Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Malfroot heeft het woord.
Op 23 juni maakte grondstoffenhandelaar Gunvor bekend dat 230 van de 273 banen in de Antwerpse haven geschrapt worden. De reden hiervoor is tweeledig. Enerzijds deed de coronapandemie de vraag naar olieproducten zwaar terugvallen. Wachten tot deze vraag stabiliseert zou weinig zoden aan de dijk zetten door de wereldwijd aangelegde voorraad. Anderzijds kampt de olieraffinaderij met een tekort aan grondstoffen. Het productieproces bestaat erin om hoofdzakelijk ruwe olie met een medium gehalte aan zwavel te verwerken, maar die wordt steeds schaarser en steeds duurder.
De coronacrisis heeft ook hard toegeslagen in deze onderneming: eind mei werd de raffinaderij wel stilgelegd voor gepland onderhoud, maar de resultaten waren positief. Nu worden er dus massaal banen geschrapt.
We uiten onze bezorgdheid over de schaarse grondstoffen die noodzakelijk zijn voor het voortbestaan van niet alleen Gunvor, maar ook andere bedrijven in onze havens.
Deelt u de bezorgdheid over het banenverlies ten gevolge van een dalende vraag naar olieproducten en een schaarste aan grondstoffen? Hebt u zicht op hoeveel banen in deze branche mogelijk op het spel staan?
Hebt u zicht op de schaarste van grondstoffen gebruikt in de olieraffinaderijen, cruciaal om de werkzaamheden uit te voeren? Hebt u signalen ontvangen van grondstoffenhandelaars over schaarste en een dalende vraag in deze branche?
Kan de Vlaamse overheid maatregelen nemen om de schaarste van deze grondstoffen op te vangen en op deze manier meer faillissementen en bijkomend banenverlies te voorkomen?
Minister Crevits heeft het woord.
(Er klinkt een brandalarm op de achtergrond)
Collega’s, het brandalarm wordt getest bij ons in het gebouw. Ik blijf gewoon doorwerken, maar als jullie rare geluiden horen, dan is dat het alarm dat hier nogal fors huis aan het houden is. Ook dat nog.
Collega Malfroot, net zoals iedereen heb ik de intentie tot sluiting van de raffinaderij van de Gunvorgroep in de Antwerpse haven via het persbericht vernomen.
Het bedrijf heeft de ondernemingsraad ingelicht over het voornemen tot collectief ontslag, wat een impact zou kunnen hebben op 230 medewerkers. Uiteraard is dat een banenverlies dat te betreuren valt. Zeker voor dit bedrijf, dat het al enkele keren heel moeilijk heeft gehad, zal dit hard aankomen, omdat de medewerkers de laatste jaren toch heel veel inspanningen geleverd hebben om hun installatie performanter te maken.
De wereldwijde petroleumsector heeft het momenteel zeer moeilijk doordat de coronacrisis de vraag naar brandstoffen heeft doen kelderen, maar u mag volgens mij niet concluderen dat er voor de hele raffinagesector wereldwijd een effect van schaarste aan grondstoffen speelt; schaarste speelt slechts voor bepaalde types ruwe olie, om geopolitieke redenen. Daar bent u dus wat te pessimistisch.
Naast Gunvor hebben we nog twee veel grotere raffinaderijen in Antwerpen. Door het feit dat die veel geïnvesteerd hebben de voorbije jaren, zijn ze flexibeler en internationaal weerbaarder. Vorig jaar is er bijvoorbeeld een delayed coking unit (DCU) in dienst genomen, een investering van een half miljard, net omwille van meer flexibiliteit op het vlak van grondstoffen en eindproducten. Het feit dat er grote investeringen plaatsvonden in onze Antwerpse raffinaderijen, is geen toeval, maar ook het gevolg van een jarenlang opgebouwd beleid.
Op uw tweede en derde vraag heb ik al een beetje geantwoord in het eerste deel van mijn antwoord. De grondstoffen die gebruikt worden in de diverse raffinaderijen, zijn uiteenlopend en ook hun prijs varieert. Raffinaderijen hebben een bepaalde procesarchitectuur die hun een graad van flexibiliteit geeft tegenover de soorten ruwe aardolie – met verschillen in viscositeit, zwavelgehalte enzovoort – en om naar bepaalde eindproducten te sturen. Een hogere flexibiliteit vraagt meer investeringen en soms ook een duurdere operatie, maar die kun je terugverdienen, als je er goedkopere ruwe olie mee kunt verwerken en/of waardevollere eindproducten mee kunt maken.
