Verslag vergadering Commissie voor Onderwijs
Verslag
De heer De Gucht heeft het woord.
Levensbeschouwing is belangrijk, nietwaar? Zelfs mensen die er voorstander van zijn dat er levensbeschouwing gegeven wordt op school – en met levensbeschouwing bedoel ik dus ook niet-confessionele zedenleer … De cijfers die ik van u verkregen heb, minister, kunnen toch als vrij hallucinant beschouwd worden. Uit cijfers van het Agentschap voor Onderwijsdiensten (AGODI) blijkt dat slechts vier op de tien leerkrachten levensbeschouwing in het lager onderwijs over het vereiste bekwaamheidsbewijs beschikken. Maar liefst 15 procent van de leerkrachten godsdienst en niet-confessionele zedenleer in het basisonderwijs hebben een zogenaamd ‘ander bekwaamheidsbewijs’. Dat betekent dat zij niet eens een lerarenopleiding hebben gevolgd.
De meest opvallende vaststelling is dat van het totaal aantal leerkrachten islamitische godsdienst in het lager onderwijs amper een op de tien het juiste diploma heeft. 25 procent van de leerkrachten islamitische godsdienst heeft een ‘ander bekwaamheidsbewijs’. Ook voor de andere levensbeschouwelijke vakken zijn de cijfers niet goed.
Collega’s, wij verwachten kwaliteitsvol onderwijs. Wij verwachten dat zeker ook in levensbeschouwelijke vakken, waarbij de aanwezigheid van een pedagogisch en didactisch gevormde lesgever een belangrijke, zo niet de eerste voorwaarde is. In dat verband is het van belang dat leerkrachten levensbeschouwelijke vakken hiervoor over het vereiste bekwaamheidsbewijs beschikken. Even ter verduidelijking: een vereist bekwaamheidsbewijs wordt toegekend als je naast een basisdiploma ook een bewijs van pedagogische bekwaamheid behaald hebt voor de vakken waarvoor je vakkennis hebt verworven via dat basisdiploma. Daarnaast moet je voor een vereist bekwaamheidsbewijs lesgeven in de graden en onderwijsvormen waarvoor je specifiek opgeleid bent.
In het Vlaams regeerakkoord staat dat leerkrachten die een levensbeschouwing geven zonder vereist bekwaamheidsbewijs verplicht zullen worden bijgeschoold. Hierover had ik dan ook aan u, minister, graag de volgende vragen gesteld.
Wat is uw reactie op bovenstaande cijfers in verband met de bekwaamheidsbewijzen van de leerkrachten levensbeschouwelijke vakken?
Welke maatregelen gaat u nemen om ervoor te zorgen dat leerkrachten die een levensbeschouwelijk vak geven, daar het vereiste bekwaamheidsbewijs voor hebben?
Wat zal de verplichte bijscholing, zoals vermeld in het regeerakkoord, precies inhouden? Zullen de bijscholingen in het teken staan van het verwerven van een vereist bekwaamheidsbewijs?
Minister Weyts heeft het woord.
Uiteraard is de meest ideale situatie dat elke leerkracht over een vereist bekwaamheidsbewijs beschikt, en dat geldt evenzeer voor levensbeschouwelijke vakken. U weet dat dat een thematiek is die ruimer speelt.
De cijfers wijzen uit dat dit nu in ons onderwijs niet het geval is.
De aanwerving van leerkrachten levensbeschouwelijke vakken gebeurt natuurlijk op grond van de voordracht door de bevoegde instantie van de erkende erediensten en voor zedenleer door de inspectie niet-confessionele zedenleer.
Wat islamitische godsdienst in het lager onderwijs betreft, heeft de vorige minister van Onderwijs recent nog maar – dat was eind 2018 – een opleiding in het leven geroepen waarvan het diploma is opgenomen als een vereist bekwaamheidsbewijs. Dat zal dus leiden tot een hoger aandeel aan vereiste bekwaamheidsbewijzen. We willen er ook voor zorgen dat de leerkrachten levensbeschouwelijke vakken die er vandaag al zijn, ook worden bijgeschoold.
