Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
De heer Ceyssens heeft het woord.
Vorige legislatuur hebben we hier vaak gedebatteerd over het nieuwe rijexamen en de nieuwe rijopleiding voor rijbewijs B, die is ingevoerd sinds 2017. Voor dat rijexamen kan de kandidaat-bestuurder nu zes mogelijke manoeuvres voorgeschoteld krijgen, vroeger waren dat er twee. Daarnaast wordt de vaardigheid van de kandidaat getest – kan de kandidaat zelfstandig rijden? – en moet de kandidaat een risicoperceptietest afleggen.
De vernieuwde rijopleiding houdt in dat de kandidaat-bestuurder nu negen maanden moet oefenen in de plaats van drie. We vinden dat een goede zaak, omdat ervaring heel belangrijk is voor men het examen aflegt. Bovendien moet de rijbegeleider een vormingsmoment en de kandidaat een terugkommoment volgen. Deze vernieuwingen werden doorgevoerd in functie van de verkeersveiligheid. Mijn fractie staat daar ook achter vanuit het motto dat een rijbewijs geen ticket is om zich zo snel mogelijk in het verkeer te begeven. Het rijbewijs moet de proef zijn om ervoor te zorgen dat onze jonge bestuurders zich zo veilig mogelijk in het verkeer kunnen begeven. In Vlaanderen zijn jonge chauffeurs immers vaak betrokken bij ongevallen omdat ze onvoldoende ervaring hebben en de gevolgen van een bepaald risicogedrag onvoldoende kunnen inschatten.
Uit vrijgegeven cijfers van de Groepering van Erkende Ondernemingen voor Autokeuring en Rijbewijs (GOCA) blijkt nu dat het aantal afgelegde praktische rijexamens en het aantal uitgereikte rijbewijzen in Vlaanderen vorig jaar gedaald is. In 2017 werden er nog 143.133 examens afgelegd, terwijl dat er in 2018 nog maar 122.357 waren. Dat is een daling van 15 procent. Daarnaast daalt het aantal uitgereikte rijbewijzen in Vlaanderen sinds 2014 licht, maar ook in 2018 was er ineens een felle duik. In 2017 werden er nog 70.815 rijbewijzen uitgereikt, in 2018 nog maar 60.013.
Minister, we merken al langer dat de interesse bij jongeren om een rijbewijs te halen lager ligt. Daarnaast wijzen bovenstaande cijfers er ook op dat het nieuwe rijexamen en de vernieuwde rijopleiding hand in hand gaan met het aantal afgelegde rijexamens en het aantal uitgereikte rijbewijzen B. We mogen ook niet vergeten dat het gratis behalen van het theoretisch rijbewijs op school werd afgeschaft. Daardoor zien we dat het aantal jongeren die op hun 18de een rijbewijs halen, daalt. De druk om het rijbewijs te halen, is dan ook kleiner geworden.
In tegenstelling tot in Vlaanderen is er in Brussel en Wallonië wel een stijgende trend te zien. Daar haalden vorig jaar meer mensen hun rijbewijs, hoewel die gewesten hun regels pas later aanpasten. Het aantal afgelegde praktijkexamens in Wallonië ging met 13 procent omhoog, in Brussel zelfs met 22 procent.
Minister, zijn er gegevens bekend over de oorzaken van het afnemend aantal afgelegde rijexamens en toegekende rijbewijzen? Acht u een onderzoek nuttig?
Met de afschaffing van het gratis behalen van het theoretisch rijbewijs zouden er in het onderwijs verkeerslessen ingericht worden. Wat is daarvan de stand van zaken?
Is er een verschuiving merkbaar van Vlaamse kandidaat-bestuurders die naar Wallonië en Brussel trekken om hun rijbewijs daar te halen? Indien ja, hoe valt deze verschuiving te traceren? Hoe wilt u deze eventuele verschuiving tegengaan, aangezien de rijopleiding in Vlaanderen dan wel strenger maar ook kwaliteitsvoller is?
Minister Peeters heeft het woord.
U geeft zelf al oorzaken aan van het afnemend aantal afgelegde rijexamens. De belangrijkste reden is sowieso de gewijzigde regelgeving. De stageperiode is sinds 1 oktober 2017 gewijzigd van drie naar negen maanden. Dat is een belangrijk gegeven. Iedere beginnende chauffeur die in Vlaanderen woont en die een voorlopig rijbewijs heeft aangevraagd vanaf 1 oktober 2017, moet nu een stageperiode doorlopen van negen maanden vooraleer hij een praktijkexamen kan afleggen. De daling van het aantal praktijkexamens in 2018 is dus niet helemaal onverwacht.
