen zijn tot vaccinatie, maar als we nu al een tekort hebben aan griepvaccins, wat wordt het dan straks met de rest? Ook daar zal het hele debat weer gevoerd worden, het ethische debat over wie wel en wie niet, wie eerst en wie laatst. Dat is een belangrijk probleem dat we zeker onder ogen moeten zien.
Minister Beke heeft het woord.
We staan inderdaad voor heel wat uitdagingen. Ik beaam, zoals ik in mijn antwoord al heb gezegd, dat de apothekers een uiterst belangrijke rol spelen, in het algemeen, maar zeker ook in deze coronatijden. Het waren vaak de enige aanspreekpunten voor heel wat patiënten en heel wat chronische patiënten in de eerste golf, toen het bereik van huisartsen ook veel minder groot was. Daarstraks is de vraag gesteld over mensen die schrik hebben om afscheid te gaan nemen van een geliefde in een ziekenhuis of een woonzorgcentrum. Zo zijn er ook heel veel mensen die schrik hebben om bijvoorbeeld naar een dokter te gaan of naar andere plaatsen. De apotheker heeft daar dus een ontzettend grote en belangrijke rol in gespeeld en zal ook de komende periode een zeer belangrijke rol spelen bij het sensibiliseren en mobiliseren. Dat is absoluut zo.
De apothekers kunnen meedraaien in de testcentra, doordat de staalafname mag gebeuren door meerdere personen. Dat is nu net de aanpassing die minister Vandenbroucke gedaan heeft, op onze vraag. We hebben daar in de commissie al een paar keer op gealludeerd en antwoord op gegeven. We hebben dat vanuit Vlaanderen gevraagd, om op die manier de druk bij de huisartsen wat weg te nemen.
Hoe die financiering van apothekers precies loopt, weet ik niet, omdat de financiering van het personeel in de test- en de triagecentra federaal wordt geregeld. Dat wordt niet vanuit Vlaanderen gedaan.
Algemeen, wat de vaccinatiestrategie betreft, zijn er verschillende elementen en aspecten. Ten eerste is er de aankoop. Daar heb ik woensdag in de plenaire vergadering ook al een antwoord op gegeven. Wanneer zullen die dan geleverd worden? Dat zal zijn na validatie, ook door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA). Daarna zullen ze aan de lidstaten kunnen worden bezorgd en kunnen ze ook ingezet worden. Wanneer dat precies is, dat zal mee van die processen afhangen. Ten tweede is er de hele logistieke keten die moet worden georganiseerd. En een derde belangrijke component is de mobilisering, de sensibilisering en het informeren van de mensen.
Ook wat de prioriteiten betreft, heb ik woensdag in het parlement al geantwoord. De Hoge Gezondheidsraad heeft al een aantal prioriteiten gegeven. Het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) is daar ook mee bezig. Het zal ook voor een stuk te maken hebben met de karakteristieken van de eventuele vaccins die zullen worden ingezet.
We kunnen ter zake vandaag dus nog niet helemaal voorafnames doen, maar een aantal grote lijnen zijn al uiteengezet door de Hoge Gezondheidsraad.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Apothekers hebben natuurlijk een belangrijke rol. U hebt daar ook al naar verwezen. Dat hadden ze altijd al, en in coronatijden is dat natuurlijk nog sterker naar voren gekomen. Het is natuurlijk ook een rol die evolueert, dat zien we allemaal. Ze zijn vaak vertrouwenspersonen. Die nabijheid is toch ook wel heel belangrijk.
Wat de toekomst betreft: er zit een grote capaciteit bij die apothekers, en ook wel heel veel knowhow, en de bereidheid is er om hun taakstelling te verbreden. We zullen samen goed moeten bekijken hoe we die knowhow en die capaciteit nu en na corona op de best mogelijke manier kunnen inzetten.
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Ik heb daar eigenlijk niet zo veel meer aan toe te voegen. Zij hebben inderdaad al een zeer belangrijke rol gespeeld, en zullen dat ook in de toekomst doen, inzake sensibiliseren, het eventueel afnemen van die testen, vaccineren. Dat moeten we goed bekijken, maar ze hebben zeker en vast een centrale rol, als vertrouwenspersoon voor heel wat mensen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.