Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Maertens heeft het woord.
Voorzitter, het was voor velen die de mobiliteit in Vlaanderen opvolgen een klein schokje in de media te vernemen dat de directeur-generaal van De Lijn, de heer Kesteloot, heeft bekendgemaakt dat hij zijn mandaat op 1 januari 2021 neerlegt. Dat is nog behoorlijk veraf, maar het was eigenlijk de bedoeling dat zijn mandaat tot 30 april 2022 zou doorlopen.
We kunnen discussiëren over de vraag of dit een verrassing is, maar het is in elk geval een moeilijke periode geweest voor De Lijn, niet enkel door de coronacrisis, maar ook met verschillende stakingen en afgeschafte ritten – mede door de stakingen –, vertrekkende leidinggevenden in de organisatie en een klantentevredenheid die zich op een dieptepunt bevond. Belangrijker is het vooruit te kijken, want het zijn belangrijke tijden voor De Lijn. Niet alleen komt de benchmark eraan, maar we zitten middenin de periode waarin het concept van de basisbereikbaarheid wordt uitgerold. Dat is belangrijk voor de toekomst van het openbaar vervoer in Vlaanderen.
Minister, kunt u iets meer zeggen over wat aan de basis ligt van het vroegtijdig vertrek van de directeur-generaal? Wellicht veel belangrijker is de vraag welke impact dit vroegtijdig vertrek op de werking en de toekomst van De Lijn zou kunnen hebben. Mijn derde vraag is al een beetje voorbijgestreefd door de feiten. Ik vroeg me af of de Vlaamse Regering snel op zoek zou gaan naar een opvolger, zodat hij nog gedurende een periode ondersteuning of begeleiding van de huidige directeur-generaal zou kunnen krijgen. Ik heb gelezen dat het wel degelijk de bedoeling is dat de heer Kesteloot zijn opvolger nog bijstaat. Dat is een verstandige beslissing en een goede keuze. Kunt u ons vertellen welke procedure wordt gehanteerd om een geschikte opvolger te zoeken?
Minister Peeters heeft het woord.
Mijnheer Maertens, u hebt me gevraagd wat aan de basis van het vroegtijdig vertrek van de directeur-generaal ligt. Ik denk dat sommigen op een heel smeuïg verhaal wachten. Dat was zo toen ik het dossier ter kennisgeving aan de Vlaamse Regering heb bezorgd. Ik kan u vertellen dat ik hier geen smeuïg verhaal uit de doeken zal doen. Wat dat betreft, moet ik u misschien teleurstellen.
Het is eigenlijk heel eenvoudig. Op een gegeven moment heeft de heer Kesteloot me op mijn kabinet bezocht. Hij heeft toen het volgende gezegd: “Ik wil een einde maken aan mijn mandaat. Dat loopt nog tot april 2022, maar ik heb de intentie dit voortijdig te beëindigen en dit ten laatste tegen de jaarwisseling.” Hij heeft dat toen gemotiveerd. Het was zijn persoonlijke wens, vooral vanuit het perspectief dat een aantal voor de toekomst van De Lijn cruciale acties eigenlijk achter de rug zijn.
Het gaat dan om de benchmark, waarvan de resultaten tegen dan zeker bekend zullen zijn. We hebben er allemaal, ook de heer Kesteloot, vertrouwen in dat dit tot een positief resultaat zal leiden.
Dan is er het hele verhaal van de reorganisatie van De Lijn, die in 2016 werd opgezet en die in 2020 tot een goed einde is gebracht en gestabiliseerd is. En het derde zeer belangrijke element is de implementatie van het decreet Basisbereikbaarheid, waarbij straks alle vervoersregioraden hun openbaarvervoersplan kunnen indienen. De verhalen van de regelgeving en de grote stappen zijn dus achter de rug.
De heer Kesteloot bevindt zich op het einde van dit jaar op een viertal maanden van de datum dat hij effectief met pensioen kan gaan. Hij geeft aan dat het aangewezen is dat de vervolgacties en nieuwe stappen in de ontwikkeling van de Vlaamse Vervoermaatschappij (VVM) De Lijn best worden voorbereid door een nieuwe mandaathouder, vanuit een perspectief op de lange termijn.
