Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Verslag
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Minister, mijn vraag gaat over een groeiend probleem dat in deze commissie al meermaals besproken werd. In 2018 werd er een triest record bereikt als het gaat over het dumpen van drugsafval: er waren dat jaar in België 43 meldingen. Er zijn niet alleen meer gevallen, ook in het aantal liters zien we de laatste jaren een grote stijging. Opmerkelijk is dat maar liefst 30 van de meldingen uit Limburg kwamen. Een mogelijke verklaring hiervoor zouden de vele grensgemeenten met Nederland kunnen zijn, want ook daar zijn de cijfers gestegen.
Volgens drugsmagistraat Carine Buckens wordt gemiddeld maar ongeveer een vijfde van de dumpingen ontdekt. Het probleem is dus waarschijnlijk nog veel groter dan we vermoeden. Vooral lozingen in beken en rivieren zijn uiteraard vaak niet te traceren.
De chemicaliën in het afval kunnen giftig, bijtend, brandbaar of in sommige gevallen zelfs explosief zijn. Waakzaamheid en bewustwording onder de bevolking is dan ook zeer belangrijk. Maar het kan nog erger: er zijn intussen gevallen bekend waarbij deze chemicaliën in de voedselketen terechtkomen.
Uit vorige commissieverslagen blijkt dat het budget van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) voor ambtshalve afvalstoffenverwijdering momenteel 500.000 euro per jaar bedraagt. Daarmee worden jaarlijks twee à drie dossiers aangepakt, dus zeker niet alles.
U stelde misschien initiatief te nemen door de OVAM te vragen na te gaan of een aantal afspraken kunnen worden gemaakt met de gemeentebesturen om te bekijken wat eventueel anders of beter kan.
U stelde ook positief te staan ten aanzien van een solidariteitsfonds tussen de gemeenten om vaak getroffen grensgemeenten te behoeden voor excessieve onkosten voor het ruimen van drugsafval.
Op federaal niveau werd een draaiboek opgemaakt, maar u wist toen nog niet te zeggen of de OVAM of andere leefmilieudiensten daarbij betrokken waren. Zo niet, zou u zelf actief contact laten opnemen met de federale overheid om te zeggen dat uw diensten betrokken willen worden bij dat draaiboek.
Minister, we ontdekken maar een vijfde van alle dumpingen. U gaf in het verleden al aan dat u zelf geen meldingsplicht kunt opleggen aan de politiediensten. Hiervoor is uw federale collega bevoegd. Hebt u hierover al overleg gehad met uw federale collega die bevoegd is voor de politiediensten?
De chemicaliën die worden geloosd, kunnen erg gevaarlijk zijn. Lijkt het u nuttig om de burgers hierover te sensibiliseren en er zo eventueel ook voor te zorgen dat meer misdrijven gemeld worden?
Het is niet ondenkbaar dat er ook drugsafval in onze waterzuiveringsinstallaties terechtkomt. Beschikken we over de nodige technieken om dat er tijdig uit te halen?
Ziet u het als uw taak om de contouren van een solidariteitsfonds tussen grensgemeenten op te maken? Hoe zouden de middelen daarvoor dan worden gegenereerd?
De OVAM kan jaarlijks 500.000 euro besteden aan opruimacties van een paar drugsstorten. Wat gebeurt er als deze fondsen op zijn en de OVAM nog drugsstorten dient te saneren?
In welke mate is de OVAM nu betrokken bij het draaiboek dat op federaal niveau werd opgemaakt?
Minister Schauvliege heeft het woord.
Ik dank u voor de opvolgingsvraag.
Het parket van Limburg werkt volgens een parketrichtlijn inzake de aanpak van drugslabo’s en dumpingen. Op die manier is er reeds enkele jaren een uniforme, gezamenlijke en integrale aanpak van de drugslabo’s of dumpingen van chemisch afval binnen de provincie Limburg. Voor een goede informatiehuishouding worden alle pv’s met betrekking tot het aantreffen van een labo, een opslagplaats, een dumping, een lozing of een transport overgemaakt aan het parket van Limburg in Hasselt. Voor al deze misdrijven wordt eenzelfde code gebruikt. Zo heeft men een goed overzicht en kan men het goed in kaart brengen.
Aan de OVAM is opdracht gegeven om in gesprek te gaan met de lokale besturen en hen in te lichten. Dat is ook gebeurd. Het verhogen van de waakzaamheid en de sensibilisering op lokaal niveau zijn zeker nuttig en ook een meerwaarde.
De rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) zijn niet uitgebouwd om drugsafval te zuiveren, wel om het huishoudelijk afvalwater performant te behandelen. Bij specifieke onderzoeksprojecten zijn drugsresten gevonden in het stedelijk afvalwater dat toekomt op de RWZI’s, maar dat bevestigt alleen wat we al weten, namelijk dat er drugsgebruik is in onze maatschappij.
Aquafin en de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) hebben een systeem van incidentenmelding uitgewerkt voor de zuiveringsinstallaties. In die meldingen is er nog geen melding binnengekomen van een calamiteit ten gevolge van de lozing van drugsafval. Vanuit dat bewakingssysteem is er dus geen signaal dat het probleem van lozing van drugsafval zich voordoet.
Zoals ik ook eerder heb gezegd, zijn de oprichting van een solidariteitsfonds en de zoektocht naar financiële middelen een goede zaak maar wordt dit best multidisciplinair aangepakt. Daarbij denk ik aan een multidisciplinaire samenwerking tussen vertegenwoordigers van de betrokken gemeenten, de provincie, de VVSG, het parket en de OVAM. Het initiatief daartoe wordt best benomen door de lokale besturen zelf.
De OVAM heeft geen rechtsgrond om afvalstoffen onmiddellijk te verwijderen. De lokale toezichthouder moet eerst een proces van vaststelling of een verslag van vaststelling opstellen. Pas als de beheerder van de afvalstoffen niets doet, kan de OVAM via bestuurlijke maatregelen de afvalstoffen verwijderen. Met de beschikbare middelen voor ambtshalve afvalstoffenverwijdering kan de OVAM jaarlijks in twee tot drie dossiers tussenkomen. In totaal is er 500.000 euro beschikbaar. Deze dossiers worden gestart volgens prioriteit en binnen de beschikbare middelen.
Bij de lokale besturen maar ook bij de parketten en de civiele bescherming heerst het misverstand dat de OVAM over ruime financiële middelen en bevoegdheden beschikt om op te treden. Wanneer de OVAM ambtshalve optreedt, worden deze kosten teruggevorderd van degene aan wie de bestuurlijke maatregel is opgelegd.
De OVAM heeft inzage gekregen in de parketrichtlijn van het parket van Limburg. Daarnaast nam de OVAM op 18 december 2018 ook deel aan een multidisciplinaire studiedag over illegale dumping van drugsafval. Tijdens de studiedag werden de rol en aanpak van de verschillende actoren toegelicht aan een publiek van zowel interventiediensten als milieuambtenaren. Het is goed om die informatie te delen.
De OVAM heeft uiteraard contact gehad met de federale diensten, met de politie, het parket enzovoort.
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord.
Ik heb in mijn schriftelijke vraag gevraagd of we vaststellen dat het probleem zich hoofdzakelijk voordoet in de grensgemeenten. Ik vermoed van wel, maar dat zal wel bevestigd worden in het antwoord op mijn schriftelijke vraag. Toch blijf ik daarom hameren op een solidariteitsfonds. Een gemeente op zich heeft zelden de nodige middelen op overschot om dit groeiende probleem de baas te kunnen. U zei al in vorige commissievergaderingen maar ook daarnet nog dat de opstart van een dergelijk fonds door de gemeente zelf moet gebeuren. Ik merk daar weinig animo voor. Misschien kunnen u of de OVAM toch een kleine aanzet geven.
De OVAM heeft 500.000 euro ter beschikking voor afvalstoffenverwijdering. Zijn er budgettaire mogelijkheden om dit bedrag evenredig te laten groeien met het toenemend aantal gevallen van drugsstorten?
Hoeveel tijd zit er tussen het melden en het opruimen van een stort? Ik hoef geen exacte cijfers te hebben maar ik zou graag willen weten of het over uren, dagen of weken gaat. Het is in het belang van iedereen dat een drugsstort zo snel mogelijk wordt opgeruimd, of het nu op publiek of privaat domein is.
U zei in uw antwoord dat uit het afvalwater geen drugsresten kunnen worden gehaald. De incidenten worden wel gemeld. Kan men geen technische oplossing zoeken om erger te voorkomen?
Ik steun uiteraard de vraag om na te gaan op welke manier we de regels zo goed mogelijk kunnen afstemmen en ondersteunen zodat drugsstorten zo snel mogelijk kunnen worden opgeruimd. Iedereen heeft daar alle belang bij, in eerste instantie de volksgezondheid en het risico dat eraan verbonden is.
