Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Hulplijn 1712 lanceert de nieuwe campagne #kijknietweg. Deze is in de eerste plaats gericht op situaties die zich kunnen voordoen in de sport- en cultuursector en wil vooral omstaanders aanmoedigen om grensoverschrijdend gedrag te herkennen, te benoemen en er mee tegenin te gaan. Dat is heel erg nodig, dat bewijzen alle cijfers, en dit in de verschillende sectoren.
In de vorige legislatuur hebben we daarrond een commissie opgericht, de commissie Grensoverschrijdend Gedrag, met als conclusie een resolutie met een aantal aanbevelingen en twee voorstellen van decreet. Ik heb een aantal zaken uit die resolutie opgenoemd. Ik noem hier alleen hetgeen gaat over 1712, namelijk prioriteit blijven geven aan de uitbreiding van zowel de bekendheid als de bereikbaarheid van 1712, nupraatikerover.be, Awel, CLBChat en Stop it now, werk maken van een performant registratiesysteem van meldingen, al dan niet onder de koepel van 1712 en verdere opleidingen organiseren met betrekking tot deze thematiek.
In het Vlaams regeerakkoord lees ik dat de strijd tegen grensoverschrijdend gedrag onverminderd zal worden voortgezet, niet alleen door de minister van Welzijn, maar ook samen met alle beleidsdomeinen waaronder Justitie, Onderwijs, Cultuur, Jeugd, Sport en Media.
Minister, kunt u meer toelichting geven bij de nieuwe campagne van 1712? Hoe wordt die campagne opgevat? Op welke wijze geraakt de boodschap bij de beoogde doelgroepen? Welke stappen zijn gezet in verband met de bereikbaarheid, de laagdrempeligheid en de bekendheid van de verschillende hulplijnen? In hoeverre is verder werk gemaakt van een performant registratiesysteem voor meldingen van grensoverschrijdend gedrag dat sectoroverschrijdend kan worden gebruikt? Op welke wijze wordt ingezet op de opleiding van aanspreekpunten integriteit in organisaties en verenigingen in alle sectoren? Welke acties worden nog ondernomen om, in samenwerking met de andere beleidsdomeinen, verder uitvoering te geven aan het Vlaams regeerakkoord in de strijd tegen grensoverschrijdend gedrag?
Minister Beke heeft het woord.
Voorzitter, de voorbije jaren zijn verschillende situaties met betrekking tot grensoverschrijdend gedrag in de sport- en cultuursector aan het licht gekomen. Omdat taboes, schuld, schaamte en angst een grote rol spelen, ervaren de slachtoffers en de omstaanders vaak barrières om de stap naar de hulpverlening te zetten. Om die reden heeft 1712 met mijn steun de campagne over grensoverschrijdend gedrag in de sport- en cultuursector gelanceerd. De centrale boodschap van de campagne luidt als volgt: “Kijk niet weg en contacteer 1712 als u vragen hebt over grensoverschrijdend gedrag”.
De campagne is in de eerste plaats gericht op de omstaanders van psychisch, lichamelijk en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ze spelen een belangrijke rol in de aanpak van deze problematiek. Ze kunnen het slachtoffer ondersteunen of contact met 1712 opnemen. Ze kunnen ook bijdragen tot een klimaat in de sportclub of cultuurorganisatie waarin niet van het probleem wordt weggekeken. De campagne van 1712 roep elke vereniging, organisatie, individuele sporter, speler, actrice, muzikant en bij uitbreiding iedereen op om zich mee achter de campagne te scharen. De coördinator van 1712 heeft het als volgt verwoord: “Met de 1712-campagne willen we binnen die sector een ommezwaai of een cultuuromslag realiseren. Met cultuuromslag bedoel ik dat we geweld herkennen, erkennen, benoemen, bespreken, aanpakken, kortom, dat we niet meer wegkijken van het probleem.”
