Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, natuurbegraafplaatsen zijn nog niet zo lang mogelijk, namelijk sedert het voorstel van decreet dat hier in oktober 2016 werd goedgekeurd. Dat decreet heeft het mogelijk gemaakt dat een lokaal bestuur zones in natuur- of bosgebied kan aanduiden waarbinnen het verstrooien of begraven van assen, al dan niet in een afbreekbare urne, kan gebeuren. We wisten dat daar vraag naar was. Mensen kunnen zo vaak een persoonlijkere invulling geven aan een afscheid.
Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) heeft in uitvoering van dat decreet een interne richtlijn opgemaakt voor de beoordeling van aanvragen tot inrichting van een natuurbegraafplaats op bos- of natuurlocaties. Die richtlijn geeft een duidelijk beeld van het juridisch kader en van mogelijke oplossingen. Voor de lokale besturen werd een infofiche over het thema uitgewerkt. Deze kompasnaald vat de essentie van de richtlijn samen. Dat zei de toenmalige minister in antwoord op mijn vraag om uitleg hierover van 23 januari 2018.
In die kompasnaald wordt onder meer de procedure uitgelegd om een dergelijke natuurbegraafplaats te kunnen inrichten. Er worden ook criteria meegegeven om een natuurbegraafplek aan te duiden. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat er heel grote borden of dergelijke gebruikt worden. Voorbeelden van die criteria zijn onder meer ecologisch: is de natuurbegraafplek verenigbaar met de natuur en met het natuurbeheer? Een wettelijk criterium luidt: wat is de wettelijke context? En: hou rekening met Europese natuurdoelen.
Hierin wordt gewezen op de nood aan verenigbaarheid met de natuur en het natuurbeheer, zonder dat er wordt bepaald dat een natuurbegraafplaats in bepaalde zones niet mogelijk zou zijn. Ik wijs er nogmaals op: het gaat natuurlijk alleen maar over het uitstrooien van assen of het begraven van assen in een afbreekbare urne. Dat is altijd duidelijk bepaald. Het is zeker niet de bedoeling om daar andere zaken als herdenkingstekens of dergelijke te plaatsen. Wat er vandaag soms wel gebeurt, is dat er in een afbreekbare urne een ent van een boom wordt gestopt, waardoor er op die plek een boom groeit als symbool van nieuw leven. Die onverenigbaarheid is ook niet in de regelgeving opgenomen.
Indien er voor de beoogde locatie reeds een natuurbeheerplan bestaat, volstaat een aanpassing daarvan en een aanpassing van de toegankelijkheidsregeling. Als er nog geen natuurbeheerplan bestaat, moet er een nieuw plan met toegankelijkheidsregeling worden opgemaakt.
Als alternatief kan het ANB ook een globale machtiging afleveren voor wat de bevoegdheden van het ANB betreft, specifiek voor de inrichting van de zone voor asverstrooiing of het begraven van biologisch afbreekbare urnen. Deze machtiging wordt geïntegreerd in een toegankelijkheidsregeling. Dat is een tijdelijke afspraak die op termijn kan overgaan in een natuurbeheerplan.
Voor zover de door de gemeenteraad aangeduide zone voor asverstrooiing of het begraven van biologisch afbreekbare urnen een bos- of natuurlocatie betreft, wordt het best contact opgenomen met het ANB, zo wordt gesteld. Gelet op het bijzondere en semipermanente karakter van dergelijke zones en de noodzaak tot goede afstemming met het overige gebruik van een gebied, wordt de inrichting ervan bij voorkeur geregeld via een natuurbeheerplan met bijbehorende toegankelijkheidsregeling, aldus de toenmalige minister in antwoord op mijn vraag om uitleg van 23 januari 2018.
In januari 2019 heb ik hierover een schriftelijke vraag gesteld. Toen werd mij een overzicht gegeven van de tot dan toe goedgekeurde zones voor het verstrooien van assen of het begraven van biologisch afbreekbare urnen. Ondertussen staan we een jaar verder. Dat is voor mij een aanleiding om een stand van zaken op te vragen bij u, minister.
Wat is de verantwoording van de bepaling in de kompasnaald dat er voor de aanduiding als natuurbegraafplaats een verenigbaarheid moet zijn met de natuur en het natuurbeheer? Op welke manier wordt die toetsing gedaan door de verschillende afdelingen van het ANB?
