Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Vraag om uitleg over het uitblijven van een overeenkomst met de tabaks- en kauwgomindustrie in de strijd tegen zwerfvuil
Verslag
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Mijn vraag gaat ook over het verpakkingsplan, waar daarnet al naar is verwezen, en waarin een aantal concrete doelstellingen voor verschillende sectoren zijn opgenomen, onder andere ook voor producten als kauwgom en sigaretten.
In de commissie van november werd er al naar verwezen. Toen gaf de minister aan dat er onderhandelingen lopende waren met de kauwgom- en sigarettensector om te bekijken hoe zij kunnen voldoen aan de vijfpijleraanpak in de strijd tegen zwerfvuil. Er werd afgetoetst wat hun bijdrage kan of moet zijn en wat de concrete doelstellingen voor deze sectoren zouden zijn.
Uit uw antwoord op een schriftelijke vraag van mevrouw De Vroe blijkt dat er in 2016 en 2017 ook al overleg plaatsvond tussen beide sectoren en de coördinator van Vlaanderen Mooi. Hier was de aanzienlijke financiële bijdrage die werd gevraagd, het voornaamste struikelblok. De beheerkosten die geraamd worden in de tweejaarlijkse studies 'hoeveelheid en kosten zwerfvuil en sluikstort', vormen in combinatie met de fractietelling hiervoor de basis. Deze basis stelt u in staat om de industrie haar volle verantwoordelijkheid te doen opnemen, naast de evidente verantwoordelijkheden van de burger en de overheid.
Minister, u maakt dus wel werk van dit probleem, maar ondertussen blijft het wel een feit dat de eerder genoemde sectoren niet of weinig geresponsabiliseerd worden voor het zwerfvuil dat ze veroorzaken. Zij toonden tot op vandaag ook weinig bereidheid om zich hiervoor verantwoordelijk te stellen.
Hierbij heb ik de volgende vragen, minister.
Zijn er intussen al concrete resultaten van het overleg met de snoep- en sigarettensector?
Als het gaat over sigarettenpeuken of kauwgom op straat, is een handhavingsbeleid afwezig. Denkt u erover om voor deze producten in te zetten op handhaving?
Wat wordt er concreet gedaan inzake sensibilisering van de burger als het gaat over zwerfvuil door kauwgom en sigaretten? Staan er specifiek hieromtrent nog campagnes op de planning?
Beide sectoren krijgen de kans om de doelstellingen uit het verpakkingsplan zelfregulerend te realiseren. Voor sigaretten kan het bijvoorbeeld gaan om verpakkingen die het mogelijk maken om tegelijk peuken in te zamelen. Ook voor kauwgom zullen vergelijkbare doelstellingen worden uitgewerkt. Hoever staan beide sectoren hiermee? Is er al concreet resultaat in zicht?
Mevrouw De Vroe heeft het woord.
Minister, collega Wouters heeft er al naar verwezen, op 6 november jongstleden hebben we het in deze commissie, naar aanleiding van een vraag om uitleg van collega Vandenberghe en mezelf, ook over deze problematiek gehad.
Ik wil me nu graag even focussen op de problematiek van de sigarettenpeuken en de kauwgoms. Ik verwees er ook naar in de commissie van november. Het stoort me persoonlijk enorm dat we eigenlijk al jarenlang hetzelfde antwoord ontvangen inzake de verantwoordelijkheid van producenten van deze industrieën, kauwgom en sigaretten, zijnde dat de onderhandelingen lopende zijn. Naar aanleiding van de bespreking in de commissie van november jongstleden had ik dan ook een schriftelijke vraag ingediend, vraag nummer 109.
Minister, ik vernam via uw antwoord dat u inderdaad reeds geruime tijd tot een overeenkomst wenst te komen met de sigarettensector alsook met de Federatie Voedingsindustrie (Fevia) wat betreft de kauwgom. Dat is dan niet alleen om financieel bij te dragen aan de zwerfvuilproblematiek, maar ook om te bekijken wat de mogelijkheden zijn om sigarettenpeuken en kauwgom minder belastend te maken voor het milieu, bijvoorbeeld biologisch afbreekbaar, of – zoals collega Wouters daarnet ook zei – met een inzameling onmiddellijk in het pakje.
Ook in de conceptnota ‘Verpakkingsbeleid en zwerfvuilbeleid 2.0’ las ik dat u werk wilt maken van die uitgebreidere producentenverantwoordelijkheid voor de sigaretten- en kauwgomindustrie. Het bepalen van ieders aandeel gebeurt op basis van de nulmeting waar we het daarnet ook over gehad hebben en waarvoor de methodiek in overleg met alle betrokken actoren bepaald dient te worden, zoals ook in de conceptnota vermeld stond.
De belangrijkste oorzaak van het moeizaam afsluiten van een overeenkomst is dus volgens uw antwoord – en ook collega Wouters heeft er reeds naar verwezen – het feit dat een financiële bijdrage wordt gevraagd en dat het huidige voorstel van de sectoren hierin momenteel tekortschiet.