Begin 2019 waren er ook minder praktijkexamens voor categorie B tegenover de andere jaren, maar sinds de zomer is het aantal praktijkexamens weer aan het stijgen. De evolutie wordt sowieso opgevolgd.
Sinds 2010 is er al een dalende trend betreffende het aantal uitgereikte rijbewijzen. Uit cijfers van de FOD Mobiliteit blijkt dat de daling vooral bij jongeren geldt. Zij kiezen vaker voor de fiets en mensen in stedelijke gebieden kiezen eerder voor alternatieven, een trend die misschien wel wenselijk is, zeker als we rekening houden met de congestie overal. Jongeren studeren ook langer, waardoor ze vaker later starten aan hun rijopleiding. Al die trends worden goed opgevolgd. De administratie voert momenteel geen onderzoek uit.
Het Rijbewijs op School, waarbinnen leerlingen het theoretische luik van de rijopleiding, inclusief examen, konden afleggen, werd in juni 2017 afgeschaft. De Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV) werkte een vervangend aanbod uit voor scholen: dit door het project ‘verkeersweken’ uit te breiden en het project ‘Rijbewijzer in de klas’ op te starten. U kent de website van de VSV. Het aanbod naar individuen is zeer ruim, maar zeker ook naar scholen om zoveel mogelijk te focussen op opleidingen inzake verkeer.
Daarnaast komt er een digitaal leerplatform – momenteel in ontwikkeling – voor de leerkrachten in het secundair onderwijs. Het zal wellicht in september 2020 klaar zijn. Ze zullen nog meer kunnen inzetten op verkeerslessen, zowel tijdens als na de schooluren, afhankelijk van wat de instellingen willen.
Met de Verkeersweken biedt de VSV kant-en-klare workshops aan. Er bestaat heel wat interesse voor en die blijft groeien.
Voor het schooljaar 2018-2019 zijn er al 36.900 deelnemers, dus is er toch wel heel wat interesse bij de verschillende mensen die daarvoor in aanmerking komen.
Verder hebben we dan ook nog Rijbewijzer in de Klas. Dat is een project dat in het schooljaar 2018-2019 is gestart en het omvat een lessenreeks van 10 lesuren specifiek over de wegcode en de verkeersveiligheid. We zien dat daar heel veel interesse voor is. Er zijn 114 scholen met 197 groepen die eraan hebben deelgenomen. Dat is goed voor een kleine 3000 deelnemers die dit traject hebben doorlopen.
Dan is er ook nog het leerplatform www.mijnrijbewijs.be dat door de VSV wordt aangeboden. Dat is sinds februari 2019 online ter beschikking op de website van de VSV. Daarvoor is er heel wat interesse. Sinds de lancering zijn er 60.000 accounts aangemaakt. Er werden meer dan 900.000 oefeningen gestart en de theoriedelen werden meer dan 190.000 keer aangeklikt. We zien daar dan toch een ruime interesse, mensen gebruiken dat optimaal om zich goed voor te bereiden op het theoretisch rijexamen.
Is er een verschuiving richting Wallonië en Brussel? Daarover zijn geen cijfers beschikbaar. We hebben dat ook nagevraagd bij GOCA, maar zij konden hierover ook geen cijfers geven. Conform de GDPR-regeling (General Data Protection Regulation) is het niet vanzelfsprekend om over deze cijfers te beschikken.
Iedereen die in België woont, kan vrij kiezen waar hij of zij zijn theorie- en praktijkexamen aflegt. Personen die in Vlaanderen wonen, moeten wel steeds voldoen aan de Vlaamse opleidingsvoorwaarden, ongeacht waar ze hun praktijkexamen hebben afgelegd. Dat betekent dat bijvoorbeeld een Vlaming die in Wallonië zijn praktijkexamen heeft afgelegd, zes maanden na het behalen van zijn definitief rijbewijs toch een terugkommoment moet volgen. Het is dus niet mogelijk om de Vlaamse opleidingsvoorwaarden volledig te ontlopen door een praktijkexamen af te leggen in een ander gewest, specifiek door dat terugkommoment.
De heer Ceyssens heeft het woord.
Minister, de cijfers over het feit dat we in de zomer van 2019 opnieuw meer rijbewijzen en rijexamens hebben, die had ik nog niet. Als dat klopt, toont dat wel aan dat die langere opleiding van drie naar negen maanden grotendeels een oorzaak kan zijn. Dat is dan een duidelijke uitleg voor een beleidsbeslissing waar we nog altijd ten volle achterstaan. We hebben altijd gezegd dat het goed is dat mensen wat langer hebben geoefend vooraleer ze eindelijk hun rijexamen afleggen, en misschien op een goede dag en met weinig problemen toch voor hun rijexamen slagen terwijl ze eigenlijk nog maar heel weinig rijervaring hebben.
