Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Minister-president, ik had het daarnet ook al over de Chinees-Europese top. Die was al langer gepland, is dan afgelast, maar heeft uiteindelijk toch in een klein gezelschap plaatsgevonden, wat een goede zaak is.
Tijdens de commissievergadering van 9 juni waren we het erover eens dat dit een uitstekende gelegenheid zou zijn om, naast de onderhandelingen over een breed investeringsakkoord, ook enkele prangende zaken aan te kaarten: de situatie in Hongkong, de berichten over de mensenrechtensituatie, de cyberaanvallen, handelsspanningen. Op de agenda werd ook een mensenrechtendialoog geplaatst, die later dit jaar in Peking zal plaatsvinden. Dit zijn positieve eerste stappen: de EU spreekt met China over de mensenrechtensituatie en roept China op om zijn plichten onder het internationaal recht na te komen, maar de vraag is of dit genoeg is en of China daar ook naar zal handelen.
De EU en China zijn belangrijke handelspartners: gemiddeld drijven de EU en China voor meer dan 1 miljard euro per dag handel. Charles Michel zei: “Europe is a player, not a playing field”. Dat waren heel duidelijke woorden, maar als we dan een belangrijke handelspartner zijn, moeten we ook enige druk kunnen zetten op andere thema’s dan enkel economische.
Ik wil ook verwijzen naar een kritisch rapport van de Europese Rekenkamer over de houding van Europa ten aanzien van de Chinese investeringsstrategie. De laatste jaren zijn de Chinese investeringen in de EU toegenomen, vooral in strategische sectoren zoals energie, havens of telecom. Toch zijn daar nagenoeg geen betrouwbare gegevens en statistieken, stelt de auteur van het rapport, Annemie Turtelboom, vast. Men stelt zich de vraag hoe dan een gepaste strategie kan worden ontwikkeld. Het rapport hekelt ook het gebrek aan Europese coördinatie. Net om die reden zou China erin slagen lidstaten tegen elkaar uit te spelen in zijn investeringsstrategie, wat zou leiden tot oneerlijke economische voordelen.
Minister-president, was u betrokken bij de voorbereiding van de Europees-Chinese top en kon u daar ook vanuit Vlaanderen de nodige input voor geven? Weet u wat er concreet besloten is tijdens deze top? Kunt u daar verslag van uitbrengen?
Hoe heeft China gereageerd op de oproep van de EU om het internationaal recht na te leven en de mensenrechtenschendingen te stoppen?
Hoe beoordeelt u de studie van de Europese Rekenkamer?
Weet u of de EU een meer coherente Chinastrategie beoogt te creëren, zodat EU-landen niet tegen elkaar worden uitgespeeld? Wat is het standpunt van de Vlaamse Regering daarin?
Minister-president Jambon heeft het woord.
De top was inderdaad een overleg via videoconferentie met de drie voorzitters: de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, het Duitse voorzitterschap van de Raad van de EU, vertegenwoordigd door bondskanselier Angela Merkel, en de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen.
Er werd dus geen officiële verklaring voorbereid zoals doorgaans de gewoonte is. Toch werd tussen de federale overheid en de deelstaten afgestemd wat de belangrijkste boodschappen waren die België naar voren wilde laten schuiven. Mijn diensten namen zoals altijd deel aan dat overleg.
Ik som de belangrijkste aandachtspunten op. Wat handel en investeringen betreft, willen we een snel, maar ook ambitieus investeringsakkoord. Hiervoor is nog vooruitgang nodig op verschillende vlakken waaronder markttoegang, geschillenbeslechting en gelijk speelveld. Inzake klimaat vragen we dat China zijn engagementen nakomt. Het is gemakkelijk om zich op papier te engageren maar in de praktijk ligt dat misschien iets moeilijker. We vragen ook aandacht voor de coronarespons en de billijke distributie van vaccins. Tot slot moesten ook Hongkong en de mensenrechten absoluut op de agenda staan.
Alle voorziene thema’s werden besproken. Wat de concrete resultaten betreft, gaat het vooral om de ondertekening van het akkoord over geografische aanduidingen, dat zijn de speciale beschermde landbouwproducten van hoge kwaliteit. Later dit jaar zal ook een mensenrechtendialoog plaatsvinden. Verder zal er in 2021 opnieuw een leidersbijeenkomst zijn met deelname van de staatshoofden en regeringsleiders en president Xi Jinping, en zullen de leiders hun engagement voor het investeringsbeschermingsakkoord herbevestigen.
Het feit dat er later dit jaar een fysieke mensenrechtendialoog komt, vind ik op zijn minst een positief signaal. Wat daaruit komt, zullen we nog wel zien, maar de Chinezen zijn alvast bereid om over dit thema een dialoog aan te gaan. Zoals ik al zei, was er geen gezamenlijke persconferentie na afloop van de top. In die zin is het moeilijk die te interpreteren, maar het positieve signaal voor mij is dat er nog dit jaar een fysieke mensenrechtendialoog komt.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Minister-president, ik dank u voor uw toelichting. Het was inderdaad belangrijk dat die top kon plaatsvinden, ook al was het digitaal. We kunnen niet om de samenwerking met China heen. Dat is niet alleen economisch belangrijk maar ook, zoals u zelf zei, op het vlak van klimaat.