Uiteraard hebben wij daarover gesproken. Een dergelijke beslissing neemt niemand na een eerste gesprek. Maar voor alle duidelijkheid kan ik u meegeven dat de heer Kesteloot ons in april 2020 een brief heeft geschreven waarin hij alleszins het kabinet maar ook alle medewerkers bij De Lijn dankt voor de constructieve en fijne samenwerking in de voorbije periode. Er valt dus niets achter te zoeken. Het is een persoonlijke beslissing van hem nadat een aantal belangrijke en cruciale elementen binnen VVM De Lijn tegen het einde van dit jaar zullen zijn afgesloten.
Welke impact heeft dit vroegtijdige vertrek? U weet dat de heer Kesteloot sinds mei 2010 directeur-generaal is van De Lijn. U zult begrijpen dat wanneer iemand die jarenlang een dergelijke functie uitoefende aankondigt te zullen stoppen, dit sowieso een serieuze impact heeft. Uiteraard moet er het nodige gedaan worden om zo snel mogelijk een nieuwe persoon te vinden die zijn functie kan opnemen.
Conform het Besluit van de Vlaamse Regering van 8 september 2000 houdende de modaliteiten van de aanwerving, de herbenoeming, de beëindiging, de voortijdige beëindiging en de evaluatie van het mandaat van de directeur-generaal en de adjunct-directeur-generaal van VVM De Lijn, moet de Vlaamse Regering enerzijds de modaliteiten uitwerken van een voortijdige beëindiging, maar moet zij anderzijds straks ook concrete afspraken maken en overgaan tot de aanwerving van een nieuwe directeur-generaal. Hierover werden door de heer Kesteloot, de voorzitter van de Raad van Bestuur van VVM De Lijn, de heer Descheemaecker, en mijzelf een aantal concrete afspraken gemaakt in de periode tussen april en eind mei. Die afspraken werden op 29 mei door de Vlaamse Regering goedgekeurd.
Onder meer werd overeengekomen dat de heer Kesteloot zijn mandaat van directeur-generaal blijft opnemen tot 31 december 2020. Voor de daaropvolgende vier maanden, dit wil zeggen tot aan zijn pensioengerechtigde leeftijd op 1 mei 2021, werd afgesproken dat hij zich engageert om een vlotte overdracht van dossiers aan zijn opvolger of opvolgster te ondersteunen, uiteraard in nauw overleg met de nieuwe mandaathouder. Ik vind dat het de heer Kesteloot siert dat hij dat wil doen en dat hij niet de hele VVM in de steek laat. Dat is een heel mooie geste, zoals u zelf ook al hebt gezegd.
Conform het hoger genoemde besluit is de Vlaamse Regering eveneens bevoegd voor de aanstelling van een nieuwe directeur-generaal. De vacantverklaring, selectie en aanwerving worden voorbereid door het Agentschap voor Overheidspersoneel (AgO). Op dit ogenblik wordt de laatste hand gelegd aan de functiebeschrijving en de selectieleidraad, met het oog op de agenda van de Vlaamse Regering. We hopen dit zo snel mogelijk te kunnen agenderen, en we hopen uiteraard dat we tegen uiterlijk 31 december 2020 de nieuwe mandaathouder kennen.
De heer Maertens heeft het woord.
Dank u, minister, voor uw omstandig antwoord. Wees gerust: ik was en ben niet op zoek naar smeuïge verhalen. Zo ben ik niet meteen. Ik denk dat het goed en wijs is dat we allemaal persoonlijke redenen respecteren. Dat is in alles zo, en in dezen zeer zeker. Maar het zou bijvoorbeeld ook gekund hebben dat een bepaalde beleidsmatige insteek had geleid tot de beslissing van de directeur-generaal. Maar dat is dus niet zo. Integendeel, ik verneem van u dat hij gemotiveerd is om een drietal grote werven die er nog zijn op dit moment, namelijk de benchmark, de reorganisatie en de basisbereikbaarheid, en de combinatie daarvan, tot een goed einde te brengen, dat hij gemotiveerd is om die werven af te werken. Ik vind dat zeer positief. Ik vind dat, zoals u ook zegt, een mooie geste naar de organisatie en naar de Vlaamse overheid. Het siert de directeur-generaal absoluut dat hij dat wil doen, want je zou perfect een andere manier van werken kunnen hebben. Maar dat is dus niet het geval, gelukkig maar.
Het is uitstekend dat er ook nog een overlapping is van de periode waarin de directeur-generaal afscheid neemt van zijn huidig mandaat en zijn afscheid van De Lijn, omdat – iedereen zal dat wel beamen – de heer Kesteloot eigenlijk een levende encyclopedie is van alles wat er reilt en zeilt binnen De Lijn. Het is toch niet onbelangrijk om die zaken allemaal mee te geven aan zijn opvolger.