Ik keek reikhalzend uit naar dat digitale platform in 2020. Daar is het al heel dikwijls over gegaan. Dat hoorde ik vanaf dag een, toen het rijbewijs op school werd afgeschaft. En dat is toch alweer even geleden. Dat zit er nu toch aan te komen. Te gepasten tijde zullen we daarover nog van gedachten wisselen.
De verschuiving van examens naar Wallonië en Brussel, ik kan begrijpen dat dat moeilijk traceerbaar is, maar dat blijft voor mij wel een zorg, net zoals de zorg voor het terugkommoment en het gevolg dat eraan wordt gegeven. Daar zal ik op een ander moment op terugkomen.
Mevrouw Van Volcem heeft het woord.
Of je nu wel of niet een rijbewijs hebt, als je jong bent is het toch belangrijk dat je weet hoe de wegcode in elkaar zit. Zelfs op de fiets of te voet kan het gevaarlijk worden, zeker als je die lessen nooit hebt gehad. Vroeger had je nog verkeerspleinen of legden de ouders het goed uit. Maar op de duur vindt iedereen dat evident. Wij vinden het een goede zaak dat die verkeerseducatie ook op school, in het secundair onderwijs gebeurt. We zijn er ook van overtuigd dat u daarin verdere stappen zult zetten.
Niet alleen leggen minder mensen het examen af, maar ook slagen heel weinig mensen bij de eerste poging voor dat examen. Destijds heb ik daar cijfers van opgevraagd. Slechts een op de vijf slaagt bij de eerste poging voor het theoretisch examen. Ook voor het praktisch examen zijn de slaagkansen eigenlijk laag. Om u in het verkeer te kunnen begeven, is het natuurlijk wel belangrijk om te slagen voor het examen. We moeten zeker vermijden dat de perceptie ontstaat dat het veel geld kost, dat je steeds opnieuw moet betalen voor het afleggen van het examen, zowel het theoretische als het praktische.
Vorige week heb ik, via mijn zoon, iets ervaren dat ik nog niet kende. Er is blijkbaar ook een na-evaluatie die vier uur duurt. Daarbij krijgt men dertig minuten les en moet men anderhalf uur praktische bewegingen of simulaties doen. Dat is wel interessant. Maar dan is het nog verplicht twee uur te praten met zestien andere personen. Minister, in het geval van mijn zoon vonden die zestien personen, maar ook de andere aanwezigen, dat dat laatste wel heel lang duurde.
Minister, het is misschien niet aan u, maar kan er eventueel een evaluatie komen over hoe we dat kunnen optimaliseren?
De heer Verheyden heeft het woord.
Mevrouw Van Volcem heeft inderdaad al heel veel gezegd. Bij heel veel mensen leeft momenteel de perceptie dat het halen van een rijbewijs puur gebaseerd is op het genereren van zoveel mogelijk inkomsten.
Het halen van een rijbewijs is inderdaad een pak moeilijker geworden. Zowel het theoretische als het praktische examen wordt steeds moeilijker. We mogen ook het prijskaartje niet vergeten. Heel veel jongeren draaien er soms zelf voor op. Vooral laaggeschoolde jongeren worden er het slachtoffer van. Het zijn vaak die mensen die de wagen nodig hebben om een job te vinden. Want laat ons eerlijk zijn: heel veel werkgevers vragen nog steeds dat je een rijbewijs haalt, alvorens je wordt aangenomen.
In stedelijke omgevingen kan men dan nog kiezen voor het openbaar vervoer of voor andere vervoersmiddelen. Voor jongeren die op het platteland wonen, is dat heel wat minder evident.
In die zin is het toch wel jammer dat we die gratis verkeerslessen in de scholen hebben afgeschaft. Ik denk dat dat zeer dicht bij bepaalde leerlingen stond, die het wat moeilijker hebben in de maatschappij. Daarom is dat toch wel bijzonder jammer. Want zo worden hun kansen op een rijbewijs gehypothekeerd.
Ik hoop dat er kan worden bekeken of er op dat vlak een inhaalmanoeuvre kan gebeuren, en dat dat opnieuw kan worden ingevoerd. Want er worden nu wel een aantal platformen aangereikt, maar dat is voor veel mensen niet evident. Ik hoop dat dat eens kan worden bekeken.
De heer Lantmeeters heeft het woord.
