Verslag vergadering Commissie voor Algemeen Beleid, Financiën en Begroting
Verslag
De heer Van den Heuvel heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, mijn vraag gaat over het uitvoeren van uitgaventoetsingen. Het is misschien niet de spannendste vraag maar hij is toch belangrijk omdat heel wat internationale instellingen, zoals de Europese Commissie en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), al lang uitgaventoetsingen naar voren brengen als een instrument dat de moeite waard is om het financieel en begrotingsbeleid van een land of een belangrijke deelstaat te optimaliseren. Enkele buurlanden maken er al een aantal jaren gebruik van.
‘Spending reviews’ worden beschouwd als een nuttig instrument om de kwaliteit van de overheidsfinanciën en het begrotingsbeleid te verbeteren. Ze hebben twee doelstellingen: de uitgaven beter beheersen en de efficiëntie van de uitgaven verhogen.
In het kader van het Europees semester heeft de Europese Raad België aanbevolen de efficiëntie en samenstelling van de overheidsuitgaven op alle overheidsniveaus te verbeteren om ruimte te creëren voor meer publieke investeringen.
Minister, heel wat buurlanden hebben er intussen ervaring mee. Internationale instellingen, ook de Europese Commissie en de Europese Raad, hebben het aanbevolen aan ons land en dus ook aan Vlaanderen. In ons land is er tot nu toe weinig ervaring mee. Er moet dus allicht nog wat denkwerk gebeuren.
Minister, welke ervaring heeft Vlaanderen vandaag met het gebruik van spending reviews? Werden zulke uitgaventoetsingen reeds uitgevoerd in het verleden? Staan er uitgaventoetsingen gepland in de nabije toekomst?
Welke entiteiten binnen de Vlaamse overheid ziet u eventueel als mogelijke uitvoerders van zulke spending reviews?
Ziet u bepaalde Vlaamse beleidsdomeinen of beleidsprogramma’s die voor zo’n uitgaventoetsing als eerste in aanmerking zouden komen?
Minister Peeters heeft het woord.
Mijnheer Van den Heuvel, ik dank u voor uw vraag. U zegt zelf dat het misschien niet de spannendste vraag is, maar het is een interessante vraag. U gaf het al aan in uw inleiding: spending reviews ondersteunen het voeren van een verantwoordelijk begrotingsbeleid. Ze kunnen vooreerst worden ingezet voor het uitvoeren van evaluaties van de prioritering in de overheidsuitgaven. Zijn de beleidsprioriteiten van de regering terug te vinden in de uitgaven? Is het relevant om een bepaalde beleidsdoelstelling met overheidsmiddelen te financieren?
Daarnaast kunnen ze ook helpen na te gaan of deze beleidsprioriteiten op een zo efficiënt en zo effectief mogelijke manier gerealiseerd worden. Kan het publiek goed of de dienst tegen een lagere kostprijs worden geleverd? Kan een betere kwaliteit van het publieke goed of de dienst worden geleverd tegen dezelfde prijs? Dat zijn allemaal vragen die daaraan wordt gekoppeld.
Spending reviews kunnen op die manier bijdragen tot een groeivriendelijkere samenstelling van de begroting en tot het vrijkomen van budgettaire ruimte, die ingezet kan worden voor nieuwe beleidsimpulsen, bijkomende investeringen of een verlaging van de belastingdruk. De herinvestering hoeft hierbij zeker niet ten voordele van de algemene middelen te gaan, maar kan zeker ten goede komen aan het beleidsdomein dat bevoegd is voor de maatregel waarover de spending review handelt.
Spending reviews resulteren in een waaier aan hervormingsopties. Ze dragen niet enkel bij tot het identificeren van goede, duurzame besparingsopties die rekening houden met economische, klimaatgerelateerde of maatschappelijke gevolgen op langere termijn. Ze kunnen namelijk ook worden ingezet voor het identificeren van nuttige beleidsvoorstellen op het moment dat bijkomende budgettaire ruimte voorhanden is.
Gelet op het feit dat gezonde publieke financiën een aangelegenheid van gemeenschappelijk belang is voor de landen van de Eurozone, heeft de Eurogroep haar leden opgeroepen om actief van spending reviews gebruik beginnen te maken. Het invoeren van spending reviews werd dan ook concreet opgenomen in de landenspecifieke aanbevelingen voor België voor 2018 en 2019.