Ik zal de aanpak hiervan verder bekijken in samenspraak met de erkende instanties. Als het over de Moslimexecutieve gaat, heb ik begrepen dat die bijscholing nu wel op punt staat en dat inhoudelijk al het nodige werk gedaan zou zijn.
De heer De Gucht heeft het woord.
Bedankt, minister.
Ik zal er nog wat cijfers bijhalen. 40 procent van de leerkrachten levensbeschouwing in het basisonderwijs heeft een vereist bekwaamheidsbewijs. 15 procent van de leerkrachten heeft een ander bewijs. We zitten hier allemaal samen met collega’s die het onderwijs opvolgen. Jullie weten dat een vereist bekwaamheidsbewijs wordt toegekend als je naast een basisdiploma ook dat bewijs van pedagogische bekwaamheid hebt behaald, dat een voldoende geacht bekwaamheidsbewijs wordt toegekend als je naast een basisdiploma ook een bewijs van pedagogische bekwaamheid hebt behaald voor de vakken die buiten de specialiteit van dat basisdiploma liggen, en dan heb je dat andere bekwaamheidsbewijs. De definitie van dat andere bekwaamheidsbewijs op de website van Vlaanderen.be is heel treffend: “als u eigenlijk niet aan de voorwaarden voldoet om les te geven”. Dan ga ik terug naar mijn cijfers. 30 procent van de leerkrachten islam in het secundair onderwijs heeft een ander bekwaamheidsbewijs. 15 procent van alle leerkrachten levensbeschouwelijke vakken in het basisonderwijs heeft een ander bekwaamheidsbewijs. Voor leerkrachten islamitische godsdienst in het secundair onderwijs is dat dus die 25 procent. Dat komt er echt op neer dat een moskee zegt dat iemand dat vak mag geven. Dan zegt de Moslimexecutieve dat dat goed is, want de moskee heeft gezegd dat die persoon daarvoor de juiste bekwaamheid heeft. Die persoon gaat dan naar een school en mag daar lesgeven over de islam. Vier inspecteurs voor heel Vlaanderen controleren wat hij juist allemaal zegt. Als de directeur dat niet goedvindt, kan die zeggen dat hij niet wil dat die persoon blijft. Dan komt er een van die vier inspecteurs eens kijken – als de directeur geluk heeft, want die inspecteurs zijn druk bezet – en als die persoon dan op aandringen van de directeur wegmoet, komt er een andere persoon die juist hetzelfde vak geeft, maar niet noodzakelijk het juiste bekwaamheidsbewijs heeft om les te geven aan jongeren.
Laat ons toch eerlijk zijn dat dat absurd is. Dat dat vandaag in Vlaanderen gebeurt in scholen waar wij leerkrachten levensbeschouwelijk onderwijs betalen en de controle daarvan betalen, maar dat blijkbaar een gigantisch groot deel niet over de juiste bekwaamheidsbewijzen beschikt: minister, ik vind dat zorgwekkend. Dat zet trouwens de kwaliteit van het levensbeschouwelijk onderwijs bijzonder onder druk. Ik wil u dan ook vragen om daar werk van te maken. U hebt net aangehaald dat de Moslimexecutieve die bijscholingen op punt heeft staan.
We moeten daar toch eens over nadenken, binnen al die levensbeschouwelijke vakken, ook zedenleer. Als je zelf zedenleer gehad hebt, ben je in staat om zedenleer te geven. Ik vind dat speciaal. Als je een levensbeschouwelijk vak geeft, vind ik het niet meer dan normaal dat je de stap zet om daarvoor de juiste bekwaamheidsbewijzen te halen en dat je daarvoor een opleiding start binnen de daaropvolgende twee academiejaren – ik neem aan dat je binnen de twee jaar wel in staat bent om je richting een opleiding te begeven – zodat je de juiste achtergrond hebt om die vakken te geven. Ik vind dat een heel belangrijke stap. Ik zal dan ook alle collega's uitnodigen om een voorstel van resolutie daarover te steunen, dat ik aan de collega's zal bezorgen.