Daarmee kom ik tot mijn extra vraag. U zegt dat het Agentschap Overheidspersoneel momenteel een functiebeschrijving aan het uitwerken is. Ik heb er ook alle vertrouwen in dat het agentschap dat goed doet. Maar heel vaak is het zo bij overheidsmanagers dat je twee kanten op kan. Ofwel heb je een echte manager die de organisatie kan leiden en die minder dan anderen specialist is in de materie zelf, ofwel heb je een echte vakspecialist die dan misschien iets minder beslagen is in het managen van een grote organisatie. Dan denk ik dat we daar op een tweesprong zitten. Het ideaal is natuurlijk dat je iemand hebt die de beide aankan en die beide specialiteiten heeft: zowel het specialisme, in dit geval inzake openbaar vervoer, als de specialiteit om een goede manager te zijn.
Vandaar mijn vraag: welk specifiek profiel, welk type manager, beoogt u, minister? Want dat is toch wel belangrijk. U moet dagelijks samenwerken met die directeur-generaal. Het is belangrijk, niet alleen voor het openbaar vervoer in Vlaanderen, dat we een zeer capabele opvolger hebben voor de huidige directeur-generaal, maar ook voor alle Vlamingen en voor de samenwerking tussen de Vlaamse Regering en De Lijn zelf.
De heer Keulen heeft het woord.
Minister, de openbarevervoersmaatschappij De Lijn, die zich richt op reizigersvervoer, bevindt zich nu op een snijvlak. We zitten op een kantelmoment. Ik denk dat de opvolger van de huidige directeur-generaal, Roger Kesteloot – waarvoor ik mijn waardering uitspreek – een man of vrouw moet zijn die van vele markten thuis is: de discussie aangaan met de reiziger en zorgen dat die waar voor zijn geld krijgt en dat die op de plaats geraakt waar hij moet zijn. Er is het hele verhaal rond basisbereikbaarheid en de subsidiariteitsgedachte waarop die basisbereikbaarheid gestoeld is, en de contacten met de lokale besturen, steden en gemeenten, waar volgens mij heel wat zeilen moeten worden bijgezet, want daar was het volgens mij wat misgelopen, evenals met de reiziger. Het moet dus iemand zijn die naar buiten durft te treden, maar die aan de andere kant ook wel een aantal managementskills heeft. Denk aan het hele verhaal van Registratie – Ticketing - Boordcomputer (ReTiBo) en hoe dat uiteindelijk op een zeker ogenblik ontspoorde. Daarbij kan niemand van kwaad opzet beticht worden, maar op een zeker ogenblik zat dat helemaal fout. Het moet dus een man of vrouw zijn die toch wel over heel wat vaardigheden beschikt: communicatief, contactvaardig, managementskills, ook financieel management, ook human resources … Wat dat betreft behoort die aanwerving dus tot de topbenoemingen, niet alleen qua schaal, qua niveau –formeel dus – ook inhoudelijk is het verwachtingspatroon van de reiziger, van de Vlaming, hoog.
De dienstverlening van De Lijn moet inderdaad ook beter. Anders hadden al die wisselingen, de creatie van vervoersregio’s en dergelijke, allemaal niet plaats hoeven te vinden.
Ik heb Roger Kesteloot zelf heel vaak meegemaakt. Ik kan alleen maar waardering uitspreken. Het was iemand – en dat vind ik altijd belangrijk – die fysiek moedig was. Hij heeft nooit de confrontatie in de commissie gemeden. We legden hem, ikzelf ook, geregeld het vuur aan de schenen, maar als het debat gedaan was, gingen we weer over naar de normale menselijke contacten. En zo hoort dat ook te zijn. Je hebt de discussie, en wij hebben onze taak als controlerende macht ten aanzien van de regering en dus ook van instanties die van de uitvoerende macht afhankelijk zijn, maar daarnaast blijven we natuurlijk ook allemaal mensen onder elkaar, ook al kunnen we een paar minuten daarvoor misschien heel kritisch zijn geweest ten opzichte van de formele rol die wij binnen dat overheidsbestel vervullen. Ik heb daar dus alle waardering voor.
