Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
Mevrouw Pira heeft het woord.
Nadat de Vlaamse Luchtvaartmaatschappij (VLM) in augustus 2018 bekendmaakte dat men een groot aantal lijnen zou schrappen op de Antwerpse luchthaven wegens te weinig passagiers, kwam de luchthaven weer even scherp in beeld in de media. Dit ging gepaard met de nodige verklaringen en uitspraken, misschien hebt u dat ook gemerkt.
Zo zei CEO Marcel Buelens in Terzake van 8 augustus 2018 en Gazet van Antwerpen van 9 augustus 2018: “Het zou best kunnen dat Europa zegt dat we geen goedkeuring nodig hebben.” Dat zijn zijn woorden. Het gaat hier over de officiële aanmelding of notificatie aan de Europese Commissie van de staatssteun die de luchthaven jaarlijks van de Vlaamse overheid krijgt en de LOM-LEM-constructie (luchthavenontwikkelingsmaatschappij en luchthavenexploitatiemaatschappij) op zich.
U weet waarover ik het heb, minister. De vorige Vlaamse Regering stelde een concessieovereenkomst op tussen LOM en LEM met als opschortende voorwaarde een uitspraak van Europa dat de geplande financiële tussenkomst van Vlaanderen terechte staatssteun moet zijn volgens de Europese regels. Uw regering in 2014 wilde niet wachten op de uitspraak van Europa, wijzigde de concessieovereenkomst met schrapping van de opschortende voorwaarde van de Europese Commissie en u liet de concessieovereenkomst van start gaan.
Sindsdien – en dat is nu bijna al vier jaar – vragen wij u in het parlement onophoudelijk hoe het nu zit met de officiële notificatie van het dossier bij de Europese Commissie. Telkens krijgen we van u antwoorden als: ‘we hebben het geprenotificeerd, we zijn in onderhandeling, we willen een goed dossier indienen, we gaan het zo snel mogelijk officieel notificeren’.
En dan horen we op 8 augustus CEO Buelens plots zeggen dat we misschien niet eens een goedkeuring nodig hebben van Europa. In dezelfde uitzending van Terzake op 8 augustus 2018 zegt hij over de tewerkstelling in de Antwerpse luchthaven dat er direct 500 mensen werken en dat er met indirecte tewerkstelling erbij 1200 à 1500 mensen hun brood verdienen.
Ik ga af op een schriftelijke vraag die ik als parlementslid in 2017 stelde. Uit uw antwoord blijkt dat er binnen de LEM 89,6 vte’s worden tewerkgesteld, waarvan 63,5 vte’s gesubsidieerd door de Vlaamse overheid en voor 26,1 vte’s de LEM de volledige kost draagt.
Minister, hoe is het na vier jaar onderhandelen met de Europese Commissie gesteld met de officiële aanmelding van het dossier bij de Europese Commissie? Wanneer komt, voor zover u dat zou weten, de officiële notificatie? U lacht er zelf al een beetje mee.
Klopt wat CEO Buelens op 8 en 9 augustus 2018 op televisie en in de kranten heeft verklaard? Is de goedkeuring van de Europese Commissie misschien niet vereist? Waarom hebt u me dat dan nooit gezegd in uw antwoorden op mijn vele vragen over het tijdstip van de indiening van de officiële notificatie bij de Europese Commissie?
Wat de werkgelegenheid betreft, hebt u in uw antwoord op mijn schriftelijke vraag gesteld dat de LEM 89,6 vte’s tewerkstelt. Daarvan worden 63,5 vte’s door de Vlaamse overheid gesubsidieerd en worden de kosten van 26,1 vte’s door de LEM zelf gedragen. Hoe moet ik die cijfers interpreteren na de uitspraak van CEO Buelens dat het in totaal om 1200 tot 1500 mensen gaat?
Minister Weyts heeft het woord.
Voorzitter, de aanmeldingsprocedure loopt inderdaad lang. Niettegenstaande wij daar om vragen, geeft de Europese Commissie op dit vlak geen uitsluitsel. We volgen de gangbare procedure die door de EU zelf is voorgeschreven. We moeten door een prenotificatie duidelijkheid verschaffen en eventuele onduidelijkheden onder de partijen uitklaren alvorens officieel aan te melden.
