Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
Verslag
Mevrouw Franssen heeft het woord.
Sensoa pakte recentelijk uit met informatieve filmclips op sociale media met betrekking tot Pre-Expositie Profylaxe (PrEP). Deze hiv-medicatie beschermt gezonde personen bij onbeschermde seks in sterke mate tegen het hiv-virus. Een recent afgeronde studie door het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen kwam tot de vaststelling dat van de tweehonderd proefpersonen die experimenteerden met PrEP er geen enkele besmet raakte met het hiv-virus in die twee jaar.
The Lancet publiceerde in diezelfde periode een Australische studie die de invloed van PrEP-inname op het condoomgebruik mat. Uit deze studie blijkt dat het condoomgebruik nu zowel daalt bij mannen die PrEP gebruiken als bij mannen die dat niet doen. Dat doet vermoeden dat er ook een stijgende trend aan seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) waar te nemen valt: een verontrustende trend, die aangepakt dient te worden. Zo vermeldt Sensoa op zijn thematische website dat het nemen van PrEP je niet beschermt tegen andere soa’s. Door te stellen dat hiv-preventie meer is dan alleen condooms, bestaat het gevaar dat het condoom ten onrechte aan belang verliest. Condooms liggen namelijk nog steeds aan de basis van veilig vrijen en zijn onontbeerlijk in het voorkomen van soa’s.
Minister, hebt u zicht op gelijkaardige vaststellingen in de Vlaamse Gemeenschap wat betreft de Australische studie? Hoe kunnen we vermijden dat het gebruik van PrEP wordt gezien als argument om geen condoom meer te gebruiken? Welke initiatieven zijn er binnen het kader van de gezondheidspromotie en preventieve gezondheidszorg om het mogelijk dalende gebruik van condooms te stuiten? Zult u nieuwe initiatieven nemen of bestaande extra ondersteunen om deze trend te keren? Welke preventiestrategie zult u daarin hanteren?
Minister Vandeurzen heeft het woord.
In Vlaanderen beschikken we niet over recente cijfers over hoe het condoomgebruik evolueert sinds de introductie van PrEP.
Cijfers van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) geven een eerste zicht op de terugbetalingen van PrEP in België. Sinds 1 juni 2017 is PrEP immers onder bepaalde voorwaarden terugbetaald en dus ruimer beschikbaar. Hoewel een systeem voor uniforme datacollectie nog in de maak is, heeft het RIZIV in december 2017 zo’n duizend aanvragen goedgekeurd voor terugbetaling. Alle aanvragers beantwoordden bovendien aan de door de federale overheid gestelde voorwaarden.
Het Instituut voor Tropische Geneeskunde heeft recent een studie-aanvraag ingediend bij het Strategisch BasisOnderzoek om de introductie van PrEP met dergelijk wetenschappelijk onderzoek te begeleiden. Vanuit de Vlaamse overheid werd deze aanvraag met een aanbevelingsbrief ondersteund.
Omdat condooms een belangrijke rol blijven spelen in de hiv- en soapreventie, blijft het gebruik ervan hoe dan ook centraal staan in de preventieboodschappen van Sensoa. Dat is niet veranderd sinds de beschikbaarheid van PrEP. Een consistent gebruik van condooms blijkt niet altijd eenvoudig, omdat velen ervaren dat hun seksueel gedrag verandert doorheen hun leven. PrEP geeft die specifieke groep mensen de mogelijkheid om hun gezondheid beter te beschermen tegen hiv tijdens bepaalde periodes van hun leven. PrEP beschermt inderdaad niet tegen andere soa’s. Mensen die PrEP gebruiken, worden daarom regelmatig op soa’s getest en zo nodig behandeld. Daardoor verkort de periode waarin een soa kan worden doorgegeven. Die verkorting van de infectueuze periode is een effectieve methode in de preventie van soa’s. PrEP is er voor een specifieke groep mensen, namelijk zij die een grote kans hebben om hiv op te lopen. De federale bepalingen met betrekking tot terugbetaling vermelden de afwezigheid van condoomgebruik bij anale seks als een voorwaarde voor terugbetaling. Ook een of meerdere soadiagnoses in het afgelopen jaar behoren tot de voorwaarden om in aanmerking te komen voor de terugbetaling van PrEP. De informatie die in de PrEP-taskforce van het monitoringcomité van het hiv-plan wordt gedeeld, wijst ook in die richting dat bij veel aanvragers bij aanvang van de behandeling daadwerkelijk soa’s worden vastgesteld.
Ook de opvolging staat onder federale voorwaarden, namelijk om de drie maanden op consult komen en soatesten laten uitvoeren. Dit testaanbod heeft als groot voordeel dat soa’s sneller worden gediagnosticeerd en dus behandeld. Ook dat is dus gezondheidswinst. Tijdens de consulten wordt bovendien counseling aangeboden, waarbij het condoomgebruik wordt besproken. Ook mensen die PrEP nemen, worden aangemoedigd om condooms te gebruiken om zich tegen andere soa’s te beschermen. Dit komt duidelijk tot uiting in de clips die Sensoa maakte over PrEP.
