Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister, in het regeerakkoord van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest staat dat men wil inzetten op een overleg met de andere gewesten om tot eenzelfde systeem van slimme kilometerheffing te komen in heel het land. Indien dat niet lukt, zal de Brusselse Regering een eigen systeem ontwikkelen.
In antwoord op mijn vraag om uitleg van 7 november 2019 stelde u dat er in het Vlaams regeerakkoord niets is opgenomen over een kilometerheffing en dat Vlaanderen niet van plan is een kilometerheffing voor personenwagens in te voeren. Voor vrachtwagens bestaat die al, dat weten we.
Dus besliste de Brusselse Regering om de plannen voor een eigen tolheffing verder uit te werken. Vorige week verscheen er plots uit het niets een bericht als zou de Brusselse Regering op 1 oktober de knoop doorhakken voor welk systeem men zal kiezen: ofwel een zonale tol waarbij bestuurders betalen om tijdens een bepaalde periode in een zone te rijden, ofwel een systeem waarbij je per passage betaalt. Men was er nog niet uit. Er zijn ook plenaire vergaderingen in het Brusselse Hoofdstedelijke Parlement en ik weet ondertussen dat men het daar op 2 oktober over heeft gehad. Minister Gatz, die bevoegd is voor de financiën, heeft geantwoord dat de aanleiding van de actualiteitsvraag een studie was van vorig jaar die uitgelekt was of ter beschikking gesteld was aan de pers – dat wist hij niet goed – maar dat er nog niets formeel beslist was. Dat wist ik niet toen ik mijn vraag indiende. U kunt er zich van afmaken door te zeggen dat er nog niets beslist is, maar ik denk dat het interessant is om het er ook in deze commissie toch nog eens over te hebben. We zijn ondertussen ook weer bijna een jaar verder.
De Brusselse Regering zou eerst nog testen uitvoeren en een studie maken. De opbrengst zou geschat worden op 323,7 miljoen tot zelfs meer dan een miljard euro. Bedoeling is om het aantal auto's in Brussel drastisch te verminderen. De uitrol wil men sowieso voor het einde van de legislatuur.
Brussel wil het compenseren door de vaste verkeersbelastingen te verminderen of af te schaffen; dat zal allemaal moeten worden bekeken. Maar voor de Vlamingen die met de wagen naar Brussel rijden, zou er geen compensatie zijn.
Vooraleer een eenzijdige Brusselse tol wordt ingevoerd, moeten er voor de Vlamingen die naar Brussel pendelen, volgens ons voldoende alternatieven zijn. Dat wil zeggen: voldoende pendelparkings aan de rand van de stad met gemakkelijke aansluiting op het openbaar vervoer, de realisatie van het Brabantnet, het doortrekken van fietssnelwegen, allemaal projecten die bezig zijn, zodat je op een veilige manier de hoofdstad kunt bereiken.
In de voorbije legislatuur was er het idee om een akkoord te sluiten tussen Vlaanderen en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, maar dat is nooit ondertekend. Dat is het zogenaamde ‘memorandum of understanding’. We hebben het daar dikwijls over gehad met uw voorganger. Daarin zou een gezamenlijke visie worden verwoord en plannen ontwikkeld over een aantal mobiliteitsproblemen, zoals de tunnels, die grensoverschrijdend zijn en beide gewesten treffen, zowel Brussel als Vlaanderen.
Ik blijf nog met een aantal vragen zitten. Wat is het standpunt van Vlaanderen met betrekking tot de eenzijdige invoering van een tolsysteem door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest? Dat is daar immers gestaag aan het werken, heb ik de indruk. Welke stappen kunnen wij verder ondernemen? Hebt u daarover ondertussen overleg kunnen plegen met Brussel?
Zult u dit indien nodig bij Europa, op basis van de Europese non-discriminatietoets, aanklagen als er geen compensatie zou komen bij de Brusselse tolheffing voor de Vlamingen en wel voor de Brusselaars? Wanneer denkt u dat er voldoende alternatieven zullen zijn om een eventuele kilometerheffing of stadstol te verantwoorden? Het zou veeleer in de richting van een stadstol gaan. Ten slotte kreeg ik ook graag een stand van zaken van dat veelbesproken maar nooit goedgekeurde memorandum of understanding tussen Vlaanderen en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Staat daar eventueel iets in over de slimme kilometerheffing? Ik besef dat mijn vragen niet alle in detail kunnen worden beantwoord omdat de Brusselse Regering vorige week helemaal geen beslissing heeft genomen, maar het blijft een interessante discussie.