De Gunvorinstallatie heeft een lage flexibiliteit en zat in de tang doordat haar type grondstof, olie met medium dichtheid en een hoger zwavelgehalte, minder goedkoop was geworden om geopolitieke redenen, met de situatie in Iran en de positie van Rusland en Saoedi-Arabië als voornaamste redenen. Dat speelde trouwens al voor de coronacrisis. In de plaats was het aanbod van zwavelarmere ruwe olie op de wereldmarkt wel gestegen.
Dat gebrek aan flexibiliteit kun je niet op korte termijn oplossen. De kosten die het bedrijf de afgelopen jaren heeft gedaan, waren eigenlijk niet daarvoor bestemd. Dat maakt het nu extra kwetsbaar.
Ik denk dat de focus op schaarste van grondstoffen in uw vraagstelling eigenlijk maar een deel van het verhaal is. Zoals het bedrijf ook zelf toelichtte, zijn er heel wat meer factoren die een doorslaggevende rol spelen: de dalende vraag naar producten, de grote internationale concurrentie door overcapaciteit, kosten als de CO2-prijs enzovoort. Gunvor is ook niet verticaal geïntegreerd. Dat betekent dat ze geen eigen chemische installaties hebben die kunnen profiteren van goedkopere raffinageproducten. Als de olieprijs inzakt, zijn ze dus extra hard de speelbal van de markt.
De Vlaamse overheid kan uiteraard niet optreden op de wereldmarkt van grondstoffen of olieproducten. Vlaanderen is geen eigenaar van raffinaderijen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Venezuela of Iran. Zoals ik al probeerde uit te leggen, gaat de kwestie ook breder dan de grondstoffenschaarste. Wat we wel kunnen doen, is bedrijven stimuleren en financieel ondersteunen tot het innoveren van hun activiteiten, zoals het kunnen omgaan met meerdere soorten van evoluties. We moeten ze helpen om weerbaar te worden en te blijven. Iemand heel belangrijk heeft gezegd: de kunst van het leven is zich zo goed en zo soepel mogelijk te kunnen aanpassen aan wijzigende omstandigheden. Dat is in een bedrijfscontext ook heel belangrijk.
Ik heb vorige week in de commissie al toegelicht dat de enige weg om voldoende grote vooruitgang te kunnen boeken richting 2050 innovatie is, rekening houdend met sociale en economische pijlers. Uiteraard zijn er al een aantal belangrijke initiatieven aan de gang waarin de Vlaamse overheid, ook vanuit mijn bevoegdheden, een rol kan spelen. Ik geef enkele voorbeelden. Er is het CO2-backbone-initiatief in het Antwerpse havengebied of het Moonshotprogramma en de contextanalyse daarvoor, zoals ik vorige week uitgebreid heb toegelicht in deze commissie. Wat is dat CO2-backbone-initiatief? In de Antwerpse haven zijn een aantal belangrijke spelers bezig met de voorbereiding van een pijpleiding om de CO2 van de grote emissiepunten op te vangen en te verzamelen, zodat dit ofwel ter plaatse kan worden omgezet naar methanol als nieuwe grondstof, ofwel kan worden afgevoerd naar een ondergrondse berging. Het Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) begeleidt dat mee als een CEF-project (Connecting Europe Facility). Dat zijn dus heel innovatieve zaken, waardoor de sector ook vitaal kan blijven.
Het is een leerrijke commissie vandaag: van kermissen tot geopolitiek, CO2-backbone en zo meer.
Mevrouw Malfroot heeft het woord.
Ik heb heel veel technische uitleg gekregen en ik begrijp dat het probleem zich nog niet stelt voor de hele sector, maar dat het probleem zich enkel stelt bij het bedrijf dat hier ter sprake is gekomen. Mits de nodige steun voor innovatie kan de sector er best bovenop komen. Minister, ik dank u voor deze informatie en ik ben blij dat we niet hoeven te panikeren voor de hele sector.
De vraag om uitleg is afgehandeld.