Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Als alles goed verloopt, dan wordt het Vlaams afstammingscentrum vanaf 1 december aanstaande een feit. Ik ben daar absoluut heel blij mee, want daarmee komt een voorstel dat tijdens de hoorzittingen in het parlement over de problematiek van de gedwongen adopties naar voren werd gebracht, tot uitvoering.
Tijdens de hoorzittingen, die doorgingen in december 2014 en januari 2015, meer dan vijf jaar geleden dus, opperde ik al het voorstel van een DNA-databank waarin geanonimiseerde gegevens vrijwillig kunnen worden verzameld, opdat slachtoffers familieleden zouden kunnen terugvinden. De vraag naar het onderzoek van de mogelijkheden tot oprichting van zo’n DNA-databank werd nadien ook opgenomen in de resolutie betreffende de erkenning van de slachtoffers en overlevers van de gedwongen adopties in Vlaanderen, goedgekeurd op 28 januari 2015. Het expertenpanel dat naar aanleiding van de hoorzittingen werd aangesteld, nam deze denkpiste mee op in de aanbevelingen die het formuleerde in zijn eindrapport.
Daaropvolgend werd in de resolutie betreffende de erkenning van de slachtoffers en overlevers van de gedwongen adopties in Vlaanderen en de eindevaluatie van het expertenpanel, goedgekeurd op 30 juni 2015, de vraag gesteld om een haalbaarheidsplan op te stellen voor de oprichting van een Vlaams afstammingscentrum, met daarin vervat een DNA-databank met geanonimiseerde gegevens, een onafhankelijk zoekregister waarin de registratie van het verband tussen DNA en persoonsgegevens gebeurt, en een aanspreekpunt voor personen die zich slachtoffer voelen van een gedwongen adoptie.
In september 2015 werd een werkgroep in het leven geroepen om dit verder uit te werken. Op 3 april 2019 werd dan het voorstel van decreet houdende de oprichting van een afstammingscentrum en een DNA-databank goedgekeurd in het Vlaams Parlement.
De Vlaamse Regering gaf op vrijdag 14 februari 2020 definitief groen licht voor de oprichting van een afstammingscentrum en een DNA-databank. In uitvoering daarvan werd ook een oproep gepubliceerd. Intussen kennen we ook het resultaat daarvan: de oprichting van het afstammingscentrum werd toegewezen aan het Kenniscentrum Pleegzorg. De bedoeling van het afstammingscentrum is om informatie en psychosociale omkadering te bieden aan mensen die zich vragen stellen over hun genetische afstamming. Het afstammingscentrum zal samenwerken met de DNA-databank van het centrum menselijke erfelijkheid in Leuven.
Minister, nu dat afstammingscentrum echt dichtbij komt, zou ik nog enkele vragen om toelichting willen stellen.
Kunt u al meer duidelijkheid verschaffen over waar het afstammingscentrum zal worden opgericht en hoe de werking ervan zal worden opgevat? Met welke partners zal er worden samengewerkt?
Op welke manier zal de samenwerking met de DNA-databank vorm krijgen?
Hoe zal de bekendmaking van het afstammingscentrum worden aangepakt? Via welke kanalen zullen mensen met afstammingsvragen naar het centrum worden toegeleid?
Op welke manier wordt de laagdrempelige toegang gegarandeerd?
Minister Beke heeft het woord.
Opgroeien kende onlangs de vergunning voor het afstammingscentrum toe aan de vzw Kenniscentrum Pleegzorg en de vergunning voor de DNA-databank aan het centrum menselijke erfelijkheid (CME) van het UZ Leuven.
De effectieve opstart van het afstammingscentrum wordt volop voorbereid en zal gefaseerd gebeuren, te beginnen met de opdracht ‘informeren en sensibiliseren’ vanaf 1 december 2020.
De vzw Kenniscentrum Pleegzorg voorziet dat het afstammingscentrum begin 2021 volledig operationeel zal zijn.
