Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
De heer Muyters heeft het woord.
Minister-president, u hebt allicht ook gehoord en gelezen dat de commissie Internationale handel van het Europees Parlement twee weken geleden met een eigenlijk wel grote meerderheid een handels- en investeringsakkoord tussen de EU en Vietnam heeft goedgekeurd. Na die goedkeuring door die commissie, volgt deze maand nog het Europees Parlement, waarna de Europese lidstaten hun goedkeuring kunnen geven.
Het is een belangrijk geheel. Het gaat niet enkel om tariefvrije handel, wat op zich al interessant is, maar er is een belangrijk en omvangrijk hoofdstuk over duurzame ontwikkeling, iets wat we in de nieuwe handelsakkoorden telkens opnieuw zien terugkomen. Na de definitieve goedkeuring zal de handel tussen de EU en Vietnam voor sommige zaken meteen en voor andere zaken gefaseerd tariefvrij worden. Er is een speciale bepaling voor landbouwproducten, omdat is voorzien in een beperking van de tariefvrije export.
Maar daarnaast zijn er ook wettelijke, bindende afspraken rond de arbeidsomstandigheden en rond klimaat. Ik denk dat dat een heel goede methode is. Het klimaatakkoord van Parijs staat daar bijvoorbeeld ook als een van de bepalingen in de teksten.
Het akkoord garandeert ook de afschaffing van de dwangarbeid, het recht op verenigen, en die bepalingen zijn opschortend: als ze niet nageleefd zouden worden, blijft het akkoord ook niet bestaan. Ik denk dat Europa er op die manier voor zorgt dat wij naar mensenrechten, klimaat en arbeidsomstandigheden toe met handelsakkoorden een hefboom hebben op die verschillende vlakken.
Het belang van het handels- en investeringsakkoord is zeer groot, zoals ik al zei, omdat vandaag Europa al belangrijk is: na China, de Verenigde Staten en Zuid-Korea zijn wij een belangrijke handelspartner, vooral voor machines, automobielen en chemie. Er wordt geschat dat er een extra Vietnamese export naar Europa zou komen van een 15 biljoen euro, en 8,3 biljoen euro export van de EU naar Vietnam. Als je dat zou omzetten naar het aantal medewerkers of werknemers, betekent dat 116.000 extra jobs in Europa. De markt is ook niet te onderschatten, we spreken over 95 miljoen consumenten. Wat ook interessant is, Vietnam heeft een explosief groeiende middenklasse en een sterk groeiende economie. Maar naast het handelsluik zijn er ook maatregelen rond investeringsbescherming, ook dat is belangrijk.
Als ik wat inzoom op Vlaanderen, zie je dat Vlaanderen van de Belgische export naar Vietnam de grote massa heeft, 88,7 procent, en omgekeerd, in de Belgische import vanuit Vietnam halen we zelfs 97,42 procent. Ik denk dus dat de handelsrelaties met Vietnam duidelijk voornamelijk Vlaams zijn. Het is natuurlijk nog niet veel: als we kijken naar de totale aantallen is import en export vanuit en naar Vietnam nog beperkt in Vlaanderen, maar laat ons ervan uitgaan dat zo’n handelsakkoord daar een stevige boost aan zou kunnen geven. U hebt in het Vlaams regeerakkoord Vietnam ook als een van de prioritaire landen voor een samenwerkingsakkoord te sluiten voorzien. Toen we op 3 december 2019 vragen hebben gesteld rond China, zei u dat u ging proberen om een Vlaamse Azië-strategie te maken, en daar zit Vietnam dan ook bij.
Dit brengt me tot een vijftal vragen: uiteraard uw afweging over de goedkeuring die in de commissie plaatsgevonden heeft rond die samenwerking tussen Europa en Vietnam, en de vraag of u wat toelichting kunt geven over het akkoord en de impact op onze economie. Ook de vraag hoe onze bedrijven zich kunnen voorbereiden naar dat akkoord toe. Gaat u daar extra initiatieven nemen? Hoe kunnen we zorgen dat dat handelsakkoord zijn maximaal effect kan hebben hier in Vlaanderen? De vierde vraag gaat over de stappen die nu gezet moeten worden, na de goedkeuring door het Vlaams Parlement. En tot slot, in verband met die samenhangende Vlaamse Aziëstrategie: zijn daar al verdere stappen gezet? Maar ik kan mij inbeelden dat dat in veertien dagen nog niet echt veel grote stappen geweest zullen zijn.
Minister-president Jambon heeft het woord.