Minister Peeters heeft het woord.
Zoals u het aangeeft, mevrouw Brouwers, heeft de Brusselse Regering nog geen definitieve beslissing genomen. U vraagt naar het standpunt van de Vlaamse Regering en naar de stappen die wij zullen ondernemen. Het is afwachten wat de Brusselse Regering zal beslissen. Zodra die beslissing bekend is, gaan we onderzoeken of zij geen extra benadeling inhoudt van de Vlaamse pendelaars. Als dat zo is, moeten wij kijken of wij daar al dan niet moeten tegen ingaan. Het is dus nog wachten op die beslissing en bijgevolg blijft mijn antwoord van verleden jaar nog altijd van toepassing.
Op dit ogenblik blijkt de Brusselse Regering in quarantaine te zitten. Een rechtstreeks overleg hieromtrent is er dus nog niet geweest. Ik neem aan dat men ons nog zal contacteren als de Brusselse Regering een beslissing neemt over het tolsysteem. Wij zijn altijd bereid om met haar in gesprek te gaan. In die gesprekken zullen wij vasthouden aan wat in ons regeerakkoord staat. Daarin staat de invoering van onze kilometerheffing niet.
Ook voor uw vraag over een klacht op basis van de non-discriminatietoets bij Europa, verwijs ik naar mijn eerdere antwoorden. Als het nodig zou blijken, gaan we zeker naar Europa, maar wij geven allereerst alle voorrang aan overleg, consensus en gesprekken. Wij wachten op wat men ons al dan niet voorlegt. Nu al aankondigen dat wij naar Europa stappen, is voorbarig.
U vraagt wat ik voldoende alternatieven acht om een eventuele kilometerheffing of stadstol te verantwoorden. Zoals eerder gezegd, kan er een tolheffing komen als er een voldoende ruim alternatief aanbod is. Een eventuele tolheffing mag geen platte, extra belasting zijn voor de reiziger. Ik herhaal dat wij zoveel mogelijk mensen uit de auto willen halen, maar niet door de mensen te belasten, wel door hen te stimuleren gebruik te maken van aantrekkelijke alternatieven. Dat betekent: een betrouwbaar collectief vervoer en een ruim aanbod van knooppunten waar mensen heel snel kunnen overstappen van de ene vervoersmodus naar de andere. Wij moeten ten volle inzetten op de combimobiliteit. Daarbij zijn fietsvoorzieningen heel belangrijk, alsmede vrije busbanen, die doorstroming verzekeren waar de auto’s in de file staan.
Wat betreft het memorandum of understanding, hebben wij meer dan eens overleg gehad met het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, meer in het bijzonder met collega-minister Elke Van den Brandt. Het overleg was altijd heel constructief over diverse concrete dossiers. Het MOU zelf is nog niet volledig klaar maar wij zetten stappen voorwaarts.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Weinig nieuws onder de zon dus. Er is ook nog geen echte beslissing genomen. Ik heb het verslag eens doorgenomen van het debat in het Brusselse Parlement. Daarin heeft uw collega Gatz ook benadrukt dat overleg heel belangrijk is. Ik vertaal zijn verklaring, in het Frans: “De beslissing is nog niet genomen maar zij is in voorbereiding. Ze zijn er dus echt wel mee bezig. Zodra de regering er klaar is, zal ze het overleg intensifiëren, zowel binnen Brussel met de verschillende sectoren (economie, mobiliteit, gezondheid enzovoort) als met de andere regio’s.” Minister Gatz zegt dat er daarover de laatste jaren veel informele contacten zijn geweest. Zodra de Brusselse Regering een formele beslissing zal genomen hebben, zal ze die meedelen en dan gaan de normale procedures van start, zoals interministeriële conferenties en het Overlegcomité.
Ik denk vooral dat wij ons als Vlaanderen niet mogen laten verrassen. Ik las vorige week dat bericht. Intussen weet ik dat het niet helemaal juist was, maar ik heb de vraag toch aangehouden om een boodschap te geven. Op een bepaald moment gaat Brussel beslissen zonder heel veel formeel overleg vooraf, en dan moet Vlaanderen snel kunnen schakelen. Ik vraag u om u in de regering, samen met uw collega van Financiën Diependaele, goed voor te bereiden om gepast en juridisch correct te kunnen reageren. De vele Vlaamse pendelaars die in Brussel komen werken en die niet allen een beroep kunnen doen op het openbaar vervoer, mogen niet fiscaal gestraft worden door Brussel.
