Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking, Toerisme en Onroerend Erfgoed
Verslag
De heer Hendrickx heeft het woord.
Collega’s, minister-president, ik heb u al eens bevraagd, ondertussen anderhalf jaar geleden, over de zorgwekkende situatie van de HDP-verkozenen in Turkije. In de nasleep van de toenmalige coup liet de Turkse president via noodwetten een groot aantal intelligentsia – rechters, journalisten en zelfs verkozen politici – arresteren. Een groot deel daarvan zit vandaag zelfs nog altijd in de cel. In het bijzonder de HDP werd geviseerd, de Koerdische partij die de derde grootste van Turkije was. Nochtans was er geen enkel bewijs van deelname van de HDP aan die coup. In de periode nadien werden nog andere HDP-verkozenen aangehouden, onder meer nadat ze kritiek hadden geuit op het Turkse optreden in de Koerdische enclave Afrin in Syrië.
In uw antwoord stelde u toen: “De Vlaamse Regering sluit zich aan bij de resolutie van het Europees parlement van 23 november 2016. Die vraagt de opschorting van de toetredingsonderhandelingen voor de duur van de noodtoestand en een stopzetting ervan bij de invoering van de doodstraf. Zij bevat ook een oproep aan de Europese Commissie tot heroriëntering van de IPA-fondsen (interprofessioneel akkoord) en het stopzetten van de voorbereidingen voor de modernisering van de douane-unie.”
Ik merk op dat de situatie sindsdien allesbehalve verbeterd is. Heel wat HDP-verkozenen blijven aangehouden of werden nadien gearresteerd. De scheiding der machten is helemaal zoek. Zo blijft, ondanks rechtbankuitspraken die haar onmiddellijke vrijlating vorderen, HDP-parlementslid Leyla Güven in de cel.
Minister-president, wat is momenteel de stand van zaken betreffende de acties die de Vlaamse Regering ondernam of ondersteunde, zoals vermeld in uw bovengenoemd antwoord op die schriftelijke vraag? In hoeverre werden nieuwe initiatieven voorzien?
Hoe evalueert u de evolutie in Turkije wat betreft het respecteren van de onschendbaarheid van verkozenen, de scheiding der machten en het normale democratische proces?
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Voorzitter, collega Hendrickx, u weet dat Turkije nog altijd kandidaat-lidstaat is voor de Europese Unie, maar dat in de praktijk de toetredingsonderhandelingen stilliggen. Er is ook geen verder werk gepland ter modernisering van de douane-unie tussen de Europese Unie en Turkije. Er komen zelfs meer en meer stemmen aan bod om de kandidaatsstatus van Turkije te wijzigen. U weet dat Manfred Weber, die de EPP-kandidaat is om commissievoorzitter te worden, recentelijk liet weten dat hij de toetredingsonderhandelingen zal stopzetten als hij voorzitter wordt.
Het Europees parlement annuleerde in oktober 35 miljoen euro aan Uniesteun voor Turkije van het instrument van pretoetredingssteun. Dat gebeurde op voorstel van de Commissie en na een standpunt van de Raad daarover. De reden voor die annulering is duidelijk dat Turkije geen vordering heeft geboekt op het gebied van de rechtsstaat, van de democratie, de mensenrechten en de persvrijheid.
U weet dat er zich heel recentelijk een aantal gebeurtenissen hebben voorgedaan. Er zijn 1100 nieuwe arrestaties verricht van mensen van de gülenistische beweging. Dan is er nog het incident over de aankoop van het raketsysteem, het S-400-systeem van Rusland, dat Turkije niet wil terugdraaien, hoewel het lid blijft van de NAVO.
Op de recentste Vrouwendag zijn betogers hardhandig aangepakt. En heel recent zijn er drie Duitse journalisten hun ‘credentials’ kwijtgeraakt. Zij zijn uit Turkije weggestuurd, waarna er reactie is gekomen van de minister van Buitenlandse Zaken van Duitsland, dat zijn reisadvies voor Turkije verstrengt.
De mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa, mevrouw Dunja Mijatovic, heeft hierover in december 2018 een analyse gepubliceerd. Ze deed dat in het kader van de rechtszaak tegen Turkije voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.
Volgens haar worden strafprocedures in Turkije door de rechterlijke macht gebruikt om afwijkende stemmen het zwijgen op te leggen. Slachtoffers daarvan zijn mensenrechtenverdedigers, journalisten, academici, parlementsleden … Ze zegt ook dat meerdere incidenten erop wijzen dat de uitvoerende macht direct of indirect invloed uitoefent op de rechterlijke macht. Ze steunt voor die analyse op haar eigen onderzoek, het onderzoek van haar voorgangers en dat van andere mensenrechteninstanties.
Dus wat de evolutie van de situatie betreft, moet ik u melden – maar dat zal voor u geen verrassing zijn en evenmin voor de commissieleden – dat er geen verbetering merkbaar is. Het omgekeerde is waar. Zoals ik eerder al heb gezegd in deze commissie en in de plenaire vergadering, is er wat mij betreft geen enkel EU-toekomstperspectief voor Turkije zolang het zich niet conformeert aan wat de basis is van de Europese Unie, van de politieke unie. Dat zijn de fundamentele rechten en vrijheden die de basis vormen voor ons burgerschap, voor ons samenleven, van onze samenleving. Wij zijn dus blijven pleiten voor de bevriezing van de pretoetredingsmiddelen. Zoals u ondertussen begrepen hebt, is dat ook het standpunt op Europees vlak.
De heer Hendrickx heeft het woord.
Minister-president, ik dank u voor uw antwoord. Ik denk dat we inderdaad in een positie zitten waarin gebruikgemaakt kan worden van dat wapen dat we hebben, namelijk het in vraag stellen van die status van kandidaat-lidstaat. Het gebeurt nu al op hoog niveau. Ik denk dat we daar echt gebruik van moeten maken om te pogen te komen tot een orde op zaken stellen in Turkije zelf.
Minister-president, ik ben ettelijke keren naar Turkije geweest. Ik was zelfs aanwezig bij de eerste eedaflegging van Erdogan namens de Belgische federatie. Turkije is een heel belangrijk land. De Koerden werden er meer dan eens gebruikt – dat was met Atatürk het geval – om de belangrijkheid van de bevolking aan te duiden. Het probleem van de Koerdische nationaliteit wordt niet goed behandeld.
Turkije is een partner in de NAVO. Het heeft het tweede grootste leger in de NAVO, na de Verenigde Staten van Amerika. Het is geopolitiek van heel groot belang. We moeten er dus aandacht voor hebben. Pijpleidingen passeren daar en het zit op de hoek van een aantal historische en geografische omstandigheden. Bovendien, een beetje tot mijn ontgoocheling, betalen wij nog altijd 3 tot 5 miljard losgeld per jaar aan het regime om daar een aantal vluchtelingen op te houden.
Dit sluit niet uit dat wij bijzonder aandachtig moeten zijn aan de wending die dat regime neemt. Ik heb Erdogan nog gekend als burgemeester van Istanboel. Hij was een heel goede voetbalspeler. Hij heeft dan een fusie gemaakt van drie kleine partijen om de kiesdrempel van 10 procent te kunnen bereiken. De fusie bestond uit een religieuze partij, een linkse partij en de partij van Erdogan, min of meer tussen die twee. Erdogan is dan het religieuze argument blijven uitspelen. Het regime is niet ‘ontsmet’ van een aantal fouten, niet alleen van deze aard maar ook van andere aard.
Ik denk dat we standvastig moeten blijven en onze principes moeten eerbiedigen, namelijk het ter harte nemen van de rechten van diegenen die in hun eigen land niet krijgen waar ze recht op hebben.
De vraag om uitleg is afgehandeld.