De momenteel beschikbare gegevens en het huidige beschikbare onderzoek laten nog niet toe om met zekerheid te zeggen welke invloed PrEP zal hebben op het voorkomen van soa’s. Enerzijds is het mogelijk dat er door PrEP minder condooms zullen worden gebruikt, waardoor de kans op infecties met soa’s toeneemt. Anderzijds kan de driemaandelijkse soatest van PrEP-gebruikers ertoe leiden dat soa’s sneller worden gevonden en behandeld, wat dan weer leidt tot minder nieuwe soa-infecties.
Het informeren over PrEP, hetgeen Sensoa doet via www.mannenseks.be en via de recente clips, gebeurt binnen de beheersovereenkomst van die partnerorganisatie. Het is voorlopig nog onduidelijk of een dalende trend qua condoomgebruik bij de hele doelgroep homoseksuele mannen verband houdt met de introductie van PrEP. Condoommoeheid is geen recent fenomeen. Het is duidelijk dat condoomgebruik niet voor iedereen en niet in alle omstandigheden of levenslang een haalbare optie is. Daarom wordt er al enkele jaren ook internationaal ingezet op een strategie van combinatiepreventie, waarbij verschillende strategieën elkaar versterken en tot meer preventie op maat van het individu kunnen leiden. Sensoa deelt de visie van de Wereldgezondheidsorganisatie dat alle beschikbare middelen optimaal moeten worden aangewend om hiv-infecties in te dijken. Daar is PrEP een onderdeel van. Sensoa draagt bij aan de kennis over PrEP door het informeren van de prioritaire doelgroepen, maar voor Sensoa blijven de bestaande preventiestrategieën minstens even belangrijk. Daarom definieert Sensoa veilig vrijen voor mannen die seks hebben met mannen als volgt: bescherming door condooms en PrEP, regelmatig testen op hiv en soa’s en een snelle start van behandeling van mensen met hiv of een soa.
Gericht op de homosekshoreca introduceerde Sensoa sinds kort bovendien het een-plus-eensysteem: bij elke bestelling van condooms en glijmiddel ontvangt de zaakvoerder eenzelfde hoeveelheid gratis erbovenop. Die interventie wordt financieel gedragen binnen de lopende beheersovereenkomst. De werkwijze draagt ertoe bij dat condooms vlotter beschikbaar zijn in de gayscene, gratis en zonder tussenkomst van derden voor de eindgebruiker.
Mevrouw Franssen heeft het woord.
Minister, ik dank u voor het uitgebreide antwoord. Het is goed dat de gebruikers van PrEP inderdaad om de drie maanden worden opgevolgd en dat verdere studies en zaken worden aangevraagd. Ik denk dat het vooral belangrijk is dat we een potentiële condoommoeheid in de gaten houden in de toekomst, zodat er geen vals veiligheidsgevoel wordt gecreëerd bij het gebruik van PrEP wat andere seksueel overdraagbare aandoeningen betreft. Ik heb geen extra vragen.
Mevrouw Saeys heeft het woord.
De vaststelling die we hier doen, bewijst nog maar eens dat we die preventieve maatregelen, die strategieën moeten blijven inzetten. Dit is ook geen nieuw gegeven. We zagen dat ook al in 2006, toen er betere therapieën kwamen tegen hiv. Toen was er ook al wel een trend van condoommoeheid. Het is natuurlijk een algemeen gegeven. Bij vrouwen is het eigenlijk ook zo: ze nemen de pil en denken beschermd te zijn tegen alles. Ik denk dat dat vooral ook iets is dat we moeten meegeven, dat veel mensen niet beseffen dat je niet beschermd bent tegen alles door gewoon een pil in te nemen. Daarom moet Sensoa zeker en vast blijven inzetten op de combinatie van condoomgebruik en PrEP en zeker en vast ook regelmatige controles.
De heer Bertels heeft het woord.
Minister, dank u wel. Ik ben het helemaal eens met een groot deel van uw antwoord, dat de nadruk legt op de verschillende preventieve maatregelen, op die combinatie van maatregelen. Ik heb echter nog één suggestie. U hebt zelf gezegd dat PrEP maar ‘nuttig’ is indien het elke dag wordt gebruikt. Na drie maanden moet men dan steeds op consult. Het filmpje van Sensoa waarnaar wordt verwezen in de vraag, is daar echter niet ondubbelzinnig over. In dat filmpje is er een stem die zegt dat men PrEP elke dag kan gebruiken óf voor of na seksuele contacten. Het gaat me om dat tweede. De indruk kan ontstaan dat PrEP gebruiken ofwel voor ofwel na seksuele contacten alleen voldoende kan zijn. Ik denk dat men daarover in deze preventiestrategie geen dubbelzinnigheid mag laten bestaan, dat het duidelijk moet zijn dat het elke dag moet worden gebruikt als het effect wil hebben op bepaalde ziektes, zij het niet voor alle soa’s, zoals u terecht hebt gezegd. Die dubbelzinnigheid is er nu wel omdat een stem op de achtergrond die insinuatie doet.
Minister Vandeurzen heeft het woord.
Mijnheer Bertels, ik zal die bedenking aan Sensoa overmaken.
De vraag om uitleg is afgehandeld.