Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Parys heeft het woord.
Minister, in juni stelde ik een schriftelijke vraag over de adoptieprocedure voor binnenlandse adoptie. De procedure bestaat uit zeven stappen en neemt verschillende jaren in beslag. Mensen die ze hebben doorlopen, waaronder ikzelf, weten dat het gemiddeld zo’n vijf jaar en zes maanden duurt.
Ieder koppel kandidaat-adoptieouders krijgt bij aanmelding een aanmeldingsnummer waarmee zij aan het begin van de procedure gerangschikt worden en dat met hun dossier verbonden blijft. Het nummer is prioritair tot de voorbereidingssessies. Vanaf dan is de volgorde voor de inschrijving van deze sessies van kracht, die ook de plaats op de wachtlijst bepaalt.
De regeling waarbij het aanmeldingsnummer wordt losgelaten bij de inschrijving voor de voorbereidingssessies, zou rond 2011 zijn ingevoerd. Hierdoor kon er verwarring ontstaan bij kandidaat-adoptieouders die rond die periode hun procedure opstartten. De plotse plaatswijziging op de wachtlijst en de hierdoor hoogoplopende doorlooptijd van de procedure zorgt bij de kandidaat-adoptieouders voor onbegrip en frustratie. Uit het antwoord op mijn schriftelijke vraag blijkt immers dat er nog 25 koppels die hun procedure gestart zijn in 2012 en 2013, wachten op een kindje via binnenlandse adoptie. Dit zijn mensen die al 8 jaar wachten op een kind, toch al ruim langer dan de gemiddelde wachttijd.
Minister, het is volgens u onmogelijk om de volgorde van de aanmeldingsdatum vast te houden vanaf de inschrijving voor de voorbereidingssessies omdat één koppel dat niet reageert de wachtende koppels na hen zou tegenhouden. Waarom worden kandidaat-adoptieouders niet opnieuw geordend via aanmeldingsdatum na de inschrijving voor de voorbereiding? Het is heel belangrijk dat er transparantie is in de wachtlijst. Nu hebben een aantal kandidaat-adoptieouders het gevoel dat die transparantie niet bestaat en dat ze om een onbegrijpelijke reden achteruit worden gezet door een beslissing over hoe de wachtlijsten worden geordend. Nu staan er koppels op de wachtlijst die langer dan tien jaar zullen doen over hun procedure zonder ooit zelf aan de oorzaak van een vertraging te hebben gelegen.
Waarom wordt er op de wachtlijst bij het Adoptiehuis, de laatste fase van de adoptieprocedure, niet opnieuw gerangschikt op aanmeldingsdatum wanneer blijkt dat kandidaat-adoptieouders lager op de wachtlijst geplaatst zijn vanwege externe factoren en niet vanwege een persoonlijke keuze om bepaalde fases te vertragen?
Welke maatregelen kunt u treffen om te voorkomen dat kandidaat-adoptieouders uitzonderlijk lang op de wachtlijst staan om een kind te kunnen adopteren?
Er zou een formele klacht ingediend zijn bij Kind en Gezin wegens fouten tijdens de adoptieprocedure waardoor kandidaat-adoptieouders achteruit geschoven werden op de wachtlijst. Hierrond zou ook een hoorzitting plaatsvinden. Kunt u schetsen wat de uitkomst is van deze procedure?
Minister Beke heeft het woord.
Sinds de invoering van de 'gerichte instroom', starten kandidaat-adoptieouders op verschillende momenten met de voorbereiding: een deel nog steeds op basis van hun aanmeldingsnummer, maar een veel groter deel op basis van openheid voor bepaalde kindprofielen en/of herkomstlanden. Het is belangrijk dat we kandidaten die bereid zijn om een kind te adopteren met een specifieke zorgbehoefte of uit een herkomstland waarvoor er weinig kandidaten zijn, meteen van start kunnen laten gaan met het traject. Hierdoor kan het voorkomen dat iemand die zich in 2016 aanmeldde, op hetzelfde moment aan de voorbereiding kan beginnen als kandidaten die startten in 2019.
Na de voorbereiding doorlopen kandidaten het maatschappelijk onderzoek. Het invullen van vragenlijsten en het schrijven van levensverhalen gebeurt op het ritme van de kandidaten zelf. Ook krijgt lang niet elke kandidaat na het maatschappelijk onderzoek meteen een gunstig advies. Vervolgens dient niet iedereen onmiddellijk een verzoekschrift tot geschiktheidsverklaring in bij de familierechter. Sommige kandidaten wachten daarmee omdat ze gestart zijn met een job, zwanger zijn of bezig zijn met een fertiliteitsbehandeling. Als we adoptiedossiers dan opnieuw in de volgorde van aanmelding behandelen, dan gaan we voorbij aan het eigen ritme van de kandidaten. Dan is er het risico dat kandidaten die gericht mogen doorstromen of kandidaten die meteen een gunstig advies krijgen, op elk moment achteruit worden geschoven ten opzichte van kandidaten met een eerdere aanmeldingsdatum. We zouden dan ook voorbijgaan aan de essentie van de gerichte instroom. Wie openstaat voor kinderen met een specifieke zorgbehoefte, zou in dat geval moeten wachten op wie enkel openstaat voor jonge en gezonde kinderen. Op langere termijn zouden de adoptiediensten lange wachtlijsten hebben met kandidaat-adoptieouders met een beperkte openheid en zouden er weinig of geen kandidaat-ouders beschikbaar zijn voor kinderen met een specifieke zorgbehoefte.
