Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Verheyden heeft het woord.
In het jaarverslag van de Vlaamse Ombudsdienst 2019 werd melding gemaakt van het probleem van het zwartrijden bij De Lijn. Alhoewel er een spectaculaire daling van het aantal zwartrijboetes bleek te zijn, werd tevens duidelijk dat dit niet het resultaat was van een witrij-effect, wat vanzelfsprekend de ultieme wens is van al wie werkelijk met handhaving begaan is. De ombudsman en boetedienst van De Lijn weten dat er een duidelijk verband is met de afgeschafte ritten en de beschikbaarheid van controleurs in 2019. Heel wat controleurs werden dat jaar teamcoach. Voor de overblijvende lijncontroleurs was het in 2019 alle hens aan dek om mee het tekort aan chauffeurs op te vangen. In het jaarverslag lezen we letterlijk: “De ombudsman vertrouwt erop dat in 2020 de maatschappelijk rechtvaardige controle opnieuw op peil zal zijn."
Op mijn vraag, minister, tijdens de bespreking van het jaarverslag, om meer in te zetten op het bestrijden van het zwartrijden verklaarde de minister dat er dit jaar opnieuw de nodige aandacht zou worden gegeven aan meer controles. Dat was echter buiten corona gerekend, want sinds de coronacrisis is losgebarsten is het onmogelijk geworden om een ticket te kopen op de bus. Bovendien werd er sedert 1 juli 2020 overgeschakeld naar het cashless betalen. Er werden nieuwe betaaltoestellen geplaatst om met de bankkaart te betalen, maar die toestellen staan vooraan in de bus en net dat gedeelte is als gevolg van corona afgesloten voor de reizigers en is dus onbereikbaar. Het is duidelijk dat De Lijn hierdoor heel wat inkomsten misloopt.
Welke initiatieven heeft De Lijn ondertussen genomen met betrekking tot de aanpak van zwartrijden?
Werd het aantal controles in vergelijking met vorig jaar inmiddels opnieuw opgevoerd?
Is de Lijn zich ervan bewust dat heel wat betaalterminals in de bussen niet bereikbaar zijn voor de reizigers? Zal men de betaalterminals eventueel verplaatsen buiten de afgesloten zones van de bussen?
Minister Peeters heeft het woord.
Mijnheer Verheyden, zwartrijden is uiteraard niet goed te keuren. Het is asociaal gedrag dat niet te verdedigen valt, zeker als je weet dat de tarieven voor abonnementen in Vlaanderen sowieso al een pak lager liggen ten opzichte van andere regio’s in Europa.
Nu, u haalt terecht de cijfers van 2019 aan. Dat er toen minder zwartrijders werden gepakt, had inderdaad te maken met een daling van het aantal controleurs. Het tekort aan controlepersoneel werd dit jaar zo goed als opgelost, dus men heeft weer ruim voldoende controleurs.
Zoals u zelf echter hebt aangehaald in uw vraag, werden er door COVID-19 geen controles uitgevoerd op zwartrijden, zeker niet in de eerste maanden, om fysiek contact tussen reizigers en controleurs tot een absoluut minimum te herleiden. Inmiddels staan we iets verder en bij De Lijn wordt er weer werk van gemaakt om controles geleidelijk aan, coronaproof, op te starten.
Is de Lijn zich ervan bewust dat heel wat betaalterminals in de bussen niet bereikbaar zijn voor de reizigers? Ja, De Lijn is zich daar wel degelijk van bewust. U weet dat de bestuurderspost afgesloten is en dat men ook verplicht is om achteraan of in het midden op te stappen. Dat betekent dat een aantal betaalterminals niet beschikbaar zijn. De Lijn heeft erover gedacht om de betaalterminals te verplaatsen.
Men heeft beslist om dit niet te doen omdat de kost voor het verplaatsen van deze betaalterminals of het hangen van een tweede terminal niet evenredig is met de meeropbrengst daarvoor. Daarnaast zegt men dat indien men een verplaatsing zou doen of een tweede terminal zou installeren, dit enkel kan wanneer de voertuigen stilstaan. Dat zou betekenen dat men 's nachts al die bussen zou moeten ombouwen en dat zou ook heel wat tijd in beslag nemen.
In afwachting van het moment waarop het scherm tussen de bestuurderscabine en de rest van de bus kan worden opgegeven, informeert De Lijn haar reizigers over de alternatieve vervoersbewijzen en aankoopmodaliteiten zoals sms-, m- en smarttickets en abonnementsformules zodat de reiziger voorafgaand aan het opstappen van een bus of tram een ticket kan verwerven in de hoop dat iedereen sociaal gedrag aan de dag legt en effectief zijn ritten betaalt.
