Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Verslag
De heer Gryffroy heeft het woord.
Ik hoop dat deze vraag niet te technisch is, maar u hebt alles wel lang op voorhand gekregen.
Mijn vraag gaat over de symbolische eerstesteenlegging van de allereerste biomethaancentrale in België. De Gentse firma Organic Waste Systems (OWS) zou in opdracht van de Intercommunale voor de Ontwikkeling van de Kempen Afvalbeheer (IOK Afvalbeheer) een nieuwe vergistingsinstallatie bouwen voor gft-afval. IOK Afvalbeheer zal het biogas voornamelijk zelf gebruiken. De rest wordt dan opgezuiverd tot biomethaan of groen gas en aangesloten op het aardgasnet. “Een vierde van het geproduceerde biogas zuiveren we op tot biomethaan. Het leeuwendeel van het biogas wordt via een warmtekrachtkoppeling omgezet in elektriciteit en warmte voor de site.” Dat blijkt echter niet genoeg. De ondersteuning die men biedt voor het gehele plaatje, waarvan een deel via warmte-krachtkoppeling gaat en dus een deel op deze manier via elektriciteit en warmte voor de site wordt verkocht, is niet genoeg. De biogassector vraagt dus eigenlijk dat er een garantie van oorsprong (GO) komt.
De bouw van een biomethaancentrale is een primeur voor België, maar eigenlijk hinken we hier als regio achterop. Als we naar Europa kijken, dan tellen we al meer dan vijfhonderd biomethaancentrales. Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat we liever ons afval verbranden dan er gas van te maken. Dan heb ik het vooral over bio-organisch afval. Het zou energetisch veel optimaler zijn om er gas van te maken, maar de ondersteuning is minder interessant. Groenafval dat omgezet wordt naar elektriciteit via warmte-krachtkoppelingsinstallaties, en dan via warmte, levert maximaal 80 procent rendement op, terwijl het 100 procent rendement zou opleveren, als we het zouden kunnen opwaarderen tot biomethaan en dan injecteren in het aardgasnetwerk. Groenafval zou tot 8 procent van de gasbehoefte kunnen opwekken, zou daardoor een belangrijke rol kunnen spelen om de vraag naar energie in de winter op te vangen en zou dus de winterpiek in energievraag kunnen verminderen.
Is de huidige ondersteuning voldoende technologieneutraal, zodat biogas voldoende kansen krijgt? Vanwaar halen we dan deze verschillen? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de energetisch meest efficiënte oplossing het op termijn effectief ook economisch haalt?
Een vaste vergoeding per kubieke meter groengas met garanties van oorsprong is volgens de eigenaars van de biomethaancentrale, net zoals in andere EU-landen, een vereiste om de biomethaanmarkt in Vlaanderen ademruimte te geven. Vindt u een vaste ondersteuning per kubieke meter groengas een goed idee? Welke stappen zou u daartoe zetten?
Vlaanderen trekt jaarlijks 1 miljoen euro uit voor de opstart van biomethaaninstallaties. Zijn deze middelen steeds opgebruikt en hoe werden deze middelen toegekend?
Hebt u reeds een plan klaar voor de rol van biomethaan, synthetisch gas, op lange termijn? Welke rol kan ons gasnetwerk hierin blijven spelen?
Minister Tommelein heeft het woord.
In de eerste plaats moeten we een onderscheid maken tussen droge biomassafracties, die niet geschikt zijn voor vergisting, en de nattere fracties, die wel geschikt zijn voor vergisting – wie de droge en wie de natte fractie zijn op politiek vlak, dat laat ik even in het midden. Die natte fracties leveren na vergisting biogas op. Ter voorbereiding van het Vlaams Energieplan 2021-2030 werd het potentieel van bio-energie uit biomassa en biogas bepaald. U kunt de VITO-studie (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) daarover terugvinden op www.energiesparen.be.
In het Ontwerp Vlaams Energieplan werd als doelstelling voor biogas gerekend met een productie van 1044 gigawattuur elektriciteit en 1313 gigawattuur warmte. Volgens de recentste, voorlopige, cijfers voor 2017 bedroeg de productie uit biogas 734 gigawattuur elektriciteit en 977 gigawattuur warmte. Er is dus nog een groei mogelijk, maar die wordt beperkt door de hoeveelheid beschikbare inputstromen. Momenteel wordt bij benadering 90 procent van de elektriciteit uit biogas geproduceerd in een kwalitatieve wkk-installatie (warmte-krachtkoppeling). Daar valt dus niet veel hoger rendement te behalen door opwerking tot biomethaan, aangezien bij die opwerking ook 15 procent van de energie in het biogas verloren gaat. Voor nieuwe installaties is het belangrijkste wel dat de projectontwikkelaars en de vergunningverleners een locatie bepalen waar een grote warmtevraag de mogelijkheid geeft om warmte ter plaatse te benutten.