Mevrouw Pira, we hebben op dit vlak natuurlijk verschillende doelstellingen. U zou, los van de Europese procedures, graag heel het dossier zien sneuvelen. Ik denk, samen met de Vlaamse Regering, dat we de procedure moeten doorlopen. We moeten een onderbouwd en degelijk dossier opstellen met zicht op hoe het verder moet met de verdere ontwikkeling van de regionale luchthavens.
De heer Buelens is de CEO van beide luchthavens. Hij is geen overheidsfunctionaris. Ik denk dat hij in zijn verklaring doelde op de principiële mogelijkheid dat de Europese Commissie na een grondig onderzoek van het dossier op basis van de prenotificatie tot het besluit komt dat een formele aanmelding niet nodig is. Dat is mogelijk indien zou worden vastgesteld dat de financieringsstromen binnen de toepasbaarheid van de verordening vallen. Hij heeft op dat vlak geen ongelijk.
Wat de tewerkstelling betreft, heeft de LEM in 2017 in Antwerpen 89,6 vte’s tewerkgesteld. Daarnaast genereert de luchthaven natuurlijk directe en indirecte tewerkstelling. De Nationale Bank van België heeft dit in beeld gebracht. Met directe tewerkstelling wordt alle tewerkstelling in de luchthavenperimeter bedoeld. Het gaat niet enkel om de tewerkstelling door de LEM, maar ook om de luchtvaartmaatschappijen, de trainingsscholen, de afhandelaars, de onderhoudsbedrijven en de horeca die zich in de luchthaven van Antwerpen bevinden. Daarnaast zorgt de aanwezigheid van de luchthaven van Antwerpen natuurlijk ook voor een indirecte tewerkstelling. Die taxibedrijven en leveranciers van goederen en diensten zijn niet in de perimeter van de luchthaven gevestigd, maar hebben de luchthavenbedrijven als klanten. Op basis van de studie van de Nationale Bank van België blijkt dat het in 2012 om 1448 vte’s ging. Dat is geactualiseerd en in 2015 kwam het neer op een totaal van 435 directe en 655 indirecte vte’s. Dat zijn nog altijd ongeveer 1100 vte’s. Dat is natuurlijk de status quaestionis voor de LOM/LEM-structuur in 2014 in werking is getreden. Die structuur heeft onmiskenbaar voor een nieuwe dynamiek gezorgd.
Mevrouw Pira, we kunnen het hierover eens of oneens zijn, maar inzake het aantal passagiers zijn sterke groeicijfers opgetekend. Er was een dalende tendens in de periode tussen 2008 en 2014, maar dat is volledig gekeerd. Sinds de LEM de exploitatie van de luchthaven van Antwerpen in oktober 2014 heeft overgenomen, zijn er sterke groeicijfers. We zien dat die groei zich in 2018 voortzet. Tijdens de eerste zeven maanden van 2018 zijn 18 procent meer passagiers geteld dan tijdens diezelfde periode in 2017.
Het wegvallen van de vluchten van de VLM heeft eigenlijk maar een relatief beperkt effect op de trafiekcijfers. We zien immers dat de ruimte onmiddellijk wordt ingenomen. Het gaat om 85 personeelsleden van de VLM. Voor al dat grondpersoneel, cabinepersoneel en commandanten betekent een faillissement natuurlijk een ontslag. Voor de betrokken werknemers is dit een drama, maar het lijkt me niet bepaald gelukkig dit aan te grijpen om te stellen dat we de rest ook maar moeten sluiten.
De onderhandelingen over een overname van de VLM lopen trouwens. Ondertussen verzorgen andere luchtvaartmaatschappijen dezelfde diensten. Om het wegvallen van de verbinding naar London City Airport op te vangen, zal Flybe frequenter op London Southend Airport vliegen. We zien daar onmiddellijk al een zekere leveling, wat ook consequenties voor de tewerkstelling heeft.
Mevrouw Pira heeft het woord.