De heer Verheyden heeft het woord.
Dank u wel, minister. Ik heb toch een paar opmerkingen. Het is belangrijk dat reizigers betalen, ten eerste omdat dat een duidelijk signaal is naar degenen die wel correct hun ticket kopen. Ik stel vast dat heel wat van die mensen die dat wel doen, opmerken dat er ook een aantal zijn die dat hardnekkig niet doen, of telkens weer niet doen. Daarom wil ik erop aandringen om die controles zo snel mogelijk op te drijven. Want laat ons eerlijk zijn, het is de eerlijke reiziger en ook de belastingbetaler die opdraait voor dit fout gedrag van die kleine minderheid die het telkens weer vergalt voor de meerderheid.
Ik zou erop willen aandringen om toch te bekijken om die betaalterminals eventueel te verzetten. We lopen nu heel veel inkomsten mis. De Lijn kan die middelen gebruiken. We hebben allemaal gezien hoeveel verliezen De Lijn heeft geleden de afgelopen maanden. Elke euro die De Lijn kan binnenhalen, is meegenomen. Daarom denk ik dat het toch wel interessant is dat men bekijkt om die betaalterminals te verplaatsen.
Ik juich het toe dat De Lijn alternatieve betaalmiddelen gebruikt, maar we stellen vast dat heel veel mensen die alternatieve middelen wel kennen maar er geen gebruik van maken. Daarom nogmaals mijn oproep om die controles op te drijven zodat we degenen die van slechte wil zijn er zo snel mogelijk kunnen uit plukken.
Ten slotte heb ik nog een laatste vraag. In het jaarverslag dringt de Vlaamse Ombudsdienst naar aanleiding van de invoering van het cashless betalen aan op het voeren van een informatiecampagne en duidelijke instructies aan de controleurs en chauffeurs. Die zullen inderdaad de wind van voren krijgen wanneer ze aan de reizigers die met gepast geld toch willen betalen, de boodschap moeten geven dat die reizigers de bus of tram niet op mogen. Even voorspelbaar zal dan het fenomeen opduiken van de gebruikersfraude met die mislukte elektronische betaling. Is er een stand van zaken met betrekking tot een informatiecampagne? Heeft men die gevoerd? Voert men die nog steeds? We stellen immers vast dat heel veel mensen nog altijd niet op de hoogte zijn van dat cashless betalen.
Minister, u zei dat de controles stilaan opnieuw zullen worden uitgerold. Betekent dat die nu nog niet bezig zijn of zijn er al wel opnieuw bezig? U zegt dat de controles coronaproof moeten zijn. Is daar een proces voor uitgewerkt bij De Lijn? Hoe zal dat juist in zijn werk gaan?
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u, collega's, voor de bijkomende vragen. Mijnheer Verheyden, wat betreft het verhaal van de betaalterminals, zegt men mij bij De Lijn dat dat echt een veel te hoge kost zou zijn om die allemaal te verplaatsen. Ofwel ga je die bus uit circulatie pakken, wat we op dit ogenblik ook niet willen gelet op het feit dat een aantal bussen overvol zitten. Dan zou men dat 's nachts moeten doen. Men zegt dat dat veel te tijdrovend is en te duur. Daarom overweegt men dat op dit ogenblik niet, ondanks het feit dat er zodoende wel wat geld wordt misgelopen.
Voor wat betreft het jaarverslag van de Ombudsdienst over het cashless betalen, is er al een hele campagne gevoerd. Ik wilde dat initieel invoeren met ingang van juli. Door corona is het vervroegd, maar niet zonder campagne, waarvan ik niet zeker ben of ze nu nog loopt.
De heer Claes had een vraag over het aspect coronaproof. De Lijn meldt mij dat er hoe dan ook Lijncontroleurs worden ingezet om de controles te doen. Ook die controles moeten gebeuren met de nodige ontsmettingen en met mondmaskers om te vermijden dat er veel contact is. Ik weet niet of er daarvoor een specifiek draaiboek is uitgewerkt bij De Lijn. Ik zal daar navraag over doen. Er zijn nu zeker voldoende Lijncontroleurs in tegenstelling tot 2019 toen er te weinig waren. De controles op het zwartrijden gebeuren.
De heer Verheyden heeft het woord.
Ik stel vast dat de controles zullen worden opgedreven. Dat is ook wel belangrijk ten opzichte van de andere reizigers, die opmerken dat er toch nog vaak zwartrijders zijn. Ik leef op goede hoop dat de cijfers van de Ombudsdienst in zijn jaarrapport beter zullen zijn.
De vraag om uitleg is afgehandeld.