Biogas kan vandaag aanspraak maken op verschillende ondersteuningsmechanismen. Enerzijds wordt de productie van elektriciteit ondersteund via groenestroomcertificaten. Anderzijds kan de productie van groene warmte ondersteund worden via investeringssteun.
Daarbij houden we rekening met de maximale steun die toegelaten is volgens het Europees kader. Indien het biogas efficiënter benut wordt in een kwalitatieve warmte-krachtinstallatie komt de uitbater ook nog in aanmerking voor warmte-krachtcertificaten.
Ten slotte kan men voor de bijkomende investeringen voor de opwaardering van biogas tot biomethaan nog steun krijgen binnen de call ‘biomethaan’. Voor deze call komt men in aanmerking als men het biomethaan ofwel injecteert in het aardgasnet, ofwel gebruikt als transportbrandstof. Het maximaal steunpercentage bedraagt conform de Europese voorschriften 65 procent.
Toch zijn projecten waar biomethaan geïnjecteerd wordt op het aardgasnet eerder zeldzaam in Vlaanderen. Vanuit de sector klinkt dan ook de vraag naar het opzetten van een systeem van garanties van oorsprong. In juli dit jaar werd een akkoord bereikt over de herziening van de Europese richtlijn ‘hernieuwbare energie’. Deze richtlijn verplicht lidstaten om garanties van oorsprong toe te kennen op vraag van de energieproducent voor alle vormen van energie. De herziene richtlijn moet tegen 30 juni 2021 worden omgezet. De eerste stappen werden op administratief niveau en in overleg met de regulator al gezet om werk te maken van een snelle omzetting.
Met de biogassector en de beleidsdomeinen Energie en Leefmilieu is afgesproken dat de sector eind dit jaar een seminarie met alle betrokken partners zal organiseren over de rol van biomethaan op korte en lange termijn.
U vraagt naar de middelen die aan de opstart van biomethaaninstallaties werden uitgegeven. In de eerste call biomethaan in 2013 werd in minder dan 1 miljoen euro voorzien. Het project dat u in uw vraag vermeldde, Intercommunale van de Ontwikkeling van de Kempen, werd toen ingediend, maar pas in een volgende call goedgekeurd, omdat het budget in de eerste call ontoereikend was. Vanaf 2014 werd voor de call biomethaan telkens in een bedrag van 1 miljoen euro voorzien. Sindsdien werden al zes projecten ingediend waarvan er vier werden goedgekeurd. De reden van afkeuring was tweemaal omdat het project niet voldeed aan de voorwaarde dat het biomethaan zou worden geïnjecteerd in het aardgasnet of worden gebruikt als transportbrandstof. De totale toegekende steun in de verschillende calls bedraagt 3,147 miljoen euro.
Tot slot betreffende uw vraag om een langetermijnvisie, ik meen dat de Energievisie 2030 en 2050 en het ontwerp Energieplan 2021-2030 al een belangrijke richting uitzetten.
De heer Gryffroy heeft het woord.
Minister, we moeten er inderdaad voor opletten dat we niet meer afvalstromen gaan creëren om meer biogas te maken. We gaan ook geen afvalstromen importeren om biogas te kunnen maken of biomethaan te kunnen maken. Dat er afvalstromen zijn, is gekend, vooral in de groente-industrie en de diepvriesindustrie. Men zet ze ter plaatse om in biogas om daarmee warmte-krachtkoppelingsinstallaties te bouwen die in het beste geval intern worden gebruikt voor warmte en elektriciteit. Het zijn ‘goede’ installaties omdat het gaat over bedrijven die zelf afval creëren, zelf omzetten in brandstof en zelf de warmte en de elektriciteit gebruiken. Dat is perfect circulair. Het gaat over IOK, een afvalintercommunale, die afhankelijk is van de externe input van afval. Ze moet de warmte extern verkopen via een warmtenet. De elektriciteit wordt voor een groot deel zelf gebruikt of in het net geïnjecteerd.
We moeten vaststellen dat het voor zulke types van installaties blijkbaar interessanter is om een duurdere investering te doen en toch financieel een groter rendement te hebben. Het is een duurdere investering om biogas te maken en een warmte-krachtkoppeling die warmte en elektriciteit maakt. Het is duurder en heeft een lager rendement dan het op te waarderen naar biomethaan om het dan te gaan injecteren. In de sector blijkt dan dat het gaat over de garanties van oorsprong Er zijn bedrijven die bereid zijn om die garanties van oorsprong te kopen omdat het past in hun imago en ze er financieel ook iets voor over hebben, maar ze moeten dan ook wel ter beschikking zijn.