Het Departement Financiën en Begroting heeft proactief gevolg gegeven aan de oproep van de Eurogroep.
Gelet op het feit dat er in België nog geen enkele entiteit ervaring had met het opzetten van spending reviews, heeft de administratie dan ook aan de Europese Commissie ondersteuning gevraagd en gekregen. De zogenaamde Ondersteuningsdienst voor Structurele Hervormingen ofwel Structural Reform Support Service (SRSS) biedt momenteel ondersteuning in de uitvoering van een pilootproject, in samenwerking met het Departement Werk en Sociale Economie, dat focust op de werking en beleidseffecten van het systeem van dienstencheques.
Het opzetten van pilootprojecten om expertise uit te bouwen, wordt ook expliciet aangeraden door de Eurogroep. Het pilootproject zal voor de zomer van 2019 afgerond worden en draagt op die manier ook bij tot capaciteitsopbouw binnen de Vlaamse administratie.
Vermits de spending reviews in de beide eerder vermelde benaderingen vooral van onschatbare waarde zijn als ze structureel worden ingebed in het begrotingsproces, heeft onze administratie Financiën en Begroting, eveneens in samenwerking met SRSS, een vervolgproject opgestart waarbij begrotingsprocessen zullen worden doorgelicht. Dit vervolgproject moet dan resulteren in een reeks aanbevelingen over hoe een dergelijke structurele verankering het best kan worden georganiseerd, dit zowel in jaarlijks als in meerjarig perspectief, en ook rekening houdende met de zogenaamde best practices en de bijkomende complexiteit van een sterk gedecentraliseerde lidstaat met gemengde bevoegdheidsverdelingen.
Tot slot moet ook de nodige aandacht worden geschonken aan de benodigde aanpassingen van onze interne organisatie. Al die aanbevelingen kunnen dan straks de nodige input geven aan de volgende Vlaamse Regering om een weldoordachte beslissing te nemen over de verdere uitrol van deze uiterst nuttige tool.
Ik wil hier nogmaals benadrukken dat Vlaanderen als eerste overheid in België het initiatief heeft genomen om deze uiterst waardevolle tool voor structurele en diepgaande beleidsevaluatie te introduceren. Hiervoor werden we in diverse Europese rapporten geprezen. De activiteiten van Vlaanderen hebben bovendien positieve spill-overeffecten voor de rest van het land. Zo heeft de federale overheid recentelijk ook technische ondersteuning gevraagd in verband met dit thema aan de Europese Commissie.
Welke entiteiten binnen of buiten de Vlaamse overheid zouden nog een mogelijke rol kunnen spelen? In zowat alle landen worden er spending reviews uitgevoerd in een samenwerkingsverband tussen het ministerie van Financiën enerzijds en het bevoegde ministerie waarover de spending review handelt. Voor een concreet voorstel over de organisatie van spending reviews in Vlaanderen wil ik voorstellen om eerst de resultaten van het eerder omschreven vervolgproject af te wachten. Dit vervolgproject zal seffens concrete aanbevelingen meegeven. Die zullen zeer handig zijn om straks te gebruiken.
Persoonlijk denk ik dat naast het Departement Financiën en Begroting en de bevoegde entiteiten mogelijk ook een rol kan zijn weggelegd voor de Inspectie van Financiën, en eventueel ook voor het secretariaat van de Hoge Raad van Financiën voor bevoegdheidsoverschrijdende evaluaties.
Zie ik bepaalde Vlaamse beleidsdomeinen of beleidsprogramma's die voor zo'n uitgaventoetsing in aanmerking komen? Daarover kan ik heel kort zijn. Alle beleidsdomeinen en -programma's komen hiervoor in aanmerking. De specifieke selectie van topics kan vertrekken van een actueel budgettair probleem of een probleem dat hoog op de politieke agenda staat. Gelet op het feit dat een goed uitgevoerde spending review evenwel een grote investering op het vlak van tijd en middelen vraagt, zullen er jaarlijks wellicht telkens maar een aantal kunnen worden geïnitieerd.