In vele vragen en publicaties wordt steeds omschreven op welke manier men drugs uit het water kan halen. Misschien is de vraag iets te technisch en dan zie ik graag een schriftelijk antwoord tegemoet, eventueel van de OVAM. Ik stel me de vraag of de drugs en zeker de chemische stoffen waarover het vaak gaat als men het heeft over resten in water, in het water nog effectief de samenstelling van een drug heeft of eerder de samenstelling van verschillende producten is die in het water zijn terechtgekomen. Het gaat dan niet over drugs uit het water halen, maar wel over bepaalde chemische bestanddelen. Het is belangrijk in de communicatie omdat het vaak lijkt alsof er drugs in het water zitten, en ik denk dat dat niet correct is.
Misschien is mijn vraag te technisch, maar dan kan de OVAM hier wellicht informatie over geven. Wat als er zulke bestanddelen in het water zitten en vormen ze een gevaar?
Minister Schauvliege heeft het woord.
Er wordt zo weinig mogelijk tijd gelaten tussen het vaststellen en het opruimen. Tot nu toe is dat bijna altijd door de politiediensten en het parket gebeurd. Het is niet zo dat de OVAM heel vaak moet tussenkomen. Het bedrag volstaat dus ook wel. Mocht het op een bepaald moment problematisch worden en mocht er meer budget nodig zijn, dan ben ik er zeker van dat de OVAM binnen de budgetten voor ambtshalve sanering of verwijdering kan schuiven. Tot nu toe volstaat het budget omdat het vooral de andere diensten zijn die opruimen, wat vaak hun taak is op dat moment.
Ons drinkwater promoten we volop omdat het veilig en goed is. Het is niet omdat er bepaalde stoffen in zeer verdunde concentraties worden vastgesteld, dat ons water niet gezond is. Integendeel. Als je flessenwater koopt, kan daarin evengoed een bepaald residu worden gevonden.
We hebben hier al vaak discussies gehad over het bijkomend extra zuiveren van water want er worden steeds nieuwe stoffen ontdekt. Fijnere fracties, zaken die niet gefilterd worden. Men is volop aan het experimenteren met nieuwe technieken om te bekijken of dat er dan niet kan worden uitgehaald. Dat gebeurt zeker, mevrouw Wouters, maar dat is een zeer specifieke problematiek. Voor elke soort watervergunning heb je ook een andere techniek nodig, maar de drinkwatermaatschappijen zijn zeker aan het bekijken hoe ze dat nog beter kunnen doen.
Ik vind het wel goed dat er een melding is als er een bepaalde concentratie in het water wordt vastgesteld. Dat water zal dan ook niet worden gebruikt voor consumptie. Wat dat betreft, is het water zeker veilig en dat is ook de boodschap die we moeten brengen.
We hebben hier in de commissie ook al discussies gehad, onder andere met mevrouw Franssen, over hormoonverstorende stoffen en medicijnen in het water. Dat is een gelijkaardige problematiek, die zeker ook aandacht vraagt. De drinkwatermaatschappijen zijn daar ook mee bezig, maar de ideale techniek is nog niet voor alles beschikbaar.
En dan het solidariteitsfonds. Ik zie niet direct in hoe wij vanuit onze bevoegdheid over de OVAM daarvoor centen op tafel moeten leggen. Het is tot nu toe beheersbaar. Het zou inderdaad ideaal zijn als er een soort solidariteitsfonds komt. Misschien moet dat op provinciaal niveau worden bekeken en zijn er binnen de provincie wel wat mogelijkheden om daar verder mee aan de slag te gaan, of via een aantal intergemeentelijke samenwerkingsverbanden. We zullen dat thema zeker ook warm houden.
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Met betrekking tot dat solidariteitsfonds vroeg ik nog niet meteen naar extra middelen vanuit de OVAM, maar wel dat er specifiek een aanzet wordt gegeven waarbij de OVAM of u de gemeentebesturen van die grensgemeenten een aanzet geeft om zich samen achter een solidariteitsfonds te scharen. Dat is zeker nu, met de nieuwe samenstelling van de gemeenten, een belangrijk punt.
Zoals u inderdaad zelf zegt, ligt de verantwoordelijkheid vooral bij de politiediensten. Ik hoop dan ook dat daar verder wordt ingezet op de strijd tegen drugs, zeker in die grensgemeenten. Het lijkt me beter om de dumping van drugsafval te vermijden dan om het te moeten opruimen. Laten we hopen dat mede door die inzet de cijfers in 2019 nog verder zullen dalen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.