De goedkeuring door de commissie Internationale handel van het Europees Parlement en de aanbeveling aan de plenaire vergadering om dit oordeel te volgen, is naar mijn aanvoelen goed nieuws. Het is afwachten of het Europees Parlement finaal instemt, maar deze stem is alvast positief. Daarmee komt de inwerkingtreding van het handelsakkoord steeds dichterbij. Ik verwelkom die akkoorden en geloof dat dergelijke overeenkomsten in tijden van toenemend protectionisme een sterk signaal uitsturen om het geloof in de vrijhandel en de internationale samenwerking te onderschrijven. Dit akkoord brengt dan ook veel opportuniteiten met zich mee voor bedrijven. De inhoud sluit ook aan bij het Memorandum van Overeenstemming tussen Vlaanderen en Vietnam, dat ondertekend werd in oktober 2018.
In aanloop naar de ondertekening van de vrijhandelsovereenkomst engageerde Vietnam zich ertoe om drie uitstaande fundamentele conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie te ratificeren. Het Vietnamese parlement ratificeerde daartoe in juni conventie nummer 98 over collectieve onderhandelingen en sprak met de EU een duidelijk tijdskader af voor de ratificatie van de overige twee conventies, die inzake dwangarbeid en vrijheid van vereniging. Met het oog daarop zette Vietnam intussen een grootschalige hervorming van zijn arbeidswetgeving op poten. De EU toont hiermee dat ze met het gevoerde handelsbeleid en de huidige aanpak van bepalingen inzake handel en duurzame ontwikkeling een positieve stimulans kan geven aan mensenrechten en partners tot hervormingen kan bewegen.
Uit economisch perspectief kan het vrijhandelsakkoord met Vietnam veel betekenen voor Vlaanderen. Zo zal 99 procent van de tarieven op termijn geschrapt worden, wat goed nieuws is voor Vlaamse exporteurs van machines, toestellen en elektrische materialen, goed voor 17,16 procent van de Vlaamse export naar Vietnam in 2018. Bij de inwerkingtreding van het vrijhandelsakkoord zullen tarieven op vrijwel alle Europese uitvoer van machines en toestellen, tarieven die momenteel soms tot 35 procent gaan, volledig wegvallen. Ook niet-tarifaire belemmeringen zullen door het akkoord verminderen. Om de handel vlotter te laten verlopen en technische belemmeringen aan te pakken, zullen douaneformaliteiten verbeteren, zullen de douanediensten meer en beter samenwerken en zullen er meer internationale handelsstandaarden gevolgd worden. Daarnaast wordt ook verder gebouwd op sanitaire en fytosanitaire regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), om zo de sterke barrières in de voedingssector weg te werken.
Het akkoord biedt ook mogelijkheden om de dienstenhandel tussen Vlaanderen en Vietnam op te krikken. Vietnam gaf namelijk de beste markttoegang voor dienstenbedrijven ooit aan een handelspartner. Zo werden er toegevingen gedaan in talrijke dienstensectoren die potentieel interessant kunnen zijn voor de Vlaamse bedrijven, zoals voor de infrastructuur-, de milieu- en de bouwsector en voor activiteiten inzake maritieme diensten. Daarmee nauw verbonden verbetert ook de markttoegang voor overheidsopdrachten. Zo heeft de EU niet alleen toegang verkregen tot openbare aanbestedingen van de centrale overheid, maar ook tot die van de grootste steden in het land, Hanoi en Ho Chi Minh City.
Naast het vrijhandelsakkoord zijn er ook voordelen voor investeerders. Het vrijhandelsakkoord zorgt voor de liberalisering van investeringen en het investeringsbeschermingsakkoord biedt bedrijven een sterkere rechtszekerheid bij investeringsbeslissingen en garandeert tegelijk het regelgevingsrecht van de overheden. Daarnaast wordt met het akkoord een nieuw mechanisme voor geschillenbeslechting gecreëerd, met onafhankelijke rechters die in volle transparantie zullen opereren, en dat conform het recente advies, advies 1/17, van het Hof van Justitie van de EU over de verenigbaarheid van het Investment Court System (ICS) in het Comprehensive Economic and Trade Agreement (CETA) met het EU-recht.