Wat mensenrechten betreft, moeten we de druk verder opvoeren. We hebben in ons beleidsakkoord benadrukt dat we die mensenrechten willen uitdragen in het Vlaams internationaal beleid, en dat mogen absoluut geen loze woorden zijn.
Wat de EU-top betreft, is het belangrijk dat we die thema’s naar voren brengen en dat we de bezorgdheden vanuit Vlaanderen aan de federale overheid kunnen bezorgen zodat de nieuwe premier die daar kan meenemen.
Tot slot wil ik ook nog verwijzen naar de EU-top van 1 en 2 oktober, waar een aantal ontwerpconclusies voor het toekomstige beleid werden geformuleerd. Een van de ambities daar is strategische autonomie. Sommigen vertalen dat als zou Europa onafhankelijker moeten worden van China en de Verenigde Staten door onder meer de eigen bedrijven extra te ondersteunen. Hoe staat u daartegenover?
De heer Nachtergaele heeft het woord.
We hebben het in deze commissie al meermaals gehad over de mensenrechten in China, onder meer toen het ging over de Oeigoeren, Tibet en Hongkong. Dit onderwerp blijft terugkomen. We zitten natuurlijk op een moeilijk spanningsveld tussen mensenrechten enerzijds en economische samenwerking anderzijds. Die economische samenwerking is voor Vlaanderen en voor de EU zeer belangrijk. China is na de Verenigde Staten onze belangrijkste handelspartner. Ik ben er dan ook van overtuigd dat we niet alleen economisch kunnen profiteren van de handelsrelaties met China, maar dat dit ook de weg vooruit is en dat meer handel automatisch zal leiden tot meer Chinese toegevingen op het vlak van mensenrechten. De balans vinden tussen die twee zal nog een moeilijke uitdaging zijn voor de komende jaren.
Ik wil ook nog even ingaan op wat mevrouw Talpe daarnet heeft gezegd. Ik denk dat het grote gevaar bestaat in een gebrek aan eensgezindheid onder de Europese lidstaten en als Europese Unie. We zien dat er een bepaalde verdeel-en-heerspolitiek is van China, onder meer in de dossiers over 5G en Huawei. Maar ook de belangen van China in de Griekse haven Piraeus leiden ertoe dat we steeds moeilijker tot een krachtig en eensgezind Europees signaal kunnen komen, wat onze onderhandelingspositie voor een deel ondermijnt.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Nachtergaele, ik neem aan dat u daar al volledig in ‘Ronde van Vlaanderen’-sfeer bent, maar de straalverbinding was nog niet van dien aard dat we kunnen zeggen dat we zondag overal … Ik kom wel naar de Kwaremont zondag, dat zal me meer zekerheid geven om de koers goed te kunnen volgen. Dit volledig terzijde.
Mevrouw Talpe, voor uw concrete vraag over de strategische autonomie verwijs ik naar mijn Septemberverklaring. We zijn de eerste stappen daarvoor aan het zetten. Ik denk dat Vlaanderen, en bij uitbreiding Europa, de oefening eens moet maken over welke, nog niet noodzakelijk producten, maar wel capaciteit om te produceren we permanent moeten beschikken in geval van crisis – nu hebben we een gezondheidscrisis gekregen en hebben we de saga van de mondmaskers meegemaakt. Ik wil dat opentrekken – er zijn andere crisissen, cybercrisissen, weet ik veel wat allemaal – om te kijken hoe goed we gewapend zijn om die op te vangen. Met alle beste wil van de wereld, maar mondmaskers: ik denk niet dat het rocketscience is om een mondmasker te maken. Ontex start nu op met de productie van mondmaskers, maar toch heeft dat maanden geduurd. Ik zeg niet dat we die mondmaskers altijd zelf hadden moeten blijven produceren, maar wel dat we de productiecapaciteit hier moeten hebben, zodanig dat wij, op een moment dat heel de wereld bij een paar fabrieken in China staat aan te kloppen voor mondmaskers, de zwarte kap van de machines kunnen af halen en op de knop drukken en zelf mondmaskers beginnen maken.
Ik zei: bij uitbreiding. Dus niet alleen mondmaskers, maar we hebben die strategische oefening opgestart. Dat stond ook in mijn Septemberverklaring. Er moet dan gekeken worden wat op regionaal niveau en wat op Europees niveau moet gebeuren. Ik denk niet dat wij alle strategische goederen in Vlaanderen moeten kunnen produceren; er kunnen ook heel wat dingen op Europees niveau geregeld worden. Maar op dit moment is er, behalve in de energiesector, tamelijk weinig geregeld. Dat is voor mij zeker en vast een van de leerpunten van de coronacrisis. Dit is geen protectionistische maatregel: in tijden van niet-crisis, en als het aanbod voldoende is op de wereldmarkt, kan men gerust kopen waar men aan de goedkoopste prijs dezelfde kwaliteit kan krijgen. Maar in tijden van schaarste moeten wij toch sneller dan we het vandaag kunnen, dergelijke productie kunnen opstarten.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Minister-president, bedankt voor uw antwoord. Ik wil u ook veel succes wensen. Ik denk dat we China hier nog vaak op tafel zullen krijgen: de samenwerking, maar ook de bobbels op de weg naar een goede samenwerking.
Tot slot zou ik nog even willen pleiten voor die mensenrechten. Daar moeten we dringend een heel duidelijk signaal geven. Voor de rest kijken we naar de Europese top en naar wat daaruit zal komen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.