Is er sprake van een onverenigbaarheid van een natuurbegraafplaats met de aanduiding van een zone als habitatrichtlijngebied of vogelrichtlijngebied?
Bent u op de hoogte van verschillende beoordelingen door de verschillende diensten van het ANB? Hoe zult u ervoor zorgen dat er ter zake een gelijk beleid wordt gevoerd en dat natuurbegraafplaatsen conform het decreet kunnen worden aangeduid door de gemeenten?
Hoeveel natuurbeheerplannen werden opgemaakt, zijn in opmaak of werden gewijzigd met het oog op de inrichting van een zone voor het verstrooien van assen of het begraven van biologisch afbreekbare urnen? Hoeveel daarvan zijn intussen goedgekeurd of niet goedgekeurd en waarom? In welke gemeenten werd hiertoe een initiatief genomen? Over hoeveel en welke zones gaat het?
Hoeveel globale machtigingen werden al afgeleverd met het oog op de inrichting van een zone voor het verstrooien van assen of het begraven van biologisch afbreekbare urnen? In welke gemeenten en welke zones? Werden er al machtigingen geweigerd? Zo ja, hoeveel, waar en om welke reden?
Aan de goedkeuring van een natuurbeheerplan of een wijziging ervan en een globale machtiging gaat een openbaar onderzoek vooraf. Bent u ervan op de hoogte in hoeverre er bij de aanvragen voor de inrichting van een natuurbegraafplaats – dus een zone voor asverstrooiing of begraving van een afbreekbare urne – sprake is van al dan niet gegronde bezwaarschriften?
Minister Demir heeft het woord.
Mevrouw Schryvers, ik heb gezien dat u daar in het verleden al een aantal vragen over hebt gesteld. Op een natuurbegraafplek blijft de hoofdfunctie uiteraard natuur. Dat betekent dat het begraven of verstrooien van crematieas geen negatieve impact mag hebben op de natuur. Het zijn de beleidsadviseurs en de deskundigen van de natuurbeheerplannen binnen het Agentschap voor Natuur en Bos die de aanvragen hieromtrent beoordelen. Dit gebeurt op basis van de interne richtlijn voor de beoordeling van aanvragen tot inrichting van een natuurbegraafplek op bos- of natuurlocaties, en op basis van de vigerende wetgeving – het Natuur -en Bosdecreet – voor het betreffende gebied.
Daarnaast wil ik inzetten op het vergroenen van de woon- en werkomgeving, inclusief de begraafplaatsen buiten natuurgebied. Zo heb ik recent de vergroening en ecologische inrichting van een begraafplaats in Turnhout ondersteund.
Habitat- of vogelrichtlijngebieden worden niet a priori uitgesloten. Uiteraard wordt hier ook een afweging gemaakt met de vooropgestelde natuurdoelen.
Uiteraard zijn er regionale verschillen, maar het ANB streeft wel een gelijkwaardige beoordeling na in zijn adviezen. Hiertoe werd een interne richtlijn opgemaakt die beschikbaar is gesteld op de website.
Tot op heden zijn er vier toegankelijkheidsregelingen, inclusief machtiging, voor natuurbegraafplekken goedgekeurd. Het gaat om Villa Markey in Zoersel, Sint-Antonius in Zoersel, Isaekshoef in Lanaken en Rondenbos in Beersel. Er zijn nog geen natuurbeheerplannen opgemaakt of aangepast in functie van natuurbegraafplekken.
Er werden nog geen machtigingen geweigerd. De vraag van de gemeente Zoersel om nog een derde natuurbegraafplaats in te richten, werd positief onthaald door het agentschap, maar er werd een alternatieve locatie voorgesteld. De beheerder acht de komst van een natuurbegraafplaats op de door de gemeente voorgestelde plek niet gewenst, gezien de natuurdoelen die men er wenst te realiseren. Deze informatie werd overgemaakt aan de bevoegde schepen.
Voor de hierboven goedgekeurde natuurbegraafplekken werd wel degelijk de volledige procedure gevolgd en werd ook een publieke consultatie georganiseerd, voorafgaand de opmaak van de globale machtiging. Er werd één bezwaarschrift ingediend voor de natuurbegraafplek Villa Markey in Zoersel. Het gemeentebestuur heeft dit bezwaarschrift ontvankelijk verklaard maar ongegrond geacht.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Van het laatste ben ik natuurlijk zelf op de hoogte.
