Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie
Vraag om uitleg over het stopzetten van Storesquare en de introductie van een volwaardige amazon.nl
Verslag
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
Minister, ook ik heb een gedicht bij voor de Gedichtendag. Het is een gedicht van Halina Bletek.
ONDER-NEMER
Per definitie een rare snuiter
Gedreven door passie op avontuur
Initiatief-nemer
Werk-gever
Zelf-standig
Zwevend rond toppen
Bevend bij de dalen
Bejubeld. Verguisd.
In ieder geval moedig of moe-t-ig door-bijter
Maar wel “onder” en “ne-mer”.
Dus, per definitie een rare snuiter…
Hoe kan het ook anders… (*)
(*maar zoveel respect voor die vrijbuiter!)
Ik heb gezocht naar een gedicht over digitalisering, maar ik heb dat niet gevonden. Misschien vind ik er tegen volgend jaar wel eentje of misschien schrijf ik er zelf één of vraag ik het aan mijn vader, want hij kan in zijn pen kruipen om gedichten te schrijven.
Mijn vraag gaat over het sensibiliseren en het aanzetten tot actie inzake e-commerce. Onlangs heeft Roularta beslist om het Vlaamse webwinkelplatform Storesquare eind februari 2020 stop te zetten. Digitalisering en internet zijn ook voor onze lokale handelaars een belangrijke uitdaging. We doen het in Vlaanderen zeker en vast niet slecht, maar er is nog veel potentieel en onontgonnen terrein. Er is dus nog verbetering mogelijk.
De cijfers zijn ook in de beleidsnota opgenomen. In 2018 deed 53 procent van de Vlamingen van 16 tot 74 jaar een onlineaankoop bij een Belgische verkoper. Bij de Vlaamse ondernemingen was een derde van de totale omzet afkomstig van e-commerce in de periode 2017-2018. Eind 2018 was 92 procent van de zelfstandige handelaars online aanwezig, waarvan 45,5 procent effectief online verkocht.
Zoals gezegd heeft Roularta beslist om het Vlaamse webwinkelplatform Storesquare stop te zetten. Storesquare werd begin 2016 opgestart om lokale handelaars te verenigen op één platform. De aangesloten handelaars moeten nu op zoek naar een alternatief.
Uw voorganger minister Muyters lanceerde in de vorige legislatuur ‘Het internet. Ook uw zaak.’. Naast sensibilisering werd de handelaar ook tot actie aangezet via een e-learningaanbod. De handelaars konden via de website een e-scan doen om de mogelijkheden die het internet biedt voor hun zaak te ontdekken. Ook dat was eigenlijk wel een succes. In 2018 deden ruim 2000 handelaars de e-scan en haalde het portaal meer dan 70.000 bezoekers.
Ook werden in het kader van de campagne in 2018 over heel Vlaanderen meer dan 120 infosessies georganiseerd door kmo-organisaties, steden en gemeenten.
Minister, welke lessen kan de Vlaamse Regering trekken uit de laatste ontwikkelingen? Ziet u toekomst in platformen zoals Storesquare? Of bewijst het feit dat het platform offline werd gehaald dat er geen toekomst in zit? Aan welke verdere stappen denkt u om nog meer winkeliers op de digitale en internettrein te laten springen? Welke acties kunt u daarvoor ondernemen? Hoe verliep de verdere uitrol van het project ‘Het internet. Ook uw zaak.’? Welke conclusies trekt u uit de evaluatie van het project? Op welke manier zal het worden verdergezet?
De heer Vanryckeghem heeft het woord.
Minister, ook ik heb voor een gedicht gezorgd. Kort als ik soms ben, is het ook een kort gedicht, van Merel Morre.
leef je gewonnen
wie alles
durft te geven
de plussen en de minnen
kan nooit
zichzelf verliezen
die kan alleen maar winnen
Dan komen we tot de orde van de dag in verband met Storesquare en de introductie van een volwaardige Amazon. Op 14 januari trok Roularta de stekker uit het e-commerceplatform Storesquare. De bedoeling van Storesquare was om de webshops van kleine ondernemers te verzamelen op één platform. Die doelstelling werd enigszins gehaald, maar te weinig consumenten vonden de weg naar het platform. Bovendien kunnen lokale handelaars moeilijk concurreren met grote onlinespelers op het vlak van de prijs.