De heer Van den Heuvel heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw duidelijk antwoord. U hebt een goede stand van zaken geschetst. Ik ben blij te horen dat de Vlaamse administratie en uw diensten al heel wat voorbereidend werk hebben verzet in lijn met de aanbevelingen die vanuit Europa komen. Het is fijn om dat te horen.
Ik hoop dat er bij manier van spreken een blauwdruk klaarligt om spending reviews voor de volgende Vlaamse Regering als tool te hanteren. Ik begrijp heel goed dat we dit voor specifieke programma's of domeinen achteraf moeten bekijken. Ik ben blij dat de tool klaarligt om te worden toegepast in de nieuwe legislatuur.
Sommige collega's waren op een workshop van de Europese Commissie over ‘spending reviews: lessons learned in the EU’ op 18 januari jongstleden. Daar heeft het hoofd van het Departement Financiën en Begroting, de heer Algoed, een voorstel gedaan voor het pilootproject waar u naar verwijst over efficiëntie en/of effectiviteit van de dienstencheques, niet alleen uit besparingsoverwegingen, maar ook om de efficiëntie en effectiviteit te meten, wat de belangrijkste insteek is.
De heer Algoed heeft verwezen naar de eerste tussentijdse resultaten. Hij heeft daarover een tipje van de sluier gelicht. Als je verder op zoek gaat naar die tussentijdse resultaten, kun je die niet vinden. Dan wordt er geschermd met geheimhoudingsclausules, onder meer met de onderzoeksgroep van de KU Leuven die daarbij betrokken is, en met het Departement Financiën en Begroting.
Minister, waarom zijn die tussentijdse resultaten gebonden aan geheimhoudingsclausules, terwijl die wel op een openbare sessie worden toegelicht? Wanneer je daar verder naar vraagt, kun je daar absoluut geen informatie over krijgen. Men schermt met: men mag het niet geven, we moeten wachten tot juli 2019, toevallig na de verkiezingen.
Minister Peeters heeft het woord.
Mijnheer Bertels, u weet dat er sowieso een pilootproject is rond de dienstencheques. Het is een pilootproject en daarom moeten we voorzichtig omgaan met de data die daarin worden opgenomen. Persoonlijk heb ik ook geen tussentijdse resultaten, we moeten het pilootproject vooral alle kansen geven. We weten dat het voor de zomer afgerond zal zijn. Het wordt niet bewust over de verkiezingen heen getild, absoluut niet. Het is heel goed dat we straks die aanbevelingen kunnen krijgen, die uit dat pilootproject zullen blijken.
Tijdens de volgende legislatuur moeten we hier ten volle rekening mee houden, om er optimaal gebruik van te kunnen maken.
Ze zijn niet voldoende gedetailleerd. De vraag is of ze beschikbaar kunnen worden gesteld. Ik zal dat op een andere manier proberen te vragen.
Minister Peeters heeft het woord.
Ik zal de administratie vragen of er al dan niet tussentijdse resultaten zijn. Ik heb er persoonlijk geen gekregen. Ik denk dat we het pilootproject alle kansen moeten geven. Mij is meegedeeld dat we de resultaten tegen de zomer van 2019 zullen krijgen. Ik denk dat we dan concrete aanbevelingen zullen krijgen waarmee we rekening kunnen houden.
Minister, ik dank u voor het aanbod ernaar te kijken, maar ze bestaan. Alleen schermt de KU Leuven ermee dat ze niet mogen worden vrijgegeven en dat ze geheim zijn. Dat staat letterlijk op de website.
Ik denk dat iedereen, over alle partijgrenzen heen, ermee akkoord gaat dat het een nuttig instrument is. De dienstencheque is een voorbeeld, maar ik denk ook aan de Vlaamse woonbonus. Het gaat niet enkel om de efficiëntie maar ook om de effectiviteit. Hoe doelmatig zijn een aantal instrumenten, beleidsopties of fiscale instrumenten? Er wordt af en toe wel eens een studie gepresenteerd, maar het is goed dat we met een tool voor een spending review tot een objectieve evaluatie van de maatregelen komen. Halen die maatregelen de gewenste doelstellingen? De Vlaamse woonbonus is een thema dat de komende jaren en zeker in het begin van de volgende legislatuur een hot item zal worden om het woonbeleid in Vlaanderen te stimuleren.
De vraag om uitleg is afgehandeld.