Deze campagne werd en wordt nog steeds op verschillende manieren verspreid. Er zijn affiches verstuurd naar sport- en cultuurorganisaties met de vraag ze in de sportclub of de cultuurorganisatie uit te hangen in de kleedkamers, de inkomhal of andere plaatsen waar mensen samenkomen. Deze affiches kunnen worden bijbesteld of kunnen van www.ikkijknietweg.be, de website van de campagne, worden gedownload. Samen met 1712, hebben de minister-president, minister Weyts en ikzelf een begeleidende brief gestuurd met daarin de warme oproep in de club of de vereniging met deze campagne aan de slag te gaan. Daarnaast worden een aantal campagnefilmpjes op sociale media als Facebook, Snapchat en YouTube gepusht. De campagne is toegelicht in het programma De Madammen op Radio 2 en is opgepikt door verschillende nieuwsredacties die in hun berichtgeving aandacht aan deze problematiek hebben gegeven.
Een belangrijke manier om de boodschap bij de doelgroep terecht te laten komen, is de oproep aan iedereen om de boodschap van de campagne langs de eigen socialemediakanalen te delen. Dit kan, bijvoorbeeld, door de profielfoto op facebook aan te passen of door een filmpje te delen waarin niet wordt weggekeken van grensoverschrijdend gedrag. Op die manier tonen mensen dat ook zij grensoverschrijdend gedrag niet laten passeren. Verschillende mensen en groepen in de sport- en cultuurwereld hebben dit al gedaan. De instructies zijn te vinden op de website.
Mishandeling en misbruik vormen een bijzonder belangrijke en ernstige aantasting van de persoonlijke integriteit. Het is een fundamenteel onderdeel van een herstel om deze door schuld- en schaamtegevoelens overspoelde personen hun zelfbeschikkingsrecht terug te geven.
De hulp die de chat op www.nupraatikerover.be wordt aangeboden, kan worden omschreven als ‘leading from behind’. De chatmedewerkers volgen de jongeren in hun proces naar beveiliging en herstel. Ze reiken hiertoe handvaten aan. Ze laten de jongeren op verhaal komen. Ze ondersteunen, bekrachtigen en geven psychologische educatie. Waar nodig, zijn ze mild confronterend, maar ze nemen het niet van hen over.
Vaak zijn hiervoor langdurige trajecten nodig. Met een aantal oproepers kan de volgende stap worden gezet en wordt actief gewerkt naar het aanspreken van een vertrouwenspersoon, het installeren van hulpverlening of het leggen van de link met de bestaande hulpverlening.
Om de bekendheid en laagdrempeligheid van de chat te vergroten, zet het team van Nupraatikerover.be al enkele jaren in op bekendmaking via diverse onlinekanalen. Nupraatikerover.be is erg actief op sociale media, in het bijzonder Facebook en Instagram. Daarnaast worden er op vraag affiches en folders bedeeld, wordt er ingespeeld op de media wanneer de thematiek aan bod komt en was het chatteam aanwezig op een tienerfestival.
In het voorjaar van 2019 werden in samenwerking met een communicatiebureau campagnefilmpjes gemaakt die de werking van de chatbox duiden. Deze werden geadverteerd op Facebook, Instagram en YouTube. Er werd toen voor een eerste maal gewerkt met influencers die bereid waren om het bestaan en de werking van Nupraatikerover.be bekend te maken bij hun volgers. In september 2020 vond een nieuwe bekendmakingscampagne plaats, ook in samenwerking met socialmedia-influencers.
Wanneer een hulpaanbod naar jongeren wordt gedaan, is het belangrijk om voldoende toegankelijk te zijn voor deze jongeren. Investeren in bekendheid van het hulpaanbod bij de doelgroep hangt dus altijd samen met het waarborgen van voldoende mogelijkheden om in te stromen. De voorbije jaren kende Nupraatikerover.be een sterke groei. In 2016 was de chatbox 8,5 uur per week open, intussen is dat 15 uur per week.
Sinds de coronacrisis zijn de chaturen nog meer uitgebreid en is het chatteam op weekbasis ongeveer 30 uren online actief, met inbegrip van de chatgesprekken op afspraak. Sinds de start van de coronacrisis merken de chatmedewerkers dat meer jongeren vragen naar een actieve tussenkomst. Dit vraagt een extra investering van de chatmedewerkers buiten de chaturen.