De heer Van Miert heeft het woord.
Ik sluit mij aan bij de tussenkomst van mevrouw Brouwers. Laat ons eerst kijken naar al die andere recepten die zijn genoemd: fietsverbindingen, randparkings en vooral performant openbaar vervoer. Collega’s die al langer deel uitmaken van deze commissie zullen ook wel de indruk hebben dat de plannen niet uitvoerbaar zullen blijken en dat er uiteindelijk een platte tolheffing uit de bus zal komen. Aangezien er geen compensaties komen voor pendelaars, die vooral uit Vlaanderen komen, is de tolheffing niet meer dan een extra belasting. Als N-VA-fractie passen wij daarvoor.
Ik wil ook de Brusselse beleidsmakers een waarschuwing geven. Zij maken hun stad en regio daarmee niet echt aantrekkelijk voor nieuwe investeringen die zij meer dan ooit nodig hebben. Het zal hun regio en onze hoofdstad minder aantrekkelijk maken voor nieuwe zakenlui, nieuwe bedrijven. Het zal nog duurder worden dan het al is om zich in Brussel te vestigen.
Ik sluit mij aan bij collega Brouwers. Alsjeblieft, overleg met uw collega’s Gatz en Van den Brandt en zorg ervoor dat de Vlaamse Regering een vrij concrete reactie klaar heeft op het moment dat de Brusselse Regering snel die tolheffing wil invoeren.
De heer Bex heeft het woord.
Ik was eigenlijk niet van plan om tussen te komen bij de vraag van collega Brouwers, omdat het eigenlijk om een kwakkel ging in La Dernière Heure. Er was helemaal nog geen beslissing genomen. Maar wat collega Van Miert zegt, wringt mij een beetje als Brusselaar. Hij zegt dat Brussel zich onaantrekkelijk zou maken met een dergelijke maatregel, voor investeerders, en voor Vlamingen die naar Brussel komen. Ik wil wijzen op de redenen waarom er aan een dergelijk systeem wordt gedacht, en ik wijs erop dat die redenen ook in Vlaanderen voorkomen. De Vlaamse Regering heeft een heel dure studie besteld waarin mogelijke maatregelen naar voren komen zoals een slimme kilometerheffing, die goed zou kunnen zijn voor de luchtkwaliteit, de leefbaarheid en voor de mobiliteit. Vlaanderen heeft die studie in de vuilnisbak geschoven. In Brussel worden wij echt geconfronteerd met een heel erg probleem van volksgezondheid. Mensen wonen in smalle straten met heel veel autoverkeer, en vooral in armere wijken leidt dat tot gezondheidsproblemen. Als beleidsmaker moet je ook daarnaar kijken.
Brussel is daarmee geen unicum, integendeel. De Londense burgemeester heeft een tijdje geleden cijfers bekendgemaakt over de ongelofelijke verbetering van de luchtkwaliteit sinds er in de stad een vorm van verkeersbelasting is ingevoerd. Dat werkt daar dus. En Londen is nu toch geen achterlijk gebied. Het is nog te vroeg om in te gaan op mogelijke details van de vorm die de maatregelen in Brussel zouden kunnen aannemen. In Leuven worden er ook maatregelen genomen, en u woont daar, mevrouw Brouwers. Ook daar wordt het autoverkeer sterk geweerd en het fietsverkeer vergemakkelijkt. Hoewel de Brusselse context anders is dan de Leuvense, bestaat ook bij de Brusselse bevolking een vraag naar dergelijke maatregelen om er een leefbare stad van te maken. Er gebeuren in Brussel al heel wat investeringen in openbaar vervoer, in overstapparkings, in tunnels, en hopelijk mogen wij nu ook rekenen op de nieuwe Federale Regering voor meer investeringen bij de NMBS.
Ik wil even collega Keulen erbij betrekken. Ik ken hem al sinds ik naar het Vlaams Parlement kwam als medewerker van een minister. Dat was in de commissie Cultuur, meer dan twintig jaar geleden. Het verhaal van de alternatieven die wij nodig hebben, werd toen al gesteld. Ik gun collega Keulen, die met mijn vader in het parlement is gekomen, dat hij hier later met mijn kleinkinderen ook nog mag zitten en het record van collega De Croo kan verbreken. Maar ik hoop dat de nodige maatregelen in Brussel niet nog eens zo lang uitblijven. Op een bepaald moment moet je als stad ook voor je inwoners verantwoordelijkheid opnemen. Bekijk samen met Brussel, minister, in dat overleg hoe wij die ambitie voor een betere mobiliteit samen kunnen aanpakken. Ga door met dat memorandum of understanding, maar laat de discussie die errond kan ontstaan, niet verlammend werken. Blijf werken aan sterke alternatieven.