Minister, u hebt in het begin van uw antwoord gesteld dat we verschillende doelstellingen hebben. Dat is misschien zo, maar ik kan enkel vaststellen dat al jaren wordt gezegd dat de cache area van de luchthaven van Antwerpen gewoon te klein is om een rendabele luchthaven uit te bouwen.
Ik moet ook vaststellen dat er sinds het faillissement van de VLM nieuwe stemmen opgaan die zich aansluiten bij de vraag om de luchthaven te sluiten. Het gaat met name om een commentaar in de zakenkrant De Tijd. Afgaand op het feit dat ze onrendabel is, heeft de heer Michielsen een pleidooi gehouden om de luchthaven te sluiten. Even later viel in het financieel-economisch tijdschrift Trends een gelijkaardige stem te horen. De subsidies voor de regionale luchthavens zijn eigenlijk niet meer te verantwoorden. Ze werden bodemloze putten genoemd. Daar gaat het om.
Ik sta er volledig achter dat dit pijnlijk is voor het personeel, maar we bekijken dit vanuit de economische rentabiliteit. Hoewel het aantal passagiers stijgt, zien we in het jaarverslag dat bij de Nationale Bank van België wordt neergelegd dat de luchthaven zonder subsidies eigenlijk niet kan overleven.
De vraag wanneer u dat dossier zult indienen, valt dan ook perfect te verantwoorden. De heer Rzoska heeft die vraag in 2014 gesteld en ik heb het dan overgenomen. Wanneer zult u dit dossier indienen? Dit valt perfect te verantwoorden. Aangezien jaarlijks miljoenen naar die luchthaven gaan, moeten we op voorhand weten of dit terechte of onterechte staatssteun is. Indien de Europese Commissie oordeelt dat het onterechte steun is, moet het geld worden teruggegeven. De vraag is of het kan worden teruggegeven.
Minister, ik heb nog een bijkomende vraag. Met het faillissement van de VLM blijkt duidelijk dat er niet voldoende vraag is naar zakelijke lijnvluchten. Dat was al lang duidelijk. Hiermee verschuift het debat een beetje naar de private vluchten. Gisteren of eergisteren is de CEO van Flying Group geïnterviewd. Eigenlijk verschuift het debat naar de private zakenvluchten. Vindt u het verantwoord dat de Vlaamse Regering private vluchten subsidieert nu duidelijk wordt dat er geen vraag naar lijnvluchten met een zakelijke bestemming is?
Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Mevrouw Pira, ik ben blij dat de maskers eindelijk wel afvallen. Waar is de tijd dat uw collega, mevrouw Vogels, zoveel jaren terug, het nog verwoordde als ‘de luchthaven moet rendabel zijn, dan is er een toekomst voor, ze is niet rendabel, …’ Hoe rendabeler ze wordt, hoe meer u onomwonden pleit voor het sluiten van die luchthaven. Uw kopman in Antwerpen, Wouter Vanbesien, heeft het met zoveel woorden gezegd. Groen in Antwerpen wil niet alleen geen havenuitbreiding, maar wil ook de luchthaven weg. Wouter Vanbesien zegt dat ook in interviews. Hij wil dat zonder randvoorwaarden, zonder ‘als … dan …’. Hij zegt in interviews gewoon dat er een park moet komen op het vliegveld van Deurne. U zegt daarnet in uw antwoord dat u dat wel pijnlijk vindt voor het personeel. U zegt dat gewoon. Ik weet niet of dit wordt uitgezonden naar de 1100 gezinnen in en rond Antwerpen: “Het is pijnlijk voor jullie, maar wij willen die tewerkstelling weg.” Waarvan akte. Wij willen dat gelukkig niet, en geloven wel in die luchthaven.