De reden waarom ik deze vraag stel, is omdat ik graag opvolging doe van initiatieven die in het verleden zijn genomen en omdat ik weet dat er vraag naar is. Dit staat nog maar in zijn kinderschoenen. De gemeenten kunnen plaatsen aanduiden en ik ben ervan overtuigd dat ze dit vanaf nu steeds meer zullen doen. Als ik de uitvaartsector beluister, dan blijkt er effectief vraag naar te zijn.
Sinds een aantal jaren mogen mensen assen mee naar huis nemen. Er moet dan op een bepaald moment ook een bestemming aan worden gegeven. Sinds die mogelijkheid er is, weet ik dat er vraag naar is om assen ook te kunnen uitstrooien in de natuur. Minister, u hebt het niet genoemd, maar eigenlijk is een uitstrooiing op de Schelde ook een uitvoering van hetzelfde decreet en een toepassing van hetzelfde principe. We weten dat de stad Antwerpen dat mogelijk heeft gemaakt en dat dat ondertussen heel vaak gebeurt: elke maand verschillende keren.
Op zo’n natuurbegraafplaats zelf gaat het natuurlijk niet om grote aantallen, wat zeker ook niet de bedoeling is. We willen mensen gewoon de mogelijkheid laten en we weten dat het ook helend kan werken. De impact op de natuur mag trouwens niet overschat worden. Het is niet dat er in een boszone plots wekelijks uitstrooiingen zullen plaatsvinden. Dat is wat ik wil meegeven. Als er dergelijke beoordelingen gebeuren, dan moet er rekening mee worden gehouden dat dit soms wel eens gebeurt, maar niet in groten getale.
Het was me ter ore gekomen dat er toch wel verschillende beoordelingen zijn in verschillende regio’s. De mogelijkheid van natuurbegraafplaatsen staat nog maar in zijn kinderschoenen. Als we nu al zien, minister, dat er verschillende beoordelingen zijn, dan wil ik vragen om erover te waken dat het decreet in bepaalde regio’s niet moeilijker toepasbaar zou zijn dan in andere, want dan mist het natuurlijk zijn doel. Er zijn nog maar enkele van die natuurbegraafplaatsen, maar toch is me dat al ter ore gekomen en u hebt het ook bevestigd, dus vandaar mijn oproep om er samen voor te zorgen dat we die mogelijkheid, die gecreëerd is en die tegemoetkomt aan een maatschappelijke vraag – daar ben ik echt heel zeker van –, alle kansen laten.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Mevrouw Schryvers, hartelijk dank voor uw vraag.
De problematiek van natuurbegraafplaatsen, daar heb ik ook al een aantal schriftelijke vragen over gesteld. Mijn ervaringen uit het verleden leren me dat het inderdaad niet zo eenvoudig blijkt te zijn om een plek te vinden waar een natuurbegraafplaats ingericht kan worden. Ik kan eigenlijk alleen maar bevestigen dat de criteria die gebruikt worden om te bepalen wat waar komt, niet altijd zo eenduidig zijn.
De regeling bestaat sinds 2016. Sinds 2016 bestaat er een mogelijkheid om een natuurbegraafplaats aan te leggen. Er is een heel grote vraag naar. Dat gaat niet over onwaarschijnlijk veel mensen, maar er is wel op heel wat verschillende locaties vraag naar een plaats om natuurbegraafplaatsen te voorzien. Desalniettemin zien we dat Vlaanderen sinds 2016 nog maar vier natuurbegraafplaatsen heeft ingericht of voorzien.
Mijn vraag is dan ook of er al een evaluatie heeft plaatsgevonden. Matchen de vier ingerichte begraafplaatsen met de opgelijste criteria en dat kompas dat is opgesteld? Kunnen daar al conclusies uit worden getrokken?
We moeten er immers voor zorgen dat we een vlotte toegang tot natuurbegraafplaatsen mogelijk maken. Dat hoeven geen grote oppervlaktes te zijn, maar we zouden er toch toe moeten komen dat er op meerdere locaties in Vlaanderen natuurbegraafplaatsen zijn. Nu zijn er twee in Zoersel, een in Lanaken en een in Beersel. Ondanks de interesse kun je nauwelijks van een groot succes spreken. Kan daar geen evaluatie op gebeuren?
Zouden we niet kunnen zoeken naar manieren om dat toch wat toegankelijker te maken, zonder daar zware inrichtingen of grote infrastructuur voor te voorzien, want dat is absoluut niet de bedoeling. Ik denk dat de Vlaming de kans moet krijgen om in zijn eigen gemeente op een natuurbegraafplaats terecht te kunnen.