Dit bericht werd een paar dagen later gevolgd door het nieuws dat Amazon een volwaardige Nederlandse poot zal opzetten die, net als bol.com, ook de Vlaamse markt zal bedienen. De verwachting is dat Amazon vooral zal willen concurreren door nog lagere prijzen aan te bieden. Het bedrijf kan zich dit veroorloven door inkomsten uit andere bronnen en beperkte overheadkosten.
Het feit dat ongeveer de helft van de producten die verkocht worden op Amazon afkomstig zijn van kmo’s en in de Verenigde Staten ongeveer een miljoen kmo’s verkopen via Amazon, bewijst dat het bedrijf niet per se de grote vijand van de kmo hoeft te zijn. Zeker qua bereik zal dit voor sommigen nieuwe deuren openen.
Toch is waakzaamheid hier aangeraden. Naast die winnaars staan uiteraard verliezers, met potentiële effecten op onze handelskernen. In de Verenigde Staten spreekt men bovendien over het ‘Amazoneffect’, door de immense impact die het bedrijf heeft op de hele economie. De lage prijzen die het bedrijf kan hanteren, maken het bijvoorbeeld moeilijk om groeiende productie te vertalen in hogere lonen, zelfs bij lage werkloosheidscijfers.
In combinatie met het stopzetten van Storesquare lijkt de introductie van Amazon in Nederland daarom de uitdagingen omtrent e-commerce voor kmo’s op scherp te stellen. Deze uitdagingen zijn op zich niet nieuw. De Vlaamse Regering stelde daarom ook in het regeerakkoord: “Samen met de lokale besturen blijven we actief de lokale ondernemers steunen en zetten initiatieven op voor succesvolle e-commerce op hun maat. We ontwikkelen daarbij een strategie om het kopen bij Vlaamse ondernemingen en lokaal nieuw makerschap te stimuleren. Daarbij helpen we de lokale ondernemers om hun positie in de omwenteling naar fygitaal kopen te bepalen en indien nodig te ondersteunen.”
Minister, welke impact hebben de recente aankondigingen over Storesquare en Amazon op uw voornemen om een strategie te ontwikkelen om lokale ondernemers te steunen en het opzetten van initiatieven voor e-commerce op maat?
Minister Crevits heeft het woord
Ik had nog een tweede gedichtje beloofd. Het gaat niet over ondernemers. Het vorige gedichtje was van een Nederlandse dichteres en het huidige is van een Vlaming, Bart Moeyaert, en het is mij helemaal op het lijf geschreven.
Het wonder van de goede koffie
Het is zoals het wonder
van de goede koffie.
Gemiddeld eens in de
twaalf maanden houdt
iemand middenin een zin
zijn adem in, waarna hij
naar de bodem van de kop
die als gegoten op het
bordje past blijft staren.
Misschien minutenlang
blijft het geluid uit. Maar
in dat hoofd zou je het
brullen moeten horen.
Er wordt nogal gescholden
als iemand inziet dat hij
jarenlang genoegen nam
met drab en dat maar
koffie noemde omdat er
melk bij kon, en suiker.
Gemiddeld één keer in
het jaar heeft iemand
zo'n ervaring, wat eigenlijk
verbazend weinig is
als je de koppen en de
schotels telt die al
vergeten zijn nog voor
ze worden aangeroerd.
Nochtans is smaak geen
kunst of wetenschap
Het is hetzelfde als
gezond verstand, iets
wat we voor het leven
houden, zoals het kopje
bij het bord hoort,
de mensen bij elkaar,
het water bij de zee.
Dit gedicht bestaat
ook in de versie van
de goede thee.