Minister, welke maatregelen neemt u, naast het overleg met de sector dat reeds jaren lopende is, om het aandeel aan sigaretten en kauwgom in het zwerfvuil te doen dalen? Welke bewustmakingscampagnes, gerichte communicatie en nudging kunnen we hier van u op korte termijn nog verwachten?
Hoe staat u ten aanzien van een meer generieke implementatie, los van de bestaande coachingtrajecten, van de zogenaamde peukentegels, peukpalen, strandasbakjes enzovoort na de positieve evaluatie?
Waarom heeft er in 2018 slechts één overlegmoment plaatsgevonden met de kauwgomsector?
Hoever staan we met het onderzoek naar biologisch afbreekbare alternatieven voor sigaretten en kauwgom?
Daar reeds geruime tijd de financiële bijdrage de belangrijkste hinderpaal blijkt te zijn voor de sectoren om vooruitgang te boeken, had ik ook graag van u willen vernemen op welke manier u deze wilt proberen te overwinnen.
Minister Schauvliege heeft het woord.
Collega’s, dank u voor de opvolgingsvraag. Wat de sigarettensector betreft, is er een akkoord, dat ook op papier staat. Dat is voor 2019, en vanaf 2020 wordt er dan een bijdrage bepaald in verhouding tot de samenstelling van het zwerfvuil. Dus nu worden fractietellingen gedaan vanaf 2020. Maar er is nu dus een schriftelijk akkoord.
Dit is natuurlijk een nuance. Wij veroordelen of ontraden roken natuurlijk. Je mag het dus niet zien alsof we het aanmoedigen, het is iets om het zwerfvuil aan te pakken. Want anders worden er in andere commissies vragen gesteld dat er afspraken gemaakt worden met de sigarettensector. Het gaat dus over een responsabilisering om zelf bij te dragen om het afval dat veroorzaakt wordt, aan te pakken. Die producentenverantwoordelijkheid heeft uiteraard niets te maken met het aanmoedigen van roken.
De kauwgomsector is nog niet akkoord, dat klopt. Daar is de OVAM ook mee aan het onderhandelen. Het is wel voor het eerst, in oktober 2018, dat de drie belangrijkste producenten mee aan tafel zaten, en ook de Waalse organisatie Be WaPP (Pour une Wallonie Plus Propre), om tot een gezamenlijke aanpak te komen. Er is binnenkort een opvolgingsvergadering.
Het is de bedoeling om op basis van objectieve data samen met de verschillende sectoren die een aandeel hebben in zwerfvuil, vanaf 2020 tot een overeenkomst te komen. Hierin moet niet alleen de financiële bijdrage bepaald worden maar ook de acties welke zij moeten uitvoeren in het kader van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Op basis daarvan kunnen onder andere de studie van de OVAM aangaande de hoeveelheid en kostprijs van zwerfvuil gebruikt worden, maar ook de fractietellingen die dit jaar gepland zijn.
Snoep en sigarettenpeuken zijn kleine vormen van lokale overlast die het best kunnen worden gehandhaafd op het lokale niveau. Dat wordt vaak in het GAS-reglement opgenomen maar kan ook worden vastgesteld in een proces-verbaal. De procureur des Konings kan dan al dan niet vervolgen.
Het is uiteraard veel gemakkelijker om wel via een GAS-reglement te handhaven. 92 procent van de gemeenten gebruikt de GAS-boete. Het is echter niet evident om iemand op heterdaad te betrappen. Dat is doorgaans de enige manier om mensen die sluikstorten of zwerfvuil achterlaten, aan te pakken. Zonder betrapping op heterdaad is het vaak zeer moeilijk om de overtreder te identificeren. We stellen wel meer en meer vast dat het draagvlak groeit om zwerfvuil en sluikstorten te bestraffen. Dat is ook de reden waarom we de boetes hebben verhoogd.
Naast de algemene antitabakscampagnes is het de bedoeling om nogmaals duidelijk te maken dat sigarettenpeuken en kauwgom zwerfvuil zijn en een negatieve impact hebben op het milieu. In de planning van Mooimakers dit jaar zal een specifieke bewustmakingsactie worden opgenomen.
Die maatregelen die Mooimakers als positief evalueert, zullen actief kenbaar worden gemaakt via nieuwsbrieven, rondetafels en andere kennisdelingsplatformen. Het OVAM-subsidiebesluit biedt een financiële tegemoetkoming voor peukenrecipiënten. Hierbij moeten we wel altijd in het achterhoofd houden dat roken niet kan en mag worden gestimuleerd. Dat is een evenwichtsoefening, maar daarvan hoef ik u niet te overtuigen.
Wat biologisch afbreekbare initiatieven voor peuken en kauwgom betreft, beschikt noch de OVAM noch ikzelf over volwaardige informatie. Ik zal aan de OVAM vragen om die informatie op te vragen bij de sector voor zover men die informatie wil delen. Bij sigaretten gaat het trouwens niet alleen over de biologische afbreekbaarheid maar ook over de stoffen zelf, nicotine en teer, die in de bodem terechtkomen.
