Verslag vergadering Commissie voor Algemeen Beleid, Financiën, Begroting en Justitie
Verslag
De heer Van Rompuy heeft het woord.
Tijdens de vorige legislatuur heb ik het idee geopperd om een beschermingsclausule voor de strategische belangen van de belangrijke Vlaamse economische actoren in te voeren en dit tegen buitenlandse overnames die zouden indruisen tegen onze strategische belangen. Die bepaling is er uiteindelijk ook gekomen in het Bestuursdecreet. Dat is een redelijk rudimentaire bepaling die de Vlaamse Regering de mogelijkheid geeft om een overeenkomst met economische actoren, die onder haar rechtstreekse zeggenschap vallen, achteraf al dan niet volledig nietig te verklaren.
Dat was toen een kleine discussie, maar eigenlijk is dat nu een veel groter debat geworden waar ook de volgende vraag over gaat. Hoe staan we als Vlaanderen of als België, want de bevoegdheden op dit vlak zijn verdeeld of gedeeld, het is maar hoe u het politiek wilt bekijken, in dit debat? Hoe zullen we hiermee in volgende jaren omgaan? Het is ook een Europees debat, want er is vandaag ook op Europees niveau nog een vraag over gelanceerd.
Om het kort over een aantal zaken te hebben die we ook in de media hebben gelezen, zal ik wat meer ingaan op concrete voorvallen.
Het hele debat is in 2016 begonnen met de mogelijke participatie van het Chinese staatsbedrijf State Grid in de Belgische distributienetbeheerder Eandis. Dat is uiteindelijk niet doorgegaan; dat was, denk ik, een beslissing van de raad van bestuur. In het verlengde daarvan is er maar enkele maanden of een jaar later de bepaling gekomen in het Vlaams Bestuursdecreet om toch een beschermingsclausule te hebben om als Vlaamse Regering ultiem alsnog een ja of nee te kunnen geven bij een overname.
In de afgelopen maanden en jaren hebben we heel wat berichten gekregen over Chinese intredes in kapitaal. Onlangs was er een waaruit is gebleken dat belangrijke participaties in Euroclear, in de effectenhandel… Vorige week of twee weken geleden was er iets over een Chinese instap in een logistiek havenbedrijf. Deze week was er nieuws over een private speler uit Nederland, maar met repercussies voor de Vlaamse baggeraars, namelijk dat de Chinezen een Nederlands bedrijf uit de scheepsbouw willen kopen. Voor onze Vlaamse baggeraars is dat een zaak van leven of dood. Dat mogen we toch niet onderschatten.
Het hele debat is een belangrijk debat, waarbij we weliswaar genuanceerd moeten kijken naar welke spelers nog in handen van de overheid zijn, en wat louter een zaak is van de private sector. Die lijn moeten we strikt bewaken. We zullen daarin toch een politieke lijn moeten bepalen.
Het Clingendaelinstituut heeft gekeken naar hoe het precies zit met de Chinese instap in Europese en dus ook Belgische en Vlaamse spelers. Ze hebben daarover een studie gemaakt. Ik lees even een korte passage uit het regeerakkoord voor: “We hebben hierbij bijzondere aandacht voor het beschermen van onze strategische infrastructuren zoals havens, luchthavens, elektriciteitsnet, … We geven EWI en FIT de opdracht dit verder uit te werken om vervolgens, in een tweede fase, verder af te stemmen met de andere overheden in ons land.”
Minister-president, waar staan we daarmee en welke positie gaan we daarin innemen, in het bijzonder inzake de beschermingsclausule, maar ook als het gaat over 5G?
In de vorige legislatuur heb ik een conceptnota ingediend om een aantal verfijningen te doen aan die beschermingsclausule. We hebben er ook hoorzittingen over gehouden waaruit gebleken is dat die verfijningen noodzakelijk zijn opdat we het instrument zouden kunnen gebruiken op een wettelijke en nuttige manier.
Ik geef een aantal problemen die er nu mee zijn. Als we het decreet niet veranderen, kun je een overname enkel achteraf volledig nietig verklaren of volledig laten bestaan zoals ze is. Er is geen enkele weg daartussen. Ik had een aantal suggesties gedaan om de mogelijkheid te creëren dat je zou kunnen werken met: de deal kan doorgaan, maar er zijn een aantal beperkingen en voorwaarden die we opleggen. In Nederland heeft men gewerkt met een afkoelingsperiode om een deel waarvan men kennis neemt – vaak zijn dat confidentiële onderhandelingen – wat beter te kunnen bekijken.