Collega's, het is een zeer interessante vraag. Het stopzetten van Storesquare, een samenwerking tussen Roularta, KBC, ING en de Unie van Zelfstandige Ondernemers (UNIZO), toont dat zelfs een consortium van solide private partners helaas geen garantie op succes is als het gaat om een marktplatform. Het belang van schaalvoordeel is overheersend. Het gaat dan niet alleen om het kunnen bieden van scherpe prijzen maar ook om het blijvend kunnen investeren in innovatie op vlak van gebruikservaring en logistiek. Ook de blijvende hoge kosten voor marketing zijn een struikelblok voor lokale platformen. Wij hebben dat ook gezien bij Beedrop, Cityfashion en plaatselijke platformen die na verloop van tijd niet zo succesvol bleken te zijn.
Zoals de beide vraagstellers aangeven, stoppen de ontwikkelingen ook niet en namen we inderdaad kennis van de komst van Amazon naar Nederland. Amazon France is in Wallonië ook al een van de belangrijkste webshops. Maar we zien ook een andere beweging. Grote merken zoals Nike, Vans en The North Face, trekken hun producten weg van grote platformen. Die merken willen terug controle over hoe hun producten gepresenteerd worden, ze willen zelf over alle klantendata beschikken en voorkomen dat de communicatie met de consument nog louter rond de prijs draait. De grote merken hebben ondertussen geïnvesteerd in eigen websites en internationale logistieke netwerken en blijven ook veel inspanningen in naambekendheid en marketing steken. De vraag is of marktplatformen zonder de grote merken nog even aantrekkelijk zullen blijven voor de consument.
Platformen zoals Amazon en bol.com kunnen ook opportuniteiten bieden voor Vlaamse detailhandelaars. Het kan een laagdrempelige manier zijn om te experimenteren met e-commerce. Het kan ook een manier zijn om stock te liquideren. Maar de voordelen zoals het brede bereik, de sterke marketing en de dataverzameling moeten worden afgewogen tegen de kostprijs, de soms heel zware concurrentie en de geëiste strikte naleving van de beloofde leveringstijden.
Nadenken of een marktplatform een mogelijk kanaal is dat past binnen een winkelconcept is een strategische oefening die veel handelaars zouden moeten maken. Vanuit het beleid zullen we onze Vlaamse detailhandel bijstaan om actief die oefening te maken. We hebben daar in de plenaire vergadering al over gediscussieerd naar aanleiding van een aantal vragen en daar zit wel wat creativiteit. We moeten echter een manier vinden om zoveel mogelijk detailhandelaars ervan te overtuigen om online actief te worden en te zoeken hoe dat aanvullend kan zijn op wat ze doen met hun fysieke winkel.
Het aansluiten op een marktplatform is misschien geen optie voor veel detailhandelaars maar een aantrekkelijke website, een goed gemikte onlinemarketing en een basismodule voor onlineverkoop zijn wel reële mogelijkheden die binnen handbereik liggen van een veel grotere groep Vlaamse ondernemers.
Mijnheer Vande Reyde, ik gebruik fygitaal winkelen niet omdat ik denk dat u daar straks zelf over zult beginnen. (Opmerkingen)
Bij dezen plakt CD&V aan Open Vld als het daarover gaat, het kan verkeren.
De e-commercecampagne ‘Het internet. Ook uw zaak.’ loopt nog tot eind 2020. Uiteraard kunnen handelaars ook de reguliere steuninstrumenten van het Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) zoals de kmo-portefeuille of de kmo-groeisubsidie en de financieringsinstrumenten van PMV/z gebruiken bij hun digitale transformatie. Daarnaast zullen kleinhandelaars ook kunnen rekenen op specifiek advies en begeleiding via de dienstverleners, geselecteerd in het kader van het vernieuwde contract ondernemerschap van VLAIO.
Samen met de ondernemersorganisaties zullen we bespreken of en waar nog meer maatregelen of ondersteuning nodig zijn. Dit kan bijvoorbeeld binnen het kader van de lokale overlegtafels en ook via het stakeholdersplatform detailhandel. Dat is een platform van UNIZO, Comeos, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en de Vereniging van de Vlaamse Provincies (VVP).
