Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking, Toerisme en Onroerend Erfgoed
Verslag
De heer De Gucht heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, erfgoed brengt mensen samen en creëert groei en banen in steden en regio’s. Ik wees in de commissie reeds op het rapport van het ‘Cultural Heritage Counts for Europe’ waaruit blijkt dat de erfgoedsector naar schatting 26 indirecte banen oplevert voor elke directe baan. Het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed biedt dus een uitgelezen kans om erfgoed nog meer in de picture te plaatsen en de maatschappij meer te betrekken bij de zorg over en omgang met ons erfgoed. Ook mensen bewustmaken van de Europese geschiedenis en waarden, en het gevoel van Europese identiteit versterken, lijkt mij dezer dagen toch een bijzonder relevant thema.
Het feit dat er een Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed is, is in feite een ‘overwinning’ op zich gezien de traditionele focus van Europa op andere domeinen, maar toch is het een zeer goede manier om erfgoed op Europees, maar ook op nationaal Belgisch en regionaal vlak op de mentale kaart van beleidsmakers en politici te zetten.
Ondanks deze gezamenlijke inspanningen, merken we toch enige scepsis in de Vlaamse culturele-erfgoedsector. En ook uw antwoord op mijn schriftelijke vraag nummer 256 inzake het aantal lopende initiatieven boezemde me toch niet veel vertrouwen in.
Het agentschap monitort de betrokkenheid van de Vlaamse erfgoedorganisaties bij de Europese subsidiekanalen niet systematisch en het aantal bottom-upinitiatieven is vrij beperkt.
Minister-president, welke bijdrage levert u, los van de projectsubsidies, om het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed op de kaart te zetten? Hoe vertalen uw inspanningen zich concreet? Hoeveel initiatieven zijn lopende?
Hoe evalueert u het aantal projecten die voor projectsubsidie in aanmerking komen? Wat is de ratio met het aantal projecten waaraan geen subsidie is toegewezen?
Pleegt u overleg met de overige gewesten? Kunt u een vergelijking maken met hen en met de ons omringende buurlanden?
Wat is de effectieve bijdrage aan de sector of meerwaarde voor de sector van Herita met betrekking tot de organisatie van activiteiten voor het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed? We hebben de werking van Herita daarnet immers al even aangeraakt.
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Voorzitter, samen met het Departement Cultuur, Jeugd en Media, FARO en Herita, neemt mijn administratie doorheen heel het jaar bijkomende initiatieven met het doel de kennisuitwisseling, kennisuitbouw en netwerking in het erfgoedveld te stimuleren en meteen ook het draagvlak voor het erfgoed en de zorg voor het erfgoed te verstevigen. Een aantal initiatieven hebben reeds plaatsgevonden en andere initiatieven moeten nog komen. Ik geef enkele voorbeelden.
In het begin van dit jaar, op 16 januari 2018, heeft in het Herman Teirlinckgebouw de studiedag 'Faro-conventie, participatie en het lokale erfgoedbeleid' plaatsgevonden. Mijn administratie heeft de 150 deelnemers vernieuwende modellen en voorbeelden aangereikt om erfgoedgemeenschappen actief bij het lokaal en het intergemeentelijk erfgoedbeleid te betrekken.
Het agentschap heeft ook steun verleend aan de oproep van Europa Nostra voor ‘Ode to Joy’.
Binnenkort zal ik, samen met minister Gatz, de ‘Wiki Loves Heritage’-campagne lanceren, met als doel de online aanwezigheid en zichtbaarheid van het erfgoed in Vlaanderen te verhogen. We zullen de erfgoedbeheerders, -organisaties, -gemeenschappen, -liefhebbers en fotografen en Wikipedianen vragen erfgoed te ontsluiten. Er is ontzettend weinig ontsluiting op Wikipedia of op sociale media. Iedereen kan in zijn stad of gemeente de proef doen en vaststellen dat er enorm veel terrein te winnen valt. We zullen hier een fotowedstrijd aan koppelen, waarover iedereen binnenkort meer zal vernemen.
Zoals elk jaar reiken we in oktober 2018 de Onroerenderfgoedprijs iut. Ter gelegenheid van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed voegen we daar een extra award aan toe, namelijk de participatieprijs. Hiermee willen we een extra stimulans of beloning geven aan een project met een sterk uitgebouwd maatschappelijk aspect. De digitale portfolio van het agentschap bevat praktijkvoorbeelden van verschillende soorten erfgoedprojecten in Vlaanderen en vormt een staalkaart van wat erfgoedbeheer vandaag te bieden heeft.
De actie ‘vredesbomen 2018’, waarvoor mijn administratie samenwerkt met het projectsecretariaat 100 jaar Groote Oorlog, het Agentschap Natuur en Bos en FARO, is onlangs afgesloten. Aan deze actie hebben 220 steden en gemeenten deelgenomen.