Ik vind het een belangrijke stap, maar ook een belangrijk signaal dat wij verwachten dat levensbeschouwelijke vakken op een goede manier gegeven worden, want daarin schuilt een belangrijke manier van samenleven in deze superdiverse samenleving, namelijk op welke manier je kunt omgaan met die levensbeschouwing en met andere levensbeschouwingen die in onze maatschappij en samenleving aanwezig zijn.
Mevrouw Krekels heeft het woord.
Ik wil in dezen achter het betoog van onze collega De Gucht staan. We verkondigen op alle vlakken dat we voor kwaliteitsvol onderwijs staan. Ook voor levensbeschouwing moet dat zo zijn.
Ik heb ook wat huiswerk gedaan en ben eens op verschillende websites gaan kijken, om te zien hoe het komt dat er zo weinig leerkrachten een bekwaamheidsbewijs hebben. Is het dan zo moeilijk om bijvoorbeeld in die lagere school een bekwaamheidsbewijs te halen? Als ik dan kijk naar wat er voor de verschillende godsdiensten moet gebeuren, is dat meestal na de basisopleiding ofwel nog een extra jaar, of nog een extra cursus, of nog extra lessen die moeten worden gevolgd gedurende een bepaalde periode. Afhankelijk van wat men moet volgen, krijgt men dan een diploma, een certificaat of een bekwaamheidsbewijs, dat dan ondertekend wordt door de rabbijn of de Moslimexecutieve, dus de verschillende instanties van de betreffende godsdiensten.
Het lijkt me dus niet zo onoverkomelijk, als je een bepaalde passie hebt voor een vak, in dit geval een bepaalde levensbeschouwing, dat je je dan schoolt om dat vak met een bepaalde deskundigheid te kunnen geven. Die opleidingen lijken mij ook niet van zo’n lange duur te zijn dat het onoverkomelijk is om naast je basisdiploma nog eens de moeite te doen om dat diploma erbij te halen. Ik spreek nu wel voor de lagere school. Voor het secundair en hoger onderwijs is dat misschien nog een ander gegeven. Dat vraagt misschien nog wat meer studie. Maar voor een lagere school lijkt me dat toch absoluut niet onoverkomelijk. Het moet toch haalbaar zijn om die mensen aan te moedigen om die bijscholingen te volgen.
Ik wil de minister dan ook aanmoedigen om met alle betrokken instanties, verenigingen of personen die daarbij betrokken zijn, in gesprek te gaan en iedereen toch een klein beetje het vuur aan de schenen te leggen om daar wat vaart mee te maken. Natuurlijk is ook de inhoud van die bekwaamheidsbewijzen een belangrijk aspect. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de Moslimexecutieve. Ik hoor toch nog altijd verzuchtingen dat de Moslimexecutieve van één bepaalde strekking is. We moeten erover waken, als mensen vanuit de Moslimexecutieve een bepaald bekwaamheidsbewijs krijgen, dat dat ook wel voldoet aan onze visie, namelijk voldoende breedheid in het bestuderen van de islam. Dat is belangrijk om mee te nemen als u met die mensen in gesprek gaat.
De heer Slagmulder heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, uiteraard heb ik geen probleem met de bekwaamheidsbewijzen. Integendeel: hoe meer, hoe beter. Maar de ene levensbeschouwing is natuurlijk de andere niet, gelukkig maar. Het wordt dan ook eens hoog tijd dat men eindelijk onder ogen durft te zien dat de islam geen gewone godsdienst is, zoals het christendom. De islam is en blijft een ideologie die onze vrije samenleving wil vervangen door een islamitische samenleving die gebaseerd is op de sharia.