Minister, mijn vraag is eigenlijk heel duidelijk: gaat u een systeem van garanties van oorsprong voor biogas implementeren of opstarten zodat we kunnen overgaan naar een systeem dat investeringstechnisch het goedkoopst is en met andere woorden het goedkoopst in ondersteuning, dus ook het goedkoopst in onze elektriciteitsfactuur?
De heer Bothuyne heeft het woord.
Ik wil me aansluiten bij de vraag en ook bij het pleidooi.
In Nederland heeft men dit jaar 100 kubieke meter groen gas dat gecertificeerd is. De markt ontwikkelt zich daar vrij snel dankzij het kader dat is gecreëerd. Ik hoor graag de plannen en pleidooien in die richting. Ik denk dat Vlaanderen een tandje moet bijsteken, zeker als we kijken naar het bredere verhaal van biogas. Het is de enige bron van hernieuwbare energie die in dalende lijn gaat in Vlaanderen. Als we hier een nieuwe impuls aan kunnen geven, op een efficiëntere manier dan in het verleden, denk ik dat we een heel nuttige bijdrage kunnen leveren aan de toekomst van het energiesysteem. Wat ons betreft, is het inderdaad een prioriteit.
De heer Schiltz heeft het woord.
Minister, ik heb nog een klein vraagje. Ik denk dat de garanties van oorsprong enige vooruitgang kunnen betekenen, maar dan is het de vraag of de Association of Issuing Bodies’ (AIB) en in Vlaanderen de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) al stappen hebben gezet. Ik weet niet of ik die vraag aan u moet stellen of rechtstreeks aan de VREG, wat misschien meer aangewezen is.
In de commissie van 23 mei verwees u ook naar het Europese Horizon 2020-project, met name het ‘European renewable gas trade center’, dat onder andere als doelstelling heeft om een Europese standaard voor GO en biomethaan uit te werken. Als je over GO’s spreekt, is het natuurlijk interessanter om dat voor heel Europa te doen zodat ze ook kunnen worden verhandeld zodat de rendabiliteit en het potentieel marktbereik veel groter worden.
Wat is de stand van zaken? Hebt u zicht op een timing van dit project?
De heer Nevens heeft het woord.
In het verhaal van de biomassacentrales en -afval is er nog een leemte, die in mijn ogen moet worden opgevuld. Als we de Ladder van Lansink volgen, is energierecuperatie uit afval spijtig genoeg nog een dode letter in Vlaanderen. Die kleinschalige biomassa-installaties hebben een grote toekomst. Vandaag zijn er intercommunales die hun groenafval composteren, maar zonder energierecuperatie. En, zoals collega Gryffroy zegt, ontbreekt die kleine incentive om die kost voor een dergelijke installatie rendabel te maken. Het zou goed zijn voor onze groene warmte en voor de klimaatdoelstellingen om vanuit de overheid de nodige maatregelen te nemen om dat te stimuleren. Ik reken op de minister om daarvan in de toekomst werk te maken.
Minister Tommelein heeft het woord.
U hebt heel wat vragen. Op de meeste daarvan kan ik instemmend knikken en zeggen: we zullen dat doen.
Mijnheer Gryffroy, wat de afvalstromen betreft, hebben we in een vorige commissie reeds gezegd dat de VREG op mijn persoonlijke vraag bezig is om de garanties van oorsprong op te zetten.
Tegelijkertijd richt ik mij ook naar de andere vraagstellers. Ook dat nemen we allemaal mee op. We weten dat er potentieel is, dat er mogelijkheden zijn. We weten dat er af en toe nog kleine duwtjes en steuntjes in de rug nodig zullen zijn om tot realisatie te komen, maar dat nemen we mee op.
De heer Gryffroy heeft het woord.
Dat laatste antwoord is duidelijk. Biogas opzuiveren tot biomethaan is volgens mij soms een betere en goedkopere technologie dan de omweg te maken via warmte-kracht, vooral wanneer je je warmte en elektriciteit niet lokaal kunt gebruiken. Want als je inderdaad het systeem van IOK hebt, zal de injectie van biomethaan in het aardgasnet niet afhankelijk zijn van de lokale vraag naar warmte, elektriciteit of aardgas. Dat komt in het aardgasnet terecht en heeft op zich dan een zekere buffering. De garanties van oorsprong kunnen deze technologie dus zeker ondersteunen, zeker voor die locaties waar elektriciteit en warmte niet meteen kunnen worden gebruikt, zoals bijvoorbeeld bij afvalintercommunales of andere afvalverwerkende bedrijven.
Ik onthoud vooral dat u ermee bezig bent. We komen er zeker op terug.
De vraag om uitleg is afgehandeld.