Wat de bereikbaarheid van 1712 betreft, werden begin 2020 belangrijke aanpassingen doorgevoerd: vanaf 8 april 2020 is de 1712-chat open van maandag tot donderdag van 13 uur tot 20 uur, wat een verdrievoudiging is ten opzichte van het vroegere aanbod. Vanaf 20 april is 1712 telefonisch ook langer bereikbaar, namelijk tot 18 uur. 1712 heeft ook ingezet op extra capaciteit voor het opvangen van piekmomenten. Deze ruimere telefonische bereikbaarheid en de extra capaciteit zijn evenwel tijdelijk en kaderen in de subsidie aan 1712 naar aanleiding van de coronacrisis.
1712 is een gratis aanbod dat openstaat voor iedereen. Een gesprek met 1712 is ook altijd discreet. Zo verschijnt een oproep bijvoorbeeld niet op de telefoonrekening en moet de persoon die contact opneemt met 1712, zijn/haar naam niet vermelden. Wie 1712 wil contacteren, kan dit telefonisch, per chat of e-mail. De persoon die contact opneemt met 1712, kan dus opteren voor de contactwijze die hem/haar het meeste ligt. Deze elementen en de verruimde openingsuren dragen bij aan de laagdrempeligheid van 1712.
Ook in de bekendheid van 1712 wordt verder geïnvesteerd. Dit gebeurt via een jaarlijkse campagne en verschillende andere communicatie-initiatieven waarmee een groot bereik wordt beoogd. Zo liep in februari 2020 op Canvas de documentaire ‘Als je eens wist’. In deze documentaire staan getuigenissen over kindermishandeling centraal. 1712 heeft gedurende een maand een animatiespot over kindermishandeling via sociale media en op Canvas gepromoot.
Tijdens de coronacrisis werd een toename van conflicten en geweld tussen partners verwacht. 1712 ontwikkelde in dit kader samen met partners een poster en animatie met handvaten over hoe gezinnen kunnen omgaan met conflicten en geweld in het gezin. Deze poster werd breed verspreid via partnerorganisaties en sociale media.
Aanvullend daarop lanceerde 1712 in juni een nieuwe campagne rond huiselijk geweld ‘Bang om in uw kot te blijven?’. Met deze campagne werd opgeroepen 1712 te contacteren wanneer men met huiselijk geweld in aanraking komt. Ook hier werd een campagneposter via verschillende kanalen verspreid en liep er op sociale media gedurende enkele weken een animatiefilmpje over huiselijk geweld. Deze campagne bereikte 388.000 Vlamingen via sociale media. 1712 probeert ook regelmatig in te spelen op berichtgevingen in de pers over de thema’s geweld, misbruik en kindermishandeling.
Tot slot zijn er ook partnerorganisaties die naar 1712 verwijzen in hun communicatie-acties en campagnes.
Stop it Now! is op dit moment bereikbaar via telefoon,e-mail en sinds 2019 ook per chat. De verschillende kanalen worden dus bediend, zij het niet dagelijks. Er is op dit moment voor gekozen om consistent te zijn wat de openingsuren van de hulplijn betreft. De werking van Stop it Now! wordt in de loop van 2021 geëvalueerd. Eventuele vragen naar de uitbreiding van de openingsuren zullen op dat moment bekeken worden. Daarnaast is de hulplijn vertrouwelijk en anoniem, wat de laagdrempeligheid zeker ten goede komt.
De afgelopen periode is voornamelijk ingezet op het verhogen van de bekendheid van de hulplijn. In mei 2020 liep, in kader van de gratis zendtijd, een tv-spot over de hulplijn op de verschillende kanalen van de VRT. Een advertentie van Stop it Now! werd in dezelfde periode ook getoond op reclamepanelen van verschillende haltes van de metrolijnen in Antwerpen. Daarnaast zette Stop it Now! de afgelopen periode ook in op het verwerven van bekendheid via het adverteren op legale pornosites met een verwijzing naar de zelfhulpmodule ‘Stoppen is mogelijk’. In het najaar wordt nog een sociale mediacampagne gepland, waarbij de tv-spot via socialemediakanalen zal worden verspreid en worden visitekaartjes met de contactgegevens van de hulplijn verspreid naar Centra Algemeen Welzijnswerk en politiezones. Los van de geplande communicatie-acties tracht Stop it Now! ook altijd in te spelen op de actualiteit en de pers te woord te staan wanneer de thematiek seksueel misbruik of seksuele gevoelens voor minderjarigen aan bod komt.