Op welke manier kunnen we ons nu voorbereiden? In aanloop naar de finale goedkeuring en de inwerkingtreding van het verdrag organiseerde Flanders Investment & Trade (FIT) reeds op 8 december 2019 een seminarie in Antwerpen, in samenwerking met de Vietnamese ambassade en het Departement Buitenlandse Zaken. Naast de toelichting van de Vlaamse economische vertegenwoordiger in het Vietnamese FIT-kantoor zorgden de sprekers van het directoraat-generaal Handel van de Europese Commissie en de douane ervoor dat de deelnemers zo concreet mogelijk geïnformeerd werden over het akkoord. Hierbij werd een speciale focus gelegd op de impact en de praktische gevolgen van de handelsovereenkomst tussen de EU en Vietnam voor onze bedrijven.
Verder wens ik ook nog even toe te lichten dat, in lijn met de doorgedreven internationalisering van de Vlaamse economie, FIT conform het Vlaams regeerakkoord structureel actie onderneemt om onze exporterende bedrijven zowel individueel als in groep te begeleiden naar landen waarmee de EU handels- en/of investeringsakkoorden zal afsluiten, met het oog op een maximale markttoegang en bescherming.
Wat zijn nu de volgende stappen? Het handelscomité van het Europees Parlement heeft vorige week groen licht gegeven voor de handelsovereenkomst en de investeringsovereenkomst met Vietnam. Het comité heeft de plenaire vergadering van het Europees Parlement ertoe aangespoord om finaal in te stemmen tijdens de volgende plenaire zitting van februari. Indien het Europees Parlement de akkoorden goedkeurt, dan zal de Raad van de EU uitgenodigd worden om het vrijhandelsakkoord formeel aan te nemen. Het verdrag kan dan in werking treden één maand nadat de EU en Vietnam elkaar ervan op de hoogte stellen dat de juridische procedures doorlopen zijn. Het investeringsbeschermingsakkoord moet daarentegen eerst nog door de individuele nationale parlementen worden goedgekeurd vooraleer men kan overgaan tot de inwerkingtreding.
Mijnheer Muyters, wat de Vlaamse Aziëstrategie betreft, hebt u het antwoord eigenlijk zelf al gegeven. De reflectie over de idee van een samenhangende Vlaamse Aziëstrategie is nog lopende. Deze oefening is van aanzienlijke omvang en vereist bijgevolg de nodige tijd. Er komt veel bij kijken, waaronder een consultatie van de verschillende betrokken Vlaamse overheidsdiensten en van de andere belanghebbende spelers.
De heer Muyters heeft het woord.
Minister-president, ik dank u voor dit zeer uitgebreid antwoord. Ik ben zeer blij met de accenten die u legt. Wat de arbeidswetgeving betreft, zien we dat de EU op het vlak van de mensenrechten een invloed op Vietnam kan hebben. Dat handelsakkoord breekt eigenlijk op een fantastische manier in de bestaande situaties in. Dat is eigenlijk een fantastische zaak.
Iets waar ik ook heel blij mee ben, is dat u de dienstenhandel uitdrukkelijk naar voren hebt gebracht. Indien ik me niet vergis, blijkt uit onze dienstenexport dat we het op dat vlak over het algemeen veel slechter doen dan de andere exporterende landen. Zeker ten aanzien van Vietnam mag op dat vlak wat meer gebeuren. Misschien is dat iets wat we ruimer moeten bekijken. Misschien moeten we ten aanzien van de dienstenexport bijkomende maatregelen nemen. Ik weet niet of u specifiek al met een aantal zaken bezig bent of plannen hebt.
Ik ben ook heel blij dat FIT al is begonnen een toelichting te geven. Het verbaast me hoe snel dit kan gaan en hoe snel dit handelsakkoord in werking kan treden. U hebt gezegd dat dit kan gebeuren een maand nadat de EU en Vietnam hierover hebben gecommuniceerd. Dat betekent dat we nog dit jaar zullen kunnen genieten van een beperking van de handelsbelemmeringen. Dat is eigenlijk fantastisch nieuws.
De heer Vaneeckhout heeft het woord.
Voorzitter, dit is een belangrijke thematiek. Er is een politieke, economische, sociale en ecologische opportuniteit om met die handelsakkoorden aan de slag te gaan. We hebben het er de voorbije weken al een paar keer over gehad. Mijn fractie is principieel geen tegenstander van dergelijke akkoorden, maar we verschillen vaak van mening met betrekking tot de vraag of de lat wel voldoende hoog ligt.
We hebben de impact van het akkoord een beetje bestudeerd. Het is altijd moeilijk dit helemaal in te schatten, maar we hebben er even een rapport van de Onderzoeksdienst van het Europees Parlement bijhalen. Die denktank heeft het een aantal recente vrijhandelsakkoorden van de EU tegen het licht gehouden. Het gaat onder meer om de akkoorden met Zuid-Korea, Peru en Japan.