Er is ook nood aan de mogelijkheid om overnemers rechtszekerheid te bieden en op voorhand te kunnen zeggen: we hebben als overheid geen bezwaar tegen die overname, zodat men in de overnameonderhandelingen ook niet moet incalculeren: ja, maar, wat als de overheid die overeenkomst alsnog nietig verklaart? Nee, men kan op voorhand een soort ruling krijgen om te zeggen: wij zullen voor die overname geen bezwaar maken als overheid, en ook een beperking tot niet-Europese overnemers. Daar gaat het in essentie over.
Minister-president, heeft de Vlaamse Regering de ambitie om die beschermingsclausule aan te passen om ze echt te kunnen gebruiken? Zo ja, op welke termijn? Welke elementen zou men daarin opnemen? Is het verfijnen van die clausule deel van de opdracht die aan FIT en EWI is doorgegeven?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Of we de ambitie hebben om dit te verfijnen? De twee artikelen over de vrijwaring van de strategische belangen van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest in het Bestuursdecreet hebben een beperkter beleid en doel.
Het gaat om een functioneel-administratief toezicht op de diensten en instellingen van en binnen de Vlaamse en lokale overheden. De Vlaamse Regering overweegt een aanpassing van deze regeling in het Bestuursdecreet, met het oog op een verfijning van dit administratief toezicht. Deze aanpassing kadert binnen een ruimere evaluatie en herziening van het Bestuursdecreet op redelijk korte termijn. Het is dus de bedoeling om dit snel te laten aanvatten.
Wat zijn de elementen die daarvan deel moeten uitmaken? Ik kan op dit moment enkel verwijzen naar het regeerakkoord. Ik citeer: “We staan open voor buitenlandse investeerders, maar zijn niet naïef. In het kader van een economisch veiligheidsbeleid zetten we binnen het nieuwe Europese kader een transparant screenings- en blokkeringsmechanisme op poten waarmee we buitenlandse investeringen met risico’s voor de veiligheid en de openbare orde kunnen evalueren en blokkeren wanneer die evaluatie negatief is. We hebben hierbij bijzondere aandacht voor het beschermen van onze strategische infrastructuren zoals havens, luchthavens, elektriciteitsnet, … We geven EWI en FIT de opdracht dit verder uit te werken om vervolgens, in een tweede fase, verder af te stemmen met de andere overheden in ons land.”
Dit is uiteraard geen exhaustieve opsomming. Mijn diensten zullen ook een bredere analyse maken van wat voor de Vlaamse Regering strategische belangen zijn met het oog op buitenlandse investeringen. We zullen hierbij ook aandacht hebben voor de situatie in onze buurlanden. Het is hierbij belangrijk dat het gaat om risico’s voor openbare orde en veiligheid. Dat staat wel in het regeerakkoord. We gaan geen economische screening organiseren.
Er werd ook gevraagd of deze verfijning deel uitmaakt van de opdracht van EWI en FIT, maar ik verwijs hiervoor naar mijn antwoord op vraag 1. De verfijning van de artikelen uit het bestuursakkoord gaat over het functioneel-administratief toezicht. Wat het engagement in het regeerakkoord betreft, focussen wij op twee elementen. Ten eerste is er de voorbereiding van de inwerkingtreding van verordening 2018/452, ter oprichting van een Europees kader voor de screening van buitenlandse investeringen. Het samenwerkingsmechanisme tussen de lidstaten en met de Europese Commissie dat daarbij wordt gecreëerd, zal in werking treden in oktober van dit jaar.
Tegen die tijd moeten wij hierover de nodige afspraken maken, en voorbereidingen treffen met de andere relevante federale en gefedereerde entiteiten, bijvoorbeeld over de aanduiding van een contactpunt.
Het tweede element beslaat de bredere discussies over het oprichten van een screeningsmechanisme voor buitenlandse investeringen. Beide elementen staan uiteraard niet los van elkaar. Buitenlandse Zaken coördineert in nauw overleg met EWI en FIT, en met sterke betrokkenheid van mijn kabinet en de kabinetten van de viceministers-presidenten, over de Vlaamse positiebepaling hieromtrent.
De heer Van Rompuy heeft het woord.
Het is mij niet helemaal duidelijk wat er wordt bedoeld met administratief-functioneel toezicht. Gaat dat over die beschermingsclausule? (Opmerkingen van minister-president Jan Jambon)
Dan heb ik begrepen dat er wel degelijk een verfijning komt. Ik vind dat een korte termijn, dus ik vind dat een heel goede zaak. Ik ben ook benieuwd naar hoe dat juist in zijn werk zal gaan. Ik vind ook dat we een betere kijk moeten krijgen op wat we beschouwen als strategisch belangrijk. Over welke zaken gaat het, en welke zaken gaan we niet binnen die perimeter opnemen? Dat lijkt mij essentieel in dit debat.