U weet dat wij de erkenning van de islam willen intrekken. Dat betekent uiteraard niet dat er geraakt wordt aan de godsdienstvrijheid, maar wel dat de islam in Vlaanderen niet meer vanwege de overheid gefaciliteerd en gefinancierd zou worden. Ons onderwijssysteem mag niet worden misbruikt om kinderen een ideologie op te dringen die haaks staat op de basisprincipes van onze Europese beschaving.
Bovendien is er nog steeds geen enkele controle op wat er in de lessen islam op school wordt gezegd. Het zijn enkel de bevoegde instanties van de erediensten die hierop controle uitoefenen. Dit is een gevaarlijke situatie. Daarom blijven wij pleiten voor de afschaffing van op zijn minst het islamonderricht in het gemeenschapsonderwijs, maar ook in het gemeentelijk en provinciaal onderwijs.
De heer Daniëls heeft het woord.
Ik ben blij dat de vraagstelling die onze collega Sminate jaren geleden heeft opgestart in verband met de bekwaamheidsbewijzen, nu ook bij andere partijen ingang vindt. (Opmerkingen van Jean-Jacques De Gucht)
Ik kan alleen maar toejuichen dat dit gebeurt en opvolging krijgt.
Collega’s, geloof het of niet, maar het regeerakkoord is op dit vlak alweer visionair geweest. Collega De Gucht, er staat: “Leerkrachten levensbeschouwing zonder vereist bekwaamheidsbewijs zullen verplicht worden bijgeschoold, in samenwerking met de erkende instanties of de vereniging levensbeschouwelijke vakken.” (Opmerkingen van Jean-Jacques De Gucht)
Dat is inderdaad goed. Het antwoord op uw vraag staat in het regeerakkoord dat we samen hebben geschreven. Dat is altijd boeiend, dat is altijd zeer fijn. Ik zou u trouwens ook aanraden, als uw partij daar zo van overtuigd is, om in de steden en gemeenten een autonomie voor de levensbeschouwelijke neutraliteit na te streven. Ik kijk dan ook uit naar al die steden waar u mee bestuurt, dat in al die stedelijke en gemeentescholen die autonomie wordt toegepast. Steek daar eerst even uw tijd in voor u dat voorstel van resolutie hier voorlegt.
Los daarvan, ik zal nog even terug inzoomen op de concrete vraag van collega Krekels: de vraag zit daar, minister. Welke maatregelen kunnen we nemen? Hoever staat u met het overleg met de verschillende erkende instanties die de leerkrachten verplicht gaan bijscholen?
Mijnheer Slagmulder, het is niet juist, echt niet juist, dat het enkel de inspectie van de levensbeschouwing is. Net in de vorige legislatuur hebben we ingeschreven dat de directeur – de lekendirecteur – van een school wel degelijk die les kan bijwonen – of zijn of tweede evaluator, die hij kan aanstellen. Hij dus kan vaststellen of die lessen in het Nederlands gebeuren. Daarvoor moet men niet hooggeschoold zijn. Die vaststelling kan hij gewoon doen. Ik vind dat een goede zaak. Ik pleit daar ook voor: loop binnen in die klassen, kijk wat er gebeurt. De directeur kan nagaan wat er in de cursus zit, wat erin naar voren komt. Op die manier kan hij dat stilleggen. Dat hebben we ingeschreven omdat we natuurlijk wel – daar moeten we ons van bewust zijn – binnen een kader werken van onze Grondwet, onze rechten, wetten en vrijheden. Die zijn wat ze zijn. We kunnen niet zeggen: we doen dat niet. Dat gaat niet. We kunnen wel zeggen: we treden daarin op. Dat wou ik nog naar voren brengen.