Eerst is daar een ietwat neutrale conclusie uit naar voren gekomen. De individuele vrijhandelsakkoorden hebben zelden een overdreven negatieve of positieve impact op de EU als geheel. Alle handelsakkoorden draaien positief uit voor de EU en voor de handelspartners. Dat is belangrijk, want we hebben al vaak gedebatteerd over de vraag of de handelsbalans voldoende overtuigend is om een akkoord te sluiten. Uit het rapport blijkt dat er per sector wel verschillen zijn, maar dat de negatieve gevolgen voor bepaalde sectoren meestal relatief meevallen.
Daarnaast schetst deze denktank ook hoe een vrijhandelsakkoord meer is dan het wegwerken van handelstarieven. Dat is niet onbelangrijk in deze context. Het gaat ook om niet-tariefgebonden handelsbarrières, zoals productstandaarden, milieuwetgeving en dergelijke. De conclusie is dat de EU vaak onderschat welke verbeteringen op het vlak van milieu en mensenrechten door middel van deze akkoorden bij de tegenspelers kunnen worden afgedwongen. De denktank pleit ervoor dat de EU de rest van de wereld blijft voortstuwen, maar vrijhandel is hiervoor het enige of het beste instrument.
Minister-president, het lijkt me belangrijk dit rapport ter harte te nemen. Bent u op de hoogte van deze conclusies? Dit laat ons genuanceerd naar deze uitdaging kijken. Het rapport maakt ons ook bezorgd om de impact van het voorliggend vrijhandelsakkoord. Dat zal misschien ook aan bod komen naar aanleiding van de volgende vraag om uitleg. Ligt de lat voldoende hoog? Zullen we daadwerkelijk een betekenisvolle impact hebben op de situatie in Vietnam op het vlak van milieu en mensenrechten? Als het om een level playing field gaat, is het voor niemand hier een optie de situatie bij ons naar beneden te duwen. We moeten stimulansen creëren om de situatie ginder omhoog te halen. We denken dat dit in dit geval niet gegarandeerd is.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Muyters, wat de dienstenexport betreft, gaat het inderdaad om een vaststelling. Ik heb aan FIT de opdracht gegeven om zijn aandacht niet te verleggen maar uit te breiden en wat meer aandacht te geven aan dienstenexport, niet ten koste van het andere, maar ‘on top off’.
Ben ik op de hoogte van elke mogelijke conclusie van eender welke denktank die er rondzwermt? Ik ben daar niet van op de hoogte.
Mijnheer Vaneeckhout, er zijn altijd nog wel problematieken die door zo'n akkoord niet zijn afgedekt. Hier is een akkoord afgesloten met Vietnam waar bijvoorbeeld dwangarbeid wordt verboden, waar arbeidsvoorwaarden ingrijpend worden verbeterd. U kunt dan wel zeggen dat dit goed is, maar dat al die andere problematieken nog niet zijn opgelost. Als we geen handelsakkoord hadden afgesloten, dan was er en geen vrijhandel, en waren ook de problemen die hier al zijn opgelost, ook niet opgelost. Je kunt altijd proberen de kar zo vol te laten dat ze door haar wielen zakt. Ik denk dat er een serieuze vooruitgang is geboekt op essentiële punten en dat het daarom waard is om het akkoord te valideren.
De heer Muyters heeft het woord.
Minister-president, ik wil me aansluiten op het laatste wat u naar voren hebt gebracht. Ik denk dat dit zo essentieel is. Mijnheer Vaneeckhout, eigenlijk zegt u zelf dat de Europese Unie soms nog te weinig beseft wat men bij de ander met een handelsakkoord kan afdwingen. Ik zie wat er in dit akkoord staat – zoals de minister-president zegt – over dwangarbeid, maar hoor ook in zijn antwoord dat hij zegt dat ze zelfs hun arbeidswetgeving aan het wijzigen zijn en dat het klimaatakkoord van Parijs daardoor mee wordt afgedwongen. Er is heel duidelijk gesteld dat, als de akkoorden niet worden gerealiseerd, het handelsakkoord in gevaar komt. Ik denk dus dat men is ingegaan op wat u naar voren hebt gebracht en wat de denktank naar voren schuift. Dankzij dit handelsakkoord zet Vietnam vandaag voor arbeid en klimaat duidelijke stappen vooruit. Het is een fantastische manier van werken, waardoor we er vanuit Europa voor zorgen dat het level playing field net veel sterker wordt dan ooit tevoren.
De vraag om uitleg is afgehandeld.