Ik ga me niet uitspreken over de notificatieprocedure. We moeten het verloop daarvan op Europees niveau afwachten. Toch een aantal elementen. Iedere wereldstad – ik zal, zelf Antwerpenaar zijnde, Antwerpen geen wereldstad noemen, maar het is toch een stad die naam waardig – heeft een luchthaven. Daar is wel degelijk een markt voor. U doet een beetje schamper over die private zakenvluchten, maar daarmee kan men aan de industrie, aan de diamantsector wel aanbieden dat men op een kwartier kan inchecken en vertrekken. U moet zich eens voorstellen dat dit voor de Antwerpse industrie of voor de diamantsector over Zaventem zou moeten gaan. Dat zijn wel een pak andere procedures. Die vraag is er dus wel degelijk. Die markt is er wel degelijk. Er wordt nu onderhandeld over overname. Voor die verbinding met Londen is wel degelijk interesse, heb ik me laten vertellen, zonder dat ik daarover in detail kan treden.
De luchthaven wordt efficiënter en groeit. De minister heeft al voldoende gewezen op het aantal passagiers, een groeiend aantal passagiers. Het verdwijnen van VLM is slechts een fractie daarvan. Het heeft geen impact op het voortbestaan en op de trafiekcijfers, of maar een zeer beperkte impact.
Dan zijn er nog – en dat is nog niet gezegd – de inspanningen die de luchthaven zelf doet, jaar na jaar, om in goed nabuurschap met de buurt te leven. Daarin zien we een sterke daling van de klagers. Waar het in 2017 nog om 1645 klachten ging, is het in de eerste acht maanden van 2018 in vergelijking met de eerste acht maanden van 2017, 666 klachten. Dat is dus minder dan de helft, waarbij 43 klachten bij één klager zitten.
Conclusie: Groen wil de luchthaven weg. U zegt dat ze niet kan leven zonder subsidie. Dan zijn er nog wel andere concepten binnen Vlaanderen die onmiddellijk moeten worden opgedoekt. Ik denk niet dat dat uw policy is. Uw uitspraken daarover zijn dus nogal eenzijdig. Wij hebben wel aandacht voor die tewerkstelling, voor die 1100 gezinnen die daar direct of indirect van afhangen. Wij kijken met veel aandacht uit naar de mogelijke overnemer voor VLM. We zullen zien wat de toekomst brengt, maar we hebben er goed vertrouwen in dat de luchthaven van Deurne zijn positieve cijfers kan voortzetten.
De heer de Kort heeft het woord.
Er worden niet alleen hier vragen gesteld omtrent de luchthaven van Deurne. Die worden ook elders gesteld. Kathleen Van Brempt heeft daar ook vragen over gesteld. Ze heeft op haar vraag aan Eurocommissaris Vestager, recent, op 13 september jongstleden, een antwoord gekregen. Ik citeer: “De voorafgaande aanmelding van de staatsteun betreffende de luchthaven van Antwerpen bij de Commissie vond plaats in 2016. Het onderzoek dat de Commissie voert in dit complexe dossier is nog lopende. Daarbij staat zij in regelmatig contact met de bevoegde autoriteiten om alle informatie in te winnen die nodig is voor een goed geïnformeerde beslissing. De steun aan de luchthaven van Antwerpen is toegekend zonder formele goedkeuring van de commissie. Er is geen formele termijn waarbinnen de Commissie haar besluit moet vaststellen. Toch zal zij ernaar streven zo spoedig mogelijk een besluit te nemen, zodra zij alle ontbrekende informatie die daarvoor nodig is, heeft ontvangen. In haar beoordeling van de staatssteun voor de luchthaven Antwerpen houdt de Commissie rekening met alle relevante elementen van het dossier. Zij heeft de concessieovereenkomst tussen de luchthavenexploitatiemaatschappij (LEM) en de luchthavenontwikkelingsmaatschappij (LOM) alsmede de subsidieovereenkomst nader onderzocht.”
Voor de verdere toekomst is het van belang om ons verder te focussen op de vraag of die staatssteun kan. Zo ja, dan kan de zaak van de luchthaven verder worden bekeken. Het is van belang om binnen afzienbare tijd verder te zien wat het antwoord van Europa is.
Zo ja, dan kan de zaak van de luchthaven verder worden bekeken. Het is van belang om binnen afzienbare tijd te zien wat het antwoord van Europa is. Minister, ik neem ook aan dat u als bevoegde autoriteit verder op de hoogte zult worden gehouden. Dan is natuurlijk de vraag om te gepasten tijde terug te koppelen hier aan de commissie.