Minister Demir heeft het woord.
Ik wil de twee sprekers zeggen dat ik hun vraag ondersteun. Als de gemeente een aanvraag indient – in overeenstemming met de natuurdoelen enzovoort –, zal ik proberen om die zoveel mogelijk gunstig te bestemmen. Er is inderdaad vraag naar en het is een vraag die we moeten respecteren. Ook in Nederland bijvoorbeeld komen er meer en meer. Het sterkt mij in de overtuiging dat we er een kader voor moeten hebben.
Ik zal met de administratie nagaan waarom er in het verleden maar vier waren. Wat zijn de onderliggende redenen? Kunnen we dit niet op een andere manier behandelen om tegemoet te komen aan de vraag? Ik sta er zeker positief tegenover.
Ik zie daarnaast nog twee mogelijkheden om het in het kader van de bosuitbreidingsplannen mee te nemen. Ik zie een aansluiting mogelijk. Als gemeenten zeggen dat ze de bestaande begraafplaatsen ecologischer en groener willen maken zodat ze evolueren naar een natuurbegraafplaats, dan kunnen we de nodige ondersteuning bieden.
Ik zal nagaan of er inderdaad een probleem is bij de diensten en of men te streng is. Ik zal vragen wat de bezwaren zijn. Misschien zijn er te weinig lokale besturen; de aanvraag moet natuurlijk vanuit de lokale besturen komen. Misschien zit daar het probleem. Als een lokaal bestuur de vraag stelt, in overeenstemming met de natuurdoelen die we niet al te strikt moeten interpreteren, moeten we dat zoveel mogelijk in een kader ondersteunen.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Minister, dat u initiatieven neemt voor de vergroening van de bestaande begraafplaatsen, is vanzelfsprekend heel goed. Wij zullen u absoluut ondersteunen. We weten allemaal dat het nu al vaak heel mooie en rustgevende plaatsen zijn. In sommige grote begraafplaatsen uit het verleden werd er nog niet zoveel rekening gehouden met de natuuromgeving. Het is dus goed dat u een initiatief zult nemen.
Het zijn nog maar enkele zones die in uitvoering van het decreet worden aangeduid als natuurbegraafplaats. Steden en gemeenten moeten dit ook nog meer leren kennen. In Zoersel kregen we al verschillende vragen van andere lokale besturen naar informatie. Ze willen eens komen kijken hoe het er in de praktijk aan toegaat. De eerste natuurbegraafplaats is bijna twee jaar geopend. Verschillende mensen hebben er bomen laten planten, hebben een afbreekbare urne geplaatst of hebben de as van een familielid laten uitstrooien. We hebben gevoeld dat er vraag naar is. Er zijn geen monumenten. Er mogen geen bloemen meer worden gelegd. Het is volwaardige natuur. Minister, als u vragen zou krijgen van uw diensten – het is een uitdrukkelijk verbod in alle regelgeving –: het wordt zo wel echt uitgevoerd en het moet vanzelfsprekend ook zo worden uitgevoerd.
U sprak over nieuwe bossen. We weten dat er in heel wat gemeenten initiatieven worden genomen om geboortebossen aan te planten voor elk kind dat dat jaar wordt geboren. Toen we dat decreet goedkeurden, heb ik gezegd dat er misschien ook mogelijkheden zouden kunnen zijn om op deze manier ook herdenkingsbossen aan te planten waar mensen zelf aan kunnen meewerken. Misschien moeten we onderzoeken of we dit als mogelijkheid kunnen suggereren aan de lokale besturen.
Minister Demir heeft het woord.
Ik had de diensten gevraagd hoeveel lokale besturen een aanvraag hebben ingediend, en hoeveel van die aanvragen er werden geweigerd. Ik kan nu wel bevestigen dat we geen enkele vraag hebben geweigerd. De lokale besturen die een aanvraag hebben ingediend hebben we ondersteund. Dat is er dan ook gekomen.
Wat het derde verzoek van Zoersel betreft, hebben wij vanwege andere doeleinden een andere plek aangeduid. Ik wil ook niet het idee laten ontstaan dat de diensten dat zouden weigeren, want tot nog toe heeft de administratie geen enkele aanvraag geweigerd.
De vraag om uitleg is afgehandeld.