Ook samenwerken met de buurlanden of de Europese Unie is een absolute must. In Europa is het nu heel snel aan het gaan. Er is tegen oktober al een screeningsrichtlijn. Daar moeten we al klaar voor zijn.
Maar ook in het nieuwe Europese regeerakkoord staat alles wat over Europese ‘sovereignty’ gaat heel hoog op de politieke agenda. Daar zal dus ook nog veel veranderen, en we kunnen ons daarop aligneren. Ik denk dat het voor ons land en voor Vlaanderen wel degelijk nodig is dat we dat doen.
Ik kijk ook naar Franstalig België, waar Alibaba in Luik binnengekomen is. Dat is toch ook niet neutraal, om het zo te zeggen. Dit is echt een aandachtspunt voor de Vlaamse strategische economische sectoren voor de toekomst. Ik begrijp dat er wel de beperking is dat het moet gaan over openbare orde en veiligheid. In dat kader is het natuurlijk belangrijk dat we goede contacten kunnen hebben met het federale niveau, en dat we over analyses van de Staatsveiligheid kunnen beschikken, bijvoorbeeld als het gaat over 5G. Zo kunnen we bepalen of bepaalde technologie al dan niet veilig en te betrouwen is.
Minister, bedankt dat dit ook op jullie radar staat, en dat dat op korte termijn zal gebeuren. Zo kan Vlaanderen over de nodige tools beschikken om onze belangrijkste spelers af te schermen van ongewenste inmenging, om redenen van openbare orde en veiligheid. Dit is de negatieve en defensieve houding.
Ik vind het ook goed dat we tegelijkertijd werk hebben gemaakt van een constructieve houding, namelijk dat we als Vlaamse overheid in een aantal strategische polen, zoals de luchthaven van Zaventem, actief zijn ingestapt in het kapitaal om daarover echte zeggenschap te kunnen hebben, op een positieve manier en niet enkel op een defensieve manier.
Het beschermen van onze strategische belangen tegenover – laat ons een kat een kat noemen – in het bijzonder Chinese inmenging, is een thema dat op de politieke agenda hoort te staan. Ik dank u daarvoor.
De heer Muyters heeft het woord.
Collega Van Rompuy, ik dank u om de vraag te stellen. Het is eigenlijk een heel gevoelig thema. We proberen enerzijds om zoveel mogelijk investeringen aan te trekken en om voor een mechanisme te zorgen zodat die investeringen gebeuren in Vlaanderen, maar anderzijds zijn er inderdaad bij die risicovol zijn voor de openbare orde en voor de veiligheid. Het is geen evidente zaak om een screening te doen en het juiste mechanisme te hebben. Ik ben heel benieuwd of Flanders Investment & Trade (FIT) en het Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT) kunnen komen tot een systeem waarvan we kunnen zeggen dat het een goed mechanisme is. Dat is de uitdaging. U sprak over Alibaba, en gelukkig heeft hij zijn veertig rovers niet bij. Of Alibaba een gevaar is of niet, dat is een vraag die men op dat moment zal moeten stellen. Het is niet zo evident om een lijn te trekken.
Ik weet niet of het zal lukken om dat mechanisme te vinden, maar ik ben zeker heel benieuwd. Ik denk dat het nodig is om het te doen en samen met u zal ik het nauw opvolgen om na te gaan op welke manier het gebeurt.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Als Alibaba zijn veertig rovers niet bij heeft, hoop ik wel dat hij zijn grot vol schatten bij heeft.
De heer Van Rompuy heeft het woord.
Ik geef het voorbeeld van Duitsland. In Duitsland is er nu een debat over Huawei en dat gaat over enorme belangen. De beslissing die ze daarover nemen, is al dan niet formeel gekoppeld door de Chinezen aan de export van Duitse wagens.
We kunnen ons wel vrolijk maken over 'de veertig rovers van Alibaba', maar als je de optelsom maakt van de posities die al zijn ingenomen dat moeten we ook wel durven te zeggen dat er economische belangen spelen die ook tegen ons kunnen worden gebruikt op het moment dat wij voor moeilijke keuzes komen te staan. Dat is het punt dat ik wil maken.
Ik ben blij dat we met meerderen zijn, collega Muyters en ook collega Vande Reyde, om verder aan dit thema te werken en te komen tot meerderheden. Het is toevallig ook de meerderheid van de coalitie, dat maakt het des te gemakkelijker en des te werkbaarder om stappen vooruit te zetten.
De vraag om uitleg is afgehandeld.