Voorzitter, minister, ik wil heel even het woord nemen. De vorige spreker zei dat het halen van een rijbewijs een manier is om geld binnen te halen. Dat vind ik een heel straffe uitspraak, dat de enige bedoeling van de hervorming zou zijn om meer geld in het laatje te krijgen. Ten eerste kan dat worden tegengesproken door de inhoud, namelijk veiliger verkeer en een hogere eisenbundel die wordt opgelegd. Maar verder, minister, is dat ook volledig in tegenstelling met hetgeen u daarnet hebt aangehaald als maatregelen of mogelijkheden die via het onderwijs worden aangeleverd om dat rijbewijs te halen of toch ten minste een bijdrage te leveren tot het halen van dat rijbewijs.
Minister, mijn vraag ging specifiek over dat rijbewijshoppen. Ik heb daarnet met aandacht naar uw antwoord geluisterd. Ik heb snel iets opgezocht. U zegt dat het theoretisch mogelijk zou zijn dat men in Wallonië of Brussel een voorlopig rijbewijs haalt, maar dat men, om een definitief rijbewijs te halen, naar het terugkommoment moet komen en dan een Vlaams rijbewijs kan krijgen.
Ik meen dat dat minstens in tegenstelling is met het beleid dat uw voorganger heeft gevoerd. In een artikel uit het VRT-nieuws staat dat de Beerselse burgemeester van CD&V, Hugo Vandaele heeft gezegd dat het niet mogelijk is om rijbewijzen af te leveren voor iemand die zijn examens heeft afgelegd in Brussel of Wallonië, ook geen voorlopige rijbewijzen. Volgens de woordvoerder van toenmalig minister Weyts kan wie een rijexamen aflegt in Wallonië in Vlaanderen, geen rijbewijs krijgen, ook geen voorlopig rijbewijs. Die rijopleiding valt niet onder de Vlaamse regelgeving, staat er geschreven., met andere woorden, wie wil rijbewijsshoppen, zal moeten verhuizen naar het andere gewest. We gaan ervan uit dat niet veel mensen bereid zijn dat te doen.
Op de website www.vlaanderen.be lees ik dat een van de voorwaarden om deel te nemen aan het terugkommoment, is dat het voorlopig en definitief rijbewijs moet worden afgeleverd in een Vlaamse gemeente.
U zei daarnet dat het theoretisch mogelijk is dat men examens aflegt in Wallonië en dat u geen zicht hebt op de aantallen omdat de GDPR (General Data Protection regulation) dat niet toelaat. Dat is in strijd met wat ik lees op de website en bij de woordvoerder van minister Weyts. Kunt u daar duidelijkheid over geven? Moet men nu in Vlaanderen wonen zoals minister Weyts had gezegd om een Vlaams rijbewijs te krijgen of is uw beleid op dat punt gewijzigd sinds minister Weyts niet meer bevoegd is voor de mobiliteit?
Minister Peeters heeft het woord.
Mijnheer Lantmeeters, mensen die in Vlaanderen wonen, kunnen potentieel, wanneer zij dat wensen, een praktijkexamen afleggen in Wallonië en krijgen uiteindelijk een Belgisch rijbewijs wanneer zij daarin slagen. Wanneer men in Vlaanderen woont en vandaag een rijbewijs krijgt, dan moet men na zes maanden voldoen aan dat terugkommoment. Dat is op zich dus geen afwijking van wat er in het verleden altijd is gezegd, maar het is en blijft een Belgisch rijbewijs, of men het praktijkexamen aflegt in Vlaanderen of Wallonië. Iedereen die in Vlaanderen woont, zal aan dat terugkommoment, zes maanden na de uitreiking van dat rijbewijs, moeten voldoen. Dat lijkt me geen tegenstrijdigheid.
Verkeerseducatie is en blijft heel belangrijk. Wat dat betreft, is wat de VSV momenteel aanbiedt, een heel belangrijke tool. Verkeerseducatie is niet alleen belangrijk voor het behalen van een rijbewijs maar voor iedereen die zich in het verkeer begeeft. Op dat vlak is de educatie in onze onderwijsinstellingen zeer belangrijk. De VSV is daarin een heel belangrijke partner.
Mevrouw Van Volcem, wat de na-evaluatie van uw zoon betreft, is me niet helemaal duidelijk of men daar dan nog twee uur een babbel moet doen, ik zal dat navragen. Ik weet niet of dat specifiek voor uw zoon of voor iedereen geldt en of dat gebeurde in het kader van het praktijkexamen zelf.
Het ging over een evaluatiemoment na het praktijkexamen.