Het project zelf loopt nog heel 2020 en op het einde is voorzien in een effectiviteitsonderzoek. Het is dus nog iets te vroeg voor de evaluatie van het project. Tot nog toe werden, verspreid over Vlaanderen, 219 inspiratiesessies gehouden, georganiseerd door de kmo-organisaties maar vooral door steden en gemeenten. Die sessies werden door 7800 handelaars bijgewoond, de cijfers voor 2019 zijn nog niet definitief want niet alle rapporten voor 2019 zijn al binnen.
De website van de campagne werd 120.222 maal bezocht en de Facebook-pagina van de campagne heeft 2391 volgers. De e-scan werd 2440 maal ingevuld, in 2018 werd de kaap van 2000 bereikt. Maar die cijfers zijn dus nog fluctuerend.
Er komen dit jaar nog nieuwe inspiratiesessies voor handelaars, verspreid over Vlaanderen en georganiseerd door steden, gemeenten en kmo-organisaties. Daarnaast wordt ook nieuwe inhoud geproduceerd voor de portaalsite: nieuw advies van experten en nieuwe getuigenissen van handelaars die een en ander in de praktijk toepasten. Met de video’s worden ook nieuwe campagnes gestart op sociale media en via onlineadvertenties. We zetten daarbij zeker ook in op de fygitale handel, zoals ik heb aangegeven bij de bespreking van de beleidsnota.
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
Minister, ik hoor dat er zeer veel initiatieven worden genomen en dat de Vlaamse Regering daar blijvend zal op inzetten. Het hangt af van de sector wat de precieze digitale noden zijn en om die reden denk ik dat dat advies cruciaal is om die lokale handelaars daarbij te ondersteunen. Ook de e-scan kan zeer nuttig zijn voor die lokale handelaars. Ik ben blij dat daar blijvend op ingezet wordt. Het is niet voor iedereen even gemakkelijk om zelf te bepalen waarin men als handelaar moet investeren. Het is wel degelijk belangrijk dat op bepaalde vlakken wordt geïnvesteerd in die digitale tools die de handelaars verder kunnen helpen bij de uitbouw van hun zaak. Ik ben blij te horen dat we daarop blijven inzetten. Ik ben benieuwd naar de definitieve evaluatie van het project ‘Het internet. Ook uw zaak.’ in 2020.
De heer Vanryckeghem heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik zal de evolutie van de markt van de e-commerce voor lokale handelaars op de voet blijven volgen. Ik hoop dat u actoren als UNIZO en andere beroepsverenigingen hierbij zult betrekken.
De heer Vande Reyde heeft het woord.
Voorzitter, het zal u niet verbazen dat de Open Vld-fractie een enorme voorstander is van het stimuleren van initiatieven in verband met het winkelen van de toekomst, wat een andere term is voor het digitaal winkelen. We hebben het daar in de plenaire vergadering en tijdens de bespreking van de beleidsnota ook al over gehad. Ik heb hierover geen vraag om uitleg ingediend, omdat het altijd wat dezelfde discussie blijft. We hebben de afgelopen weken en maanden een paar falingen gezien. De grote vraag die we ons stelden, was of we moeten gaan voor een marktplatformconcurrentie, waarbij de Vlaamse overheid zelf een platform stimuleert waarvoor de handelaars moeten bijbetalen, want het moet niet gratis worden gegeven, of voor een bottom-up aanpak, waarbij we advies leveren en handelaars in staat stellen zelf de digitale middelen te gebruiken.
Tot voor kort was ik echt een voorstander van de stimulering van die marktplatformconcurrentie. Eerlijk gezegd, ben ik daar wat van afgestapt. Dat heeft niet zozeer te maken met de recente falingen van Storesquare en Beedrop, maar ik heb met experts gesproken die me hebben verteld dat het nooit zal werken. Er zijn zo veel verschillende business modellen, leveringsmodellen, producten en insteken dat het aanbod van die lokale handelaars nooit op een enkel platform kan worden gecombineerd. De kracht van de buitenlandse e-commercegiganten is net dat zij vanuit hetzelfde business model eenduidig kunnen werken en daar een goede promotie voor kunnen voeren.