Collega Sminate kon hier vandaag niet zijn, maar het is wel haar verdienste om dit mee op de agenda te zetten.
Minister Weyts heeft het woord.
We hebben in de afgelopen regeerperiode al wat stappen gezet. We hebben nog een wegje te gaan. In de vorige regering kwam er de regeling rond de vereiste bekwaamheidsbewijzen voor nieuwelingen. Inzake de bestaande leerkrachten is een aanbod uitgewerkt waarbij de bijscholing van de leerkrachten levensbeschouwelijke vakken – of toch voor de islam – wordt gegeven door scholen die de bachelor Lager Onderwijs inrichten. Onder meer Thomas More Mechelen en Turnhout, de UCLL en Artevelde Gent zullen die aanbieden, met certificatie door de Moslimexecutieve.
Dan bekijken we om een regelgevend initiatief te nemen om die doelstelling conform het regeerakkoord uit te voeren.
De heer De Gucht heeft het woord.
Ik denk ook dat er belangrijke stappen gezet worden. Collega Daniëls, het is inderdaad juist dat dat in het regeerakkoord staat. Ik ben mij daarvan bewust, want we hebben het samen onderhandeld en we hebben dit er samen in gezet, dus ik vind het een heel positieve zaak dat u daarnaar verwijst.
Wat uw opmerking betreft over de steden en gemeenten, ben ik tevreden dat u daarnaar verwijst. Een oud-collega van u, maar toch nog altijd een partijgenoot, en ikzelf zijn er trouwens enorm mee bezig om dat in die mooie stad daar aan de Dender te volbrengen, maar dat terzijde.
Ik kan mij daarin vergissen, maar ik heb de verschillende levensbeschouwingen aangehaald. Ikzelf ben atheïst, maar in elke levensbeschouwing zitten heel mooie idealen. Ik wil er echter ook op wijzen dat geen enkele levensbeschouwing vies is van de idee van macht. Dat is trouwens een van de redenen waarom een monotheïstische religie naast de idealen die ze naar voren schuift, altijd de wens heeft gehad een samenleving te vormen. Men doet dat binnen de islam, maar ook binnen het christendom en binnen het Oud Testament. De redenering dat dat niet zo zou zijn bij die twee laatstgenoemde en enkel bij de islam, daar ben ik het niet mee eens.
Daarenboven ben ik het niet eens met de redenering dat elke gelovige op dezelfde manier omgaat met de voorschriften uit een bepaald boek. Probeer eens te lezen wat er in de Bijbel staat en leg dat eens naast de Koran en je zult misschien tot de vaststelling komen dat er heel veel zaken overeenkomen in beide boeken. De manier waarop het Vlaams Blok vanuit een racisme constant een religie naar voren haalt en een bepaalde groep in onze samenleving bijna criminaliseert, daar ga ik niet mee akkoord. Ik vind dat elke levensbeschouwing in onze maatschappij respect van onze maatschappij verdient, als die op de juiste manier omgaat met de normen en waarden die wij bepleiten. Er zullen in elke religie wel uitwassen zijn, maar ik vind het verkeerd om dat te misbruiken om een bepaalde religie in een hoekje te duwen. Dit gaat over de manier waarop we met alle levensbeschouwingen omgaan in onze maatschappij en eenieder die die levensbeschouwingen belijdt. Elke religie is dogmatisch in zijn doen – elke religie, niet elke levensbeschouwing –, dus laat ons ervoor zorgen dat vooral jonge mensen op een juiste manier opgeleid worden en dat ze met een kritische blik naar zichzelf kijken. Ik heb het daarjuist al gezegd: de taak van ons onderwijs is om ervoor te zorgen dat iedereen elkaar begrijpt. Daarvoor hebben ze de juiste leerkrachten nodig, die dat waarborgen, met respect voor de normen en waarden waar onze samenleving voor staat.
De vraag om uitleg is afgehandeld.