Wat de ondernomen stappen voor het verhogen van de bereikbaarheid, laagdrempeligheid en bekendheid van de CLB-chat en Awel betreft, verwijs ik respectievelijk naar de minister van Onderwijs en de minister van Jeugd. Daarnaast wijs ik ook op de versterkingen in het kader van de coronacrisis die we hebben doorgevoerd bij Tele-Onthaal en 1813.
Ik bekijk op dit ogenblik ook in hoeverre deze versterkingen moeten worden verdergezet aangezien de coronacrisis nog volop woedt en er ook opnieuw een toename is van de oproepen.
Vanuit de interkabinettenwerkgroep Integriteit werd de kaart getrokken om de sectorale registratiesystemen die soms nog zeer recent zijn opgestart, performanter te maken en uitwisseling te optimaliseren. Het is niet evident om één registratiesysteem op te zetten dat sectoroverschrijdend kan worden gebruikt. Zowel de anonimiteit van hulp- en chatlijnen die de drempel voor de gebruikers sterk verlaagt als privacy mag hier niet lichtzinnig worden opzijgeschoven.
Wat uw vierde vraag betreft, zijn er verschillende beleidsinitiatieven lopende. Zo is er een evaluatie van de opleiding voor de aanspreekpunten Integriteit in de sport en de aanstelling van aanspreekpunten bij het Internationaal Centrum Ethiek in de Sport (ICES) vooropgesteld, evenals een ondersteuningspakket op sportclubniveau.
Ook in de erkende jeugdwerkorganisaties moeten aanspreekpunten worden aangesteld en opgeleid en moet een integriteitsbeleid worden uitgetekend.
In de cultuur- en audiovisuele sector is gewerkt aan de invoering van een verplichting tot aanduiding van een aanspreekpunt en het voeren van een integriteitsbeleid.
Met het decreet Leerlingenbegeleiding is elke school verplicht een beleid inzake leerlingenbegeleiding uit te werken, ook op het vlak van psychosociaal welzijn, en een leerlingenbegeleider of zorgcoördinator aan te stellen. Dat gebeurt in samenwerking met het CLB. Scholen en CLB’s kunnen voor ondersteuning terecht bij de onderwijskoepels, het GO! en de centrumnetten. Hiertoe werden binnen deze organisaties contactpersonen integriteit aangesteld.
Voor een concrete stand van zaken verwijs ik u naar mijn collega-ministers die bevoegd zijn voor cultuur, jeugd, sport en onderwijs. Binnen het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin blijven het kwaliteitsdecreet en de daarin voorziene preventieve en curatieve maatregelen van kracht.
We werken verder aan een gericht beleid om geweld, misbruik en kindermishandeling tegen te gaan. We zetten de strijd tegen grensoverschrijdend gedrag onverminderd verder. Samen met de beleidsdomeinen justitie, onderwijs, cultuur, jeugd, sport en media bevestigen we het engagement om duurzaam werk te maken van beleidsacties die zowel de fysieke, psychische als seksuele integriteit beschermen. We werken daarbij verder op basis van het actieplan integriteit en hebben aandacht voor kwaliteitsbevordering, sensibilisering, preventie en een adequaat en gepast reactiebeleid.
We zorgen tevens voor een inbedding van de werking van de Erkennings- en Bemiddelingscommissie voor slachtoffers van historisch misbruik.
We onderzoeken ook de mogelijkheid tot het uitwerken van afspraken met media voor een verwijzing naar de bestaande hulplijnen, zoals 1712, bij berichtgeving over geweld. Hiervoor zal ik volgend jaar samen met minister Dalle actie ondernemen.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw wel heel uitgebreide antwoord. Ik zal alleen nog kort ingaan op 1712 zelf. Dat meldpunt heeft in die enkele jaren sinds het bestaat een vaste plek verworven en dat is nodig want in de verschillende sectoren is veel te veel sprake van grensoverschrijdend gedrag en van de drempel om daar melding van te doen. Dat betekent echter niet dat ze mogen stilzitten. Ik denk dat grote bekendmakingscampagne nodig blijven. Het is dan ook goed dat u dat doet. Dat moet ook doelgroepgericht gebeuren. Jongeren kijken daar anders tegenaan of moeten op een andere manier worden bereikt dan ouderen. In het verleden was het ook een aanbeveling om 1712 kindvriendelijker te maken waarop de uren van de chat zijn uitgebreid. Het is goed dat u daar verder op inzet.