Ook de manier waarop Roger Kesteloot uiteindelijk een stap terugzet, vind ik chique. Het siert hem als mens: niet met luide trom of met slaande deuren vertrekken, en ook niet de boel in de steek laten, maar gewoon proberen om een vlotte overgang te realiseren en de opvolger ook een vliegende start te bieden, door een stuk ervaring, kennis en vooral de gevoeligheden in dossiers te delen. Dat siert alleen maar de menselijke kwaliteiten van de bijna-ex-directeur-generaal Roger Kesteloot. Alle waardering daarvoor.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Ik wens mij aan te sluiten bij de woorden van waardering van de andere collega's. Bedankt ook voor de vraag, collega Maertens. Dit geeft ons de kans om ook een beetje te reflecteren over hoe wij de toekomstige CEO bij De Lijn zien. Het is hier al gezegd: het zou eigenlijk een witte merel moeten zijn, die zowel managementkwaliteiten heeft, als minstens ook een hart voor openbaar vervoer – het moet daarom nog niet de topspecialist zijn.
Ik wil daar nog iets aan toevoegen, aangezien de regering het profiel toch nog moet goedkeuren, om misschien ook mee te nemen. Het zou misschien ook iemand moeten zijn die mee is met het digitale. Ik heb daar zelf soms ook last mee. We zitten ook al een hele tijd zo te vergaderen, en soms lopen dingen mis. Maar er zijn ook mensen die daar perfect en vlot mee mee zijn, bijvoorbeeld ook met van die moeilijke verhalen à la ReTiBo (Registratie- Ticketing- en Boordcomputer). Een paar weken geleden heb ik dat verhaal nog gelanceerd: waarom werken we niet met een reservatiesysteem, een app enzovoort? Maar dat kan allemaal niet, men is daar niet op voorbereid. Snel kunnen meegaan met de digitaliseringsgolf die op ons afkomt, dat is een moeilijkheid, en dat gaat een directeur-generaal alleen niet oplossen. Daarvoor moet je ook de juiste profielen in je bedrijf hebben. Maar ik denk dat daar toch de toekomst zit, zeker ook in het kader van de basisbereikbaarheid, waarbij het vervoer op maat voor een stuk digitaal moet worden aangeboden.
Ik heb nog een bijkomende vraag. Ik kan mis zijn, maar volgens mij loopt de huidige beheersovereenkomst formeel tot het einde van dit jaar en zou er eigenlijk vanaf 1 januari 2021 een nieuwe beheersovereenkomst tussen de Vlaamse Regering en De Lijn moeten ingaan. U weet dat ik ook Media volg. Over de VRT is men volop aan het onderhandelen. We hebben hoorzittingen gehad in de commissie, met tal van specialisten. De VRT is ook zelf mogen langskomen. We gaan nu aan een voorstel van resolutie werken. En in de commissie heeft de minister gezegd dat hij zal wachten om de beheersovereenkomst af te kloppen, tot ook daar de nieuwe CEO zal aantreden. Dat zou ook ergens binnenkort moeten zijn. Hoe zit dat bij De Lijn? Gaat men het een jaartje uitstellen en dan onderhandelen met de nieuwe CEO? Of is de huidige CEO, de heer Kesteloot, daar al volop mee bezig en gaat hij een mooi afgewerkt stuk afleveren? Er valt voor beide iets te zeggen, maar ik wil eens van u weten, minister, hoe dat precies zit met de beheersovereenkomst, omdat we daar tot op heden nog maar heel weinig van gehoord hebben. Dat heeft ook wel te maken met het feit dat alles de laatste maanden niet zo normaal loopt door de coronacrisis, die voor De Lijn ook heel veel bijkomende problemen opleverde.
Laten we hopen op een goeie manager, maar ik wil ook absoluut mijn waardering uitspreken voor de heer Kesteloot. Misschien gaan we hem hier nog wel eens zien. Het jaar is nog niet om. Ik veronderstel dat we hem nog wel eens kunnen uitnodigen.
De heer Rzoska heeft het woord.
Ik wil me aansluiten bij diegenen die woorden van waardering uitspreken voor Roger Kesteloot. Het was geen evidente periode waarin hij De Lijn heeft moeten besturen. Ik herinner me dat nog zeer goed. We hebben in de commissie op een gegeven moment ook de hoorzitting gehad waarop de voorzitter van de raad van bestuur, de heer Descheemaecker, aanwezig was en een van de essentiële elementen op tafel legde wat betreft de financiering van De Lijn. Hij vergeleek dat met wat er werd geïnvesteerd in de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel (MIVB). We kunnen wel zeggen dat openbaar vervoer belangrijk is, maar hij maakte, wat mij betreft, duidelijk waar het kalf gebonden lag en waar de heer Kesteloot als directeur-generaal ook op stootte om de hoge verwachtingen in te lossen in een budgettair kader dat niet altijd meezat.