Minister, ik ben hard geneigd om uw initiatieven voor de bottom-up aanpak te ondersteunen. De handelaars hebben een paar voordelen ten opzichte van die giganten. Ze kunnen heel lokaal werken. Ze kunnen een beperkt gebied afbakenen en daarin lokale klanten bereiken die naar de fysieke winkel kunnen worden getrokken.
Ik zal een voorbeeld geven van waar we in Diest mee bezig zijn. Dit geeft aan wat de Vlaamse overheid verder kan stimuleren. We hebben met de Diestse middenstandsraad een aantal sessies georganiseerd. Een topexpert in socialemediamarketing heeft daar gesproken over manieren om een zaak op Facebook en Instagram te promoten en over manieren om trafiek naar de website te halen. Voor die handelaars was dat een eyeopener. Sommigen zijn met die man in zee gestapt en anderen hebben andere partners om hetzelfde te doen. Tegelijkertijd stimuleren we vanuit het stadsbestuur de algemene promotie: 'Kom in Diest winkelen. In Diest is het fijn. Men kan er nog iets drinken of eten en met de kinderen gaan spelen.' Die combinatie zorgt voor een nieuwe dynamiek. Ik zie nu lokale winkels die totaal geen idee van online promotie, digitale handel of e-commerce hadden, wel op de kar springen. Dat is een goede evolutie, want het winkelen zoals we dat anderhalve eeuw hebben gekend, is aan het evolueren en dat zal niet stoppen. Het komt erop aan de lokale handelaars mee te krijgen.
Minister, u hebt het tijdens de plenaire vergadering over de digitale toepassingen in de winkels zelf gehad. Zo kunnen klanten schoenen bestellen die niet aanwezig zijn. We moeten de handelaars verder op de hoogte brengen van wat mogelijk is en waarin ze kunnen investeren. Dergelijke zaken kunnen lokaal het verschil maken. Wie in een winkel staat, krijgt advies. Als iets er niet is, kan het worden geleverd. Dat is waar we heen moeten gaan. Ik zit nu volledig op de lijn van de bottom-up aanpak. We moeten de lokale handelaars zelf in staat stellen hiermee aan de slag te gaan. Op die manier kunnen we de lokale handelaars laten meegaan in de concurrentie met de grote platformen.
Mijnheer Vande Reyde, ik denk dat niemand nog iets durft zeggen.
Het was een lang gedicht en iedereen mocht wat toevoegen. Een mandataris van CD&V heeft nog een strofe toegevoegd.
Het is ook altijd fijn met minister Crevits
Ook al krijgt ze kritiek van Maurits.
Ik zal nog beoordelen of dit in het gedicht past. (Gelach)
Minister, u bent sprakeloos. Wenst u toch nog iets toe te voegen?
Ik wil nog iets toevoegen over de rol van de overheid. Als solide partners er niet in slagen om het te doen, dan moet je er als overheid ook voor oppassen om te zeggen dat je het wel zal doen. Als er bottom-up zaken komen van de lokale handel of de lokale besturen, dan kunnen we kijken hoe we dit kunnen faciliteren. Daar ben ik het zeker mee eens.
De manier waarop VLAIO nu werkt met de VVSG, is een goede aanpak, die kan inspireren. Op die manier stellen we ons niet boven datgene wat de markt probeert te doen, want dat is voor de overheid sowieso gevaarlijk. Dat is ook niet wat u hebt gezegd. We hebben het ook eens in de plenaire zitting gehad over hoe ver een overheid moet meegaan.
Dit is in het oog te houden. We moeten kijken op welke manier we tot een formule kunnen komen die ervoor zorgt dat onze winkels ook fysiek bereikbaar blijven. Zelf winkel ik niet graag online omdat ik het liever fysiek doe. Ik denk dat ik niet de enige ben. Bij anderen is dat dan weer anders. Een tijdje geleden is gevraagd of het gratis terugzenden behouden moet worden. Het zou ook al veel oplossen als er een kost aangerekend zou worden, maar dat is op dit ogenblik nog niet het geval, waardoor iedereen in een concurrentiële situatie terechtkomt.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.