Het zou ook goed zijn indien de mogelijkheid verder zou worden onderzocht om 1712 ook te vermelden bij berichtgeving over geweld en misbruik. Ik heb daar in het verleden al toe opgeroepen. We kennen allemaal de vermelding van 1813 wanneer sprake is van berichten over zelfdoding of wanneer een programma wordt uitgezonden waarin zelfdoding aan bod komt. We krijgen dan nadien de vermelding dat wie vragen heeft over zelfdoding, terecht kan bij het nummer 1813. Het zou goed zijn als dit er ook zou komen voor 1712. Ik besef wel dat dat niet zo eenvoudig is maar ik denk dat programmamakers en journalisten zelf ook voor een deel die beoordeling kunnen doen wanneer zij dat nodig achten. Ik denk in elk geval dat het de taak is van iedereen en niet alleen van mensen die zelf grensoverschrijdend gedrag meemaken. Voor hen is er inderdaad vaak heel veel schaamte en terughoudendheid, ook van mensen uit de omgeving. Daarom is die bekendmaking van 1712 zo belangrijk. In plaats van horen, zien en zwijgen is het horen zien en spreken. Als je twijfels hebt, of aanvoelt dat er ergens sprake is van grensoverschrijdend gedrag, meld het dan.
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Minister, dit was een heel uitgebreid antwoord. Wanneer het gaat over grensoverschrijdend gedrag, doet 1712 duidelijk heel hard zijn best. Inzake grensoverschrijdend gedrag worden een aantal parameters aangegeven: ervoor zorgen dat er voldoende expertise is, dat er een backoffice is om op terug te vallen, zorgen dat het in de context past. Het is dan ook goed dat u binnen de sport- en cultuursector die toch specifieke contexten zijn, samenwerkt en dat u specifieke campagnes voert.
Bij die doorstroming stel ik me wel wat vragen, daar hebt u weinig over gezegd. Ik vraag me ook af hoe u daar slachtoffers in betrekt. Het VOICE- project heeft tijdens de vorige legislatuur mooi werk geleverd inzake grensoverschrijdend gedrag in de sport. Daarbij staan de stemmen van slachtoffers echt centraal. Ik vind het dan ook spijtig dat het project niet meer wordt ondersteund. Ik vraag me af hoe dat komt en of u dat wilt herbekijken. Het is immers heel waardevol om expertise en ervaringsdeskundigheid te combineren, daar gaan zij voor.
Ik heb u onlangs een schriftelijke vraag gesteld. U hebt het over kindermishandeling in uw plan over psychische en fysieke en seksuele integriteit. Wanneer het gaat over de aanmeldingen bij de CAW’s inzake intrafamiliaal geweld waarin grensoverschrijding, fysiek, seksueel of psychisch geweld vaak een grote rol speelt, is het eigenlijk heel mooi om te zien hoe daders zich daar zelf steeds vaker aanmelden. Zij gaan dus zelf op zoek naar herstel, wat een goede zaak is, zeker omdat grensoverschrijding vaak binnen het gezin gebeurt.
Op welke manier gaat u daar plaats voor maken? Ik heb u daar weinig over horen zeggen.
Minister Beke heeft het woord.
Collega's, 1712 gaan we absoluut verder promoten, ook binnen een specifieke context zoals de recente campagne voor de cultuur- en sportsector. Het is de bedoeling om dat ook te blijven doen. Ik wil ook verwijzen naar de goede praktijken die we hebben gezien bij de coronacrisis, onder meer bij de VRT die een speciale vermelding liet zien van de hulplijnen zoals 1712. We willen samen met de minister van Media ook goede afspraken maken om dat verder te doen.
De stemmen van de slachtoffers stonden ook centraal in de campagne van 1712.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Voorzitter, ik heb geen verdere vragen meer.
De vraag om uitleg is afgehandeld.