Dan gaat het specifiek over dat terugkommoment. Hoe de praktische uitwerking heel specifiek in elkaar zit, weet ik niet, ik zal dat nog eens navragen. Wanneer het echter specifiek over dat terugkommoment gaat, zijn daar effectief een aantal voorwaarden aan gekoppeld.
De perceptie bestaat inderdaad alsof wij inkomsten zouden willen genereren met een wijziging van die rijexamens en dergelijke meer, maar dat is zeker niet de bedoeling. De heer Lantmeeters heeft daar al voldoende op geantwoord. Maar ons verkeer wordt ook alsmaar complexer.
Misschien is er inderdaad een perceptie rond dat het almaar moeilijker is en dat het prijskaartje hoger is. Ik denk zeker niet dat laaggeschoolden moeilijker hun rijbewijs halen. We merken aan de cijfers dat vooral mensen die een hogere opleiding volgen langer wachten met het halen van een rijbewijs omdat zij op dat moment andere prioriteiten hebben. Het is zeker niet de bedoeling om er inkomsten uit te genereren, dat wil ik toch even formeel tegenspreken.
Het digitaal platform is, zoals collega Ceyssens zegt, heel belangrijk. Hopelijk hebben we dat tegen 2020 definitief en kunnen de onderwijsinstellingen er optimaal gebruik van maken.
Iedereen die vandaag een theoretisch examen gaat doen, kan zich het best zo goed mogelijk voorbereiden opdat men van de eerste keer kan slagen. Een goede voorbereiding – dat geldt voor elk examen – is het belangrijkste criterium.
Hier wordt gepleit voor verkeerslessen op school. Die zijn belangrijk en toegankelijk voor iedereen, daar sluit ik me volledig bij aan. Vandaar dat we bij de afschaffing van het rijbewijs op school kritische vragen hadden. Er werd ons altijd gezegd dat het digitale platform daar een antwoord op zou bieden. Wij kijken daar dus reikhalzend naar uit.
Collega’s, ik ga helemaal niet akkoord met de stelling die hier geponeerd wordt, dat het rijbewijs halen wordt bekeken als een bron van inkomsten. Ik wil daar een aantal argumenten bij geven. Eén, het rijexamen – laat ons wel wezen – is een fractie van de kosten om zich met de auto op weg te begeven. Twee, weinig mensen slagen voor het theoretische rijexamen, één op vijf. We weten hoe dat komt: men gaat naar het examen zonder te studeren. Men moest eens op goed geluk kunnen studeren.
Toenmalig minister Weyts heeft zelfs op een bepaald moment maffiose praktijken aan de kaak gesteld, ‘rijbewijs zonder studeren’ heette het. Mensen werden met busjes naar rijexamens gebracht. Er werden wat tips gegeven: ‘Daar en daar moet je op letten.’ Dat was op basis van vragen die telkens terugkwamen. Er is dan verandering gekomen in het aantal vragenlijsten. Er zijn nog altijd mensen die ‘het een keer gaan proberen’. Als het mislukt, gaan ze nog eens opnieuw. Het zijn altijd meerkeuzevragen. Dat heeft dus zijn reden.
Onze rijopleiding en -examen zijn ongeveer de goedkoopste in Europa. We hebben hier eens een verkeersdeskundige uitgenodigd uit Oostenrijk. De belangstelling was massaal! Nietwaar, mijnheer Rzoska? Wij zaten hier alleen maar met ons tweeën te luisteren. Die man had een verhaal bij. Men was erin geslaagd de rijopleiding te hervormen en zo op één jaar het aantal verkeersdoden bij mensen die zich voor het eerst in het verkeer begaven met 33 procent te doen dalen. 33 procent! Dat rijbewijs kostte 2200 euro. Daar zijn wij nog heel ver van verwijderd. Een van de ‘keyfactoren’ daar was het inspelen op de attitude van nieuwe chauffeurs.
Als de slotconclusie van dat terugkeermoment, een gesprek van twee uur, is dat het toch lang duurt, moeten we volgens mij nog aan de attitude moeten werken. We zouden moeten uitzoeken hoe we die twee uur kunnen geven zodat iedereen er zich van bewust is waar dat rijexamen toe dient. Dat dient namelijk om u op een veilige manier met uw voertuig op de weg te begeven, veilig voor uzelf en voor alle weggebruikers. Als er ongelukken gebeuren, zijn we altijd allemaal de eerste om te zoeken naar oorzaken en schuldigen. Maar ik denk dat we er ook allemaal van overtuigd zijn dat iedereen zijn wagen op een correcte en veilige manier moet kunnen besturen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.