Het is nog niet duidelijk wat de fysieke locatie van het afstammingscentrum zal worden. In de lopende zoektocht staat een laagdrempelige toegang voor gebruikers voorop. De doelgroepen – geadopteerden, donorkinderen – worden nauw betrokken bij de uitwerking van het centrum en zullen dit ook mee bewaken.
Er is nog geen zicht op de internationale partners waarmee in de praktijk zal worden samengewerkt.
De samenwerking met het centrum menselijke erfelijkheid zal nog concreet vorm krijgen.
Er is op dit ogenblik nog geen zicht op hoe het afstammingscentrum zijn gefaseerde opstart en zijn werking zelf zal bekendmaken. De aanvraag tot erkenning van de vzw Kenniscentrum Pleegzorg werd mee opgemaakt door vertegenwoordigers van verschillende doelgroepen. Hun visie en ervaringen zouden moeten bijdragen tot een heldere communicatie naar de gebruikers.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor uw antwoord. Wat ik van belang vind, is dat u zegt dat de doelgroepen betrokken werden en nog zullen worden bij de verdere uitwerking, en dat er absoluut rekening gehouden zal worden met de laagdrempeligheid. Mensen moeten immers gemakkelijk toegang kunnen vinden tot dat afstammingscentrum. We hebben tijdens die hoorzittingen heel schrijnende verhalen gehoord van mensen die vragen hebben over hun afstamming en die ook echt begeleiding nodig hebben bij hun zoektocht en die antwoorden willen op hun vragen. Het is belangrijk dat ze erover worden geïnformeerd dat het afstammingscentrum vanaf 1 december bestaat en dat ze zich daar kunnen informeren en dat ze ook DNA kunnen afstaan voor een eventuele matching in de DNA-databank. Ik denk dat dat uitermate belangrijk is. Ik ben dus zeer tevreden dat u zegt dat die doelgroepen daar ook bij betrokken zijn.
Er is nog niet geweten waar het centrum fysiek gehuisvest zal worden, dat zullen we wellicht nog wel vernemen. Hoe dan ook is het belangrijk dat mensen er heel gemakkelijk hun weg naartoe vinden. Het zal wellicht maar op één plek zijn en dan moeten mensen uit heel Vlaanderen er toegang toe krijgen, dus moeten we daar ook andere wegen voor zoeken. Maar als die doelgroepen erbij betrokken zijn, ben ik zeker dat daar sterk werk van wordt gemaakt.
Mevrouw Sleurs heeft het woord.
Minister, wij zijn ook verheugd en opgelucht in feite dat er nu duidelijk beweging is in het dossier. Ook ik persoonlijk heb al jaren geleden in het federale parlement opgeroepen tot het afschaffen van de anonimiteit van donoren en dus in feite tot het recht op het weten van de afkomst, voor alle personen. Wij zijn heel tevreden dat er nu duidelijk vooruitgang komt inzake het oprichten van de databank en het afstammingscentrum.
Een bijkomende vraag: ze hebben heel wat werk en de jaarlijkse basissubsidie zal 300.000 euro bedragen voor personeels- en werkingsmiddelen. Er zou echter geen clausule opgenomen zijn in geval van onderfinanciering. Gaat dat dan toch geregeld worden in het financiële verslag dat door Opgroeien wordt opgesteld, aangezien we daar toch rekening mee moeten houden?
Verder wil onze fractie ook oproepen tot nauwe samenwerking met onder andere de adoptiediensten. Het Steunpunt Adoptie heeft nu een nieuwe website, a-Search.be. Het is belangrijk dat er daar één aanspreekpunt blijft voor alle personen die problemen hebben met hun afstamming en zich daar vragen over stellen, van welke aard ook, van zeer kleine vragen tot zelfs vragen om ontmoetingen. Vandaar dus de oproep tot nauwe samenwerking en het zorgen voor één aanspreekpunt.
Minister Beke heeft het woord.
Wij zullen, zoals gezegd, daar verder werk van maken. Ik heb dit op de ministerraad gebracht en dit wordt nu verder geconcretiseerd en geoperationaliseerd. We zijn uiteraard beschikbaar om jullie daar ook verder van op de hoogte te houden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.