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik ben blij te horen dat er alvast vooruitgang wordt geboekt voor de sigarettensector. Uiteraard zou het fijn zijn indien ook in de snoepsector, en specifiek voor kauwgom, nog stappen vooruit zouden worden gezet die leiden tot concrete acties. Zoals u zelf zei, zijn het weliswaar kleine fracties maar het is iets waar de burger zich aan blijft storen.
Ik vind het fijn te horen dat zowel mevrouw De Vroe als daarnet de andere collega’s zeer ambitieus zijn over de aanpak van zwerfvuil. Ik blijf dan ook benadrukken dat het belangrijk is om alle producenten uit de sector mee te krijgen in ons verhaal. Ik reken erop dat er snel een oplossing wordt gezocht in de kauwgomsector.
Mevrouw De Vroe heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. De sigaretten en de kauwgom die op straat liggen, vormen inderdaad een kleine fractie, maar wanneer we het aantal stuks bekijken, zien we dat sigarettenpeuken de helft daarvan in het zwerfvuil vertegenwoordigen. Het gaat over een heel grote fractie, tweede derde van de peuken zou nog altijd op de grond terechtkomen. Er is dus nog heel veel werk aan de winkel om het gedrag van de mensen te veranderen. De kauwgom vormt ook een kleine fractie maar het duurt wel twintig jaar voor die afgebroken is. Het gaat dus over twee fracties waar de producenten meer hun verantwoordelijkheid moeten nemen.
Minister, intussen zou er vooruitgang zijn bij de sigarettenindustrie. Zij zouden financieel bijspringen. Toen u daarnet verwees naar de responsabilisering van de sigarettenindustrie, had u het dan specifiek over die 125.000 euro die de tabaksindustrie zal bijdragen aan de zwerfvuilacties? Ik heb dat ergens gelezen maar zou daar graag verduidelijking over krijgen.
Uiteraard is het jammer te vernemen dat de kauwgomindustrie nog altijd niet over de brug komt. Als we weten dat een kauwgom die op de grond wordt gesmeten, twintig jaar in het milieu blijft, denk ik dat u hen verder moet responsabiliseren. Ook de druk vanuit Europa op de kauwgomproducenten wordt groter. Minister, welke acties zult u verder nemen?
Er zijn al heel wat lovenswaardige acties gebeurd tegen zwerfvuil – ik denk dan aan de samenwerking met Mooimakers – maar er is nog heel wat werk aan de winkel inzake gedragsverandering. Ook handhaving speelt een belangrijke rol. U hebt zelf gezegd dat het belangrijk is om mensen op heterdaad te kunnen betrappen, maar ik denk dat het even belangrijk is dat de sector bijdraagt en een actievere rol speelt. We moeten durven uitspreken dat we van hen verwachten dat zij gebruikers van kauwgom sensibiliseren met als doel hun gedrag te wijzigen. Ik denk dat nudging daarin een belangrijke rol kan spelen.
Minister Schauvliege heeft het woord.
Volgens mij is het een combinatie van al die factoren. Ik geloof ook in nudging, we zetten daarop in, maar daarnaast is ook de producentenaansprakelijkheid heel belangrijk.
Een derde pijler is de pakkans vergroten en duidelijke boetes opleggen. Het is een beetje zoals met te snel rijden. Als de boetes hoog genoeg zijn en de pakkans groot is, dan zijn mensen ook minder geneigd om te snel te rijden. Ik denk dat we dus rond die drie pijlers moeten werken.
Ik ben het ook beu dat die kauwgomsector niet over de brug komt en ik wil dat gesprek, dat binnenkort gepland staat, nog een kans geven. Lukt dat niet, dan vind ik dat we moeten nagaan of we het niet wettelijk kunnen regelen. Dat zal niet simpel zijn, maar ik vind dat we moeten nagaan of we het wettelijk kunnen afdwingen.
De afspraak die we met de tabaksproducenten gemaakt hebben, was dat de financiële middelen voor 2016 en 2017 140.000 euro en voor 2018 en 2019 150.000 euro waren. Dat gebeurde op basis van tellingen. Ik heb de overeenkomst hier bij mij. Ik kan die altijd bezorgen aan het secretariaat, indien gewenst.
Ik zou echt op die drie verschillende pijlers willen inzetten. Ik zeg het nogmaals: slaagt het overleg niet in februari, dan zal ik de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) laten bekijken of we het eventueel wettelijk kunnen afdwingen.
Mevrouw De Vroe heeft het woord.
Ik heb nog een slotopmerking.
Ik denk dat er, wat betreft kauwgom en sigarettenpakjes, nog heel wat innovatieve mogelijkheden zijn, zodat de recipiënt de peuken en vuile kauwgoms zelf bij zich zou kunnen houden. Ik denk, minister, dat u met hen ook dat gesprek moet aangaan, zodat ze zelf kunnen bekijken hoe ze het probleem bij de bron, de gebruiker, kunnen aanpakken.
We hopen op een positief vervolg van het overleg.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.