Minister Weyts heeft het woord.
De bezorgdheid om de economische rendabiliteit verbaast me enigszins vanuit uw fractie. Als we dat criterium breed toepassen, dan zouden in Vlaanderen geen bussen of treinen meer rijden tegen een betaalbare prijs. Ik vrees dat we dan ook voor de binnenvaart in krappere schoentjes zouden komen. Als dat het richtinggevend criterium zou zijn, is dat wel moeilijk, want er is natuurlijk ook een breder economisch rendement, bijvoorbeeld, als het gaat over de aantrekkelijkheid van Antwerpen als zakencentrum, en in welke mate men daar op inteert als men de luchthaven zou sluiten en een park zou aanleggen op een economisch kerkhof. Ik wil maar gewoon zeggen, voor de eerlijkheid van het debat: op basis van gerede argumenten zegt u dat u de luchthaven weg wilt, dat u er een park voor in de plaats wilt, maar er al die andere zaken en Europese procedures bij slepen, is een beetje naast de kwestie.
Ten gronde gaat het over het gegeven dat de Vlaamse Regering de keuze heeft gemaakt om te gaan naar een meer commercieel model: minder overheidsmiddelen, minder overheidsbeheer van de luchthavens in Vlaanderen en te gaan uitbesteden aan de private sector. Het is onmiskenbaar dat dit wel enig succes boekt en dat die rendabiliteit, die u zo belangrijk vindt, toeneemt. Op basis van uw criterium zou ik zeggen dat het alsmaar beter gaat, maar we zijn het erover eens dat we daarover het debat niet moeten voeren. Die economische rentabiliteit speelt inderdaad, maar als men dat als enige criterium gaat toepassen, dan moet je consequent zijn en dan kom je jezelf wel gauw tegen.
De Europese procedure, zoals net bevestigt door de heer de Kort, loopt. Er zijn op technisch niveau gesprekken bezig. Die gesprekken van woord en wederwoord en vraag naar specificaties lopen. Het is uiteindelijk de Europese Commissie die ter zake finaal zal beslissen waar en wanneer een oordeel zal worden geveld.
Mevrouw Pira heeft het woord.
Ik stel vast dat u een pleidooi houdt om te blijven investeren in een verlieslatende luchthaven. Het element van economische rentabiliteit is voor zover ik het dossier ken, en dat is al twintig jaar, altijd het argument geweest van de actiegroepen die zich daarmee bezighouden. Ik wijs er u nogmaals op dat, als je het vanuit een economische bril bekijkt, een aantal gezaghebbende stemmen zich aansluiten bij het feit dat de luchthaven van Antwerpen niet rendabel is. Waarom? Voor een deel ook omdat op 40 kilometer de zeer grote luchthaven van Zaventem ligt, die veel meer faciliteiten en mogelijkheden voor passagiers biedt dan de luchthaven van Antwerpen ooit maar kan bieden.
Ik blijf het eigenaardig vinden dat na vier jaar het dossier nog altijd niet officieel genotificeerd is. Ik hoor van de heer de Kort dat er ontbrekende elementen zijn. Ik denk dat die ontbrekende elementen bij Vlaanderen liggen. Ik houd er echt wel aan dat dit dossier zo snel mogelijk wordt ingediend en zo snel mogelijk alle ontbrekende elementen aan Europa worden gegeven. De Vlaming geeft toch jaarlijks extra geld aan die luchthaven.
Ik vind het vreemd dat u de luchthaven op een gelijk niveau stelt met het openbaar vervoer, met bussen. De constructie die de luchthaven heeft aangenomen, is iets totaal anders dan de basismobiliteit die het openbaar vervoer voor elke Vlaming betekent. Ik wil u vragen om het dossier zo snel mogelijk in te dienen. Ik heb daar ook een voorstel van resolutie over ingediend, dat ik zo snel mogelijk wil agenderen.
Mevrouw Pira, we zullen uw voorstel van resolutie bij de regeling van de werkzaamheden op de planning zetten.
De vraag om uitleg is afgehandeld.