Minister Peeters heeft het woord.
Volksgezondheid belangt ons allen heel erg aan. Mijnheer Bex, wij zetten volop verder in op dat memorandum of understanding. Maar, voor alle duidelijkheid: daar staat niet in dat wij als Vlaanderen meegaan in de optie kilometerheffing of de tolheffing zoals die door de Brusselse Regering naar voren wordt geschoven.
Ik weet dat dit in het Brusselse regeerakkoord staat. Wij hebben dat niet in ons regeerakkoord staan. Ik weet dat dit tijdens de vorige legislatuur veel is bestudeerd, maar finaal is gebleken dat er aan Vlaamse zijde geen draagvlak is om op dit ogenblik over een kilometerheffing te spreken. Er zijn nog niet voldoende alternatieven.
Mijnheer Keulen, ik gun u nog vele jaren in het Vlaams Parlement. Ik zie dat u aandachtig luistert, maar dit is vandaag niet aan de orde. We zullen ons hier niet over beraden. Dat neemt niet weg dat we zeker openstaan voor overleg met het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. We willen zeker nakijken hoe we straks kunnen reageren als het plan van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest finaal klaar is.
Mijnheer Van Miert, mevrouw Brouwers, jullie willen dat we nu al zorgen dat we op het vlak van communicatie klaarstaan. Ik zou dat graag willen en ik zou hier graag juridisch op anticiperen, maar dan zou ik de teksten van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest moeten hebben. Ik heb die teksten nog niet. We zullen reageren met de vraag aan het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest om ons die teksten zo snel mogelijk te bezorgen. Ik neem aan dat dit niet van vandaag op morgen zal ingaan. Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest zal ook een overgangsperiode nemen. Ik kan natuurlijk enkel formeel reageren zodra ik weet wat het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest concreet zal doen. Ik hoop dat het niet louter een platte tolheffing wordt. In dat geval zullen we zeker reageren en alle mogelijke pistes bekijken. Finaal kan ik pas een duidelijke en juridisch vaststaande reactie geven als ik de teksten op papier heb.
Dat neemt niet weg dat we zeker contact zullen opnemen. Naar aanleiding van de persberichten zullen we vragen zo snel mogelijk met ons te overleggen. We zullen kijken wat inhoudelijk al dan niet op papier staat en dan zien wat we in dit verband kunnen ondernemen.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister, u kunt natuurlijk nog niet exact weten wat zal worden beslist, want er is nog niets beslist. Het is moeilijk om nu al te reageren. Ik heb gewoon bedoeld dat u zich op verschillende scenario’s moet voorbereiden. U hebt terecht gezegd dat we goed voorbereid moeten zijn om goed te reageren indien het een platte tolheffing wordt.
Voor de rest zou u zeker moeten overleggen met uw partijgenoot, minister Gatz. We hebben vernomen dat hij, jammer genoeg, ook is getroffen. Ik neem aan dat u hem binnenkort zult kunnen zien. U kunt informeel met hem praten over de richting die het zal uitgaan. We moeten hierover minstens kunnen praten, zodat het iets wordt dat voor de Vlaming op een of andere manier verteerbaar wordt. Tegen een platte tolheffing moeten we ons verzetten.
Mijnheer Bex, u hebt me persoonlijk aangesproken in verband met de leefbaarheid. Ik denk dat alle stedelingen ter wereld leefbare steden met gezonde lucht willen. Daarvoor hebben we natuurlijk al de lage-emissiezones. Dat bestaat in Brussel al. Ik heb de indruk dat nog redelijk wat vervuilende wagens worden doorgelaten, maar het is aan de Brusselse Hoofdstedelijke Regering om daarover te beslissen. Wij hebben daarvoor lage-emissiezones. In Leuven komt er voorlopig geen lage-emissiezone en zeker geen tolheffing, als dat iedereen kan geruststellen. Iedereen is welkom.
Minister, mijn laatste punt betreft het memorandum of understanding. U hebt verklaard dat dit nog altijd niet volledig is afgeklopt. Ik hoop dat er tijdens deze legislatuur iets van komt.
De vraag om uitleg is afgehandeld.