Ik herinner me ook dat het met Roger Kesteloot mocht botsen. Er werd op een bepaald moment bijna openlijk zijn ontslag gevraagd in de commissie. Politiek kan soms hard zijn. Ik denk dat we het moeten waarderen dat hij altijd met open vizier naar de commissie is gekomen om het debat aan te gaan.
Minister, voor de rest wil ik me aansluiten bij de laatste vraag van mevrouw Brouwers die goed en relevant is. Hoe gaat het nu verder met de voorbereiding van de nieuwe beheersovereenkomst?
Minister Peeters heeft het woord.
Er waren heel wat vragen over de functiebeschrijving van de toekomstige mandaathouder en over de beheersovereenkomst.
Ik wil eerst en vooral alle leden danken voor de woorden van waardering voor de heer Kesteloot. Ik weet niet of hij op dit ogenblik meeluistert, maar ik zal hem alleszins de woorden van waardering overmaken. Ik wil tegelijkertijd ook meegeven dat hij nog niet weg is. Hij blijft sowieso directeur-generaal tot het einde van dit jaar. Hij gaat pas met pensioen op 1 april 2021. Hij zal alleszins plezier beleven aan de woorden van waardering. Iedereen kan beamen dat het inderdaad niet altijd gemakkelijk was in het verleden, zoals met de vergrijzingsgolf en met heel wat persartikelen, waarvan sommige vrij ruw. Hij stond er wel altijd en verdedigde De Lijn door dik en dun. Ook tijdens de coronacrisis heeft hij De Lijn zeer goed geleid. Alle woorden van waardering zijn dan ook volkomen terecht.
We leggen momenteel de laatste hand aan de functiebeschrijving en de selectieleidraad. Dit is dus nog niet volledig af. We zoeken uiteraard de juiste man of vrouw op de juiste plaats, de witte merel – of hoe die ook omschreven moet worden. We hopen alleszins dat er iemand is die alle nuttige en nodige skills en vaardigheden heeft die thuishoren bij een directeur-generaal van De Lijn. Ook in de toekomst staan er sowieso nog heel wat uitdagingen op ons te wachten. Zoals ik zei, is de functiebeschrijving nog niet helemaal klaar. We zijn er volop mee bezig. Dan is het aan de Vlaamse Regering om de functiebeschrijving en de selectieleidraad goed te keuren. Vervolgens zal het Agentschap Overheidspersoneel overgaan tot de vacantverklaring, de selectie en aanwerving.
De beheersovereenkomst loopt dit jaar ten einde, maar we hebben van De Lijn al een schrijven ontvangen met de vraag om die beheersovereenkomst te verlengen. Die verlenging is onze intentie, want dit is een heel ander verhaal dan bij de VRT. Bij de VRT ging het om een verlenging vanwege het feit dat ook daar een nieuwe directeur-generaal is aangeworven. Bij ons gaat het niet enkel om een nieuwe mandaathouder, maar tegelijkertijd ook om de benchmarkstudie die met het oog op het verdere verloop van het aanbod aan openbaar vervoer essentieel is. Zoals ik daarnet al heb gezegd, hebben we er alle vertrouwen in dat het in die benchmarkstudie goed komt voor De Lijn. In de loop van 2021 zullen we aan een nieuwe beheersovereenkomst kunnen werken. Nu zullen we alleszins de lopende beheersovereenkomst met een jaar verlengen, zodat we dan in alle rust en met alle mogelijke partners aan een nieuwe beheersovereenkomst voor de volgende periode kunnen werken.
De heer Maertens heeft het woord.
Minister, ik wil nogmaals mijn waardering uiten voor het dikwijls in moeilijke omstandigheden geleverde werk van de heer Kesteloot. Ik wens u veel geluk met het vinden van die witte merel. Dat geluk zal nodig zijn, maar ik hoop echt dat we een zeer goede manager en visionair op het vlak van het openbaar vervoer kunnen strikken. Het lijkt me verstandig de beheersovereenkomst even te verlengen. Het is goed dat de nieuwe directeur-generaal bij die onderhandelingen de touwtjes zelf in handen heeft en zich voldoende kan inwerken. Ik denk dat dit een goede beslissing is.
Ik wil kort vermelden dat de heer Kesteloot binnen drie weken in de commissie aanwezig zal zijn voor de bespreking van het jaarverslag 2019.
De vraag om uitleg is afgehandeld.