Het ogenblik waarop kandidaat-adoptanten een bemiddelingsovereenkomst tekenen en worden opgenomen op de wachtlijst bij de adoptiedienst, is een bijzonder en ook spannend moment. Op dat moment wordt de plaatsing van het kind waar men al zo lang naar uitkijkt, plots erg reëel. De plaats die hun wordt toegekend op de wachtlijst, is dan ook erg belangrijk en is voor kandidaten een belangrijk houvast in het proces: die laat hun toe in te schatten wanneer de plaatsing ongeveer zou gebeuren. Een systeem waarbij kandidaat-adoptanten in volgorde van aanmeldingsdatum zouden worden ingevoegd in de wachtlijst, betekent dat dat houvast verdwijnt, wat een grote impact zou hebben op de beleving van de wachttijd. Bovendien wordt er op die manier een nieuwe vorm van ongelijkheid in het leven geroepen: kandidaat-adoptieouders die alle zelf te zetten stappen snel na elkaar hebben gezet, riskeren achteruit te worden geschoven ten aanzien van mensen die bepaalde stappen minder snel hebben gezet.
Naar aanleiding van vragen en een recente klacht over dit thema is het Vlaams Centrum voor Adoptie (VCA), samen met Adoptiehuis, gestart met een evaluatie van het systeem. Daarbij wordt onder meer bekeken of er alternatieven mogelijk zijn, en welke, voor het beheer van de wachtlijst bij de binnenlandse adoptiedienst. Ook de vraag of er correcties mogelijk zouden zijn, en welke, voor kandidaat-adoptanten als de procedure erg lang aansleept, zit mee in de scope. Dat is evenwel geen evidentie, omdat er rekening moet worden gehouden met diverse aspecten: er is de nood aan kandidaten die openstaan voor de kinderen met de grootste noden, er is het individuele tempo waarmee kandidaten de procedure doorlopen, maar er is ook de nood aan een aantal objectieve ijkpunten en parameters om maximaal de gelijkheid in behandeling te waarborgen. Bovendien zal een wijziging in het beheer van wachtlijsten of de rangschikking van kandidaten globaal niet leiden tot een vermindering van de wachttijd. Het is nu eenmaal een realiteit dat er zeker voor binnenlandse adoptie een veelvoud aan kandidaten is in verhouding tot het aantal kinderen die nood hebben aan adoptie, waardoor de wachttijd voor zo goed als alle kandidaten sterk oploopt.
De heer Parys heeft het woord.
Minister, dank u wel. Ik denk dat het heel belangrijk is dat we in dezen een onderscheid maken tussen twee verschillende elementen. Ja, het is belangrijk dat specifieke kinderen met specifieke noden sneller een beroep kunnen doen op een aantal kandidaat-adoptieouders, ook al zijn zij later aangemeld. Daar is iedereen het over eens. Daar hebben we in de vorige legislatuur samen aan gewerkt. Uiteraard is het volgende wel belangrijk, en dat is een onderscheid dat u in het begin van uw antwoord niet helemaal maakte. Heb je zelf het ritme aangegeven door een aantal vertragingen in te bouwen, bijvoorbeeld door het feit dat je zwanger bent geworden of dat je nog langer wilt nadenken over die adoptie, dan is er ook geen discussie. Het gaat enkel over het feit dat je op die laatste wachtlijst terechtkomt en bijvoorbeeld al acht jaar staat te wachten, maar dat iemand die vier jaar wacht, voor jou op die wachtlijst staat.
Dat creëert een zeer grote ongerustheid en natuurlijk ook een gevoel van ‘unfairness’. En dat is het gevoel waar ik tegen wil strijden. Uiteraard is er een lange wachtlijst. En die wordt bepaald door het aantal kinderen dat een adoptie nodig heeft. Daar valt dus in zijn algemeenheid niets aan te doen. Want dat moet natuurlijk de maat zijn, en niet omgekeerd. Het zijn kinderen die ouders nodig hebben, geen ouders die kinderen nodig hebben. Maar binnen die wachtlijst moet er transparantie en ‘fairness’ zijn.
Als u zegt dat u bezig bent met een evaluatie van het systeem naar aanleiding van een aantal klachten, dan vind ik dat belangrijk nieuws. Als u zegt dat u ook aan het nadenken bent op welke manier daar eventueel correcties in kunnen worden ingebouwd, vind ik dat een zeer goed en hoopgevend signaal. Alleen zou ik u willen vragen – en ik weet dat ik dat veel vraag – wanneer daar nieuws over zal zijn. Dat is belangrijk voor al die koppels die op de wachtlijst staan.
Ik neem aan dat dat laatste punt, dat er geëvalueerd wordt en dat er eventueel correcties worden overwogen, ook het antwoord is op mijn laatste vraag, namelijk wat de uitkomst was van de hoorzitting die is gebeurd. Als u zegt dat er wordt geëvalueerd en er wordt gedacht aan correcties, neem ik aan dat er wel een aantal tekortkomingen zijn gesignaleerd die echt wel objectief zijn en waar iets aan moet worden gedaan.
Minister Beke heeft het woord.
Anders zouden we het op zich natuurlijk niet naar voren hebben gebracht. Ik denk dat we dat op relatief snelle tijd moeten kunnen proberen klaar te krijgen en daar dan ook de nodige conclusies uit trekken.
De heer Parys heeft het woord.
Ik kijk uit naar die evaluatie. Ik neem aan, minister, dat dat dan nog voor het einde van het jaar zal zijn dat daar nieuws over is?
Dat moet ik eens bevragen.
Als u het mij kunt laten weten, zou dat zeer geapprecieerd worden. Dank u.
De vraag om uitleg is afgehandeld.