Verder is het natuurlijk de bedoeling dat in het kader van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed volop wordt ingezet op de aanmoediging van participatie en op bottom-upinitiatieven. Alle initiatiefnemers kunnen zich aanmelden op de Vlaamse portaalwebsite van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed. Op de website is meer informatie te vinden over de lopende initiatieven die door allerhande initiatiefnemers zijn opgezet.
In totaal zijn 38 aanvragen ingediend en projecten voor subsidies voorgesteld. De jury heeft in verband met 25 van de 38 aanvragen een gunstig advies geformuleerd. De hoogst scorende projecten zijn gehonoreerd. Rekening houdend met de beschikbare budgetten zijn uiteindelijk 20 van de 38 projecten gehonoreerd.
Mijn administratie pleegt geregeld overleg met de andere gewesten en gemeenschappen. Dit gebeurt trouwens niet enkel in het licht van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed, maar ook als onderdeel van de reguliere werking.
Het overleg gebeurt door middel van de deelname aan verschillende overlegorganen, zoals het European Heritage Heads Forum (EHHF), de Denkgroep EU en Erfgoed, het European Archaeological Concilium (EAC) en het Steering Committee for Culture, Heritage and Landscape (CCDPP), waar geregeld wordt overlegd met collega’s uit het binnenland en andere Europese landen. Het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed komt daar uiteraard ook aan bod. Mijn administratie zal ook vertegenwoordigd zijn tijdens de European Cultural Heritage Summit, die dit jaar in Berlijn plaatsvindt.
De Vlaamse coördinator van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed, een medewerkster van het Departement Cultuur, Jeugd en Media, rapporteert, samen met de coördinatoren van de Fédération Wallonië-Brussel, de Waalse Gemeenschap en de Duitstalige Gemeenschap, aan de Europese Commissie. Samen met de andere gemeenschappen en gewesten hebben we, specifiek in het kader van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed, een fotowedstrijd georganiseerd. De prijsuitreiking zal op 21 september 2018 plaatsvinden in de Sint-Gorikshallen in Brussel.
Het is moeilijk en voorbarig vergelijkingen te maken. Alle nationale coördinatoren monitoren momenteel de activiteiten die op hun grondgebied plaatsvinden of zullen plaatsvinden. Na afloop van het jaar zullen ze hierover aan de Europese Commissie rapporteren.
Voor de organisatie van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed werken mijn administratie en het Departement Cultuur, Jeugd en Media nauw samen met andere entiteiten van de Vlaamse overheid, FARO en Herita.
Herita is dus betrokken bij een aantal van de net vermelde activiteiten, zoals de studiedag ‘Faro-conventie, participatie en het lokale erfgoedbeleid’, de nationale fotowedstrijd, 'Wiki Loves Heritage' en het slotevenement voor de sector. Herita was, samen met FARO, ook lid van de jury voor de projectsubsidies voor het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed 2018. Onder de roepnaam ‘TEIM: Thank Europe it’s Monday’ hebben FARO en Herita in het voorjaar van 2018 een lezingenreeks georganiseerd met toonaangevende internationale specialisten in de erfgoedstudies. Bovendien focust Herita gedurende heel het jaar op het Europees Jaar van het Cultuur Erfgoed in alle communicatiekanalen en stimuleert Herita participatie en bottom-upinitiatieven. In de inspiratiegids voor organisatoren ‘Erfgoed in Europa. Europa in Erfgoed. 30 Europese ideeën voor de invulling van jouw Open Monumentendag’ zijn een aantal specifieke voorbeelden opgenomen die passen in het kader van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed. Herita zet ook de inspiratiebrochure voor alle Open Monumentendagorganisatoren in Europa van The European Heritage Days in de kijker. Om de brochure perfect in het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed te laten passen, is ze ‘The Art of Sharing – 101 Event Ideas’ gedoopt. Het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed was ook een van de vier themalijnen van het vierde Open Monumentencongres van Herita.
De heer De Gucht heeft het woord.
Als het om Herita en monumenten gaat, wordt al een hele tijd gepleit om opnieuw met een thema of aanknopingspunt te werken. Eigenlijk zou het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed een schitterend aanknopingspunt zijn om de Open Monumentendag aan een Europees Jaar te koppelen. Aangezien de Europese hoofdstad hier is gevestigd, gaat dat perfect. Ik vind persoonlijk dat we echt de kern vormen van wat de EU moet zijn. Ik denk dat dit een gemiste kans is om Herita en het onroerend erfgoed naar voren te brengen en om echt de koppeling te maken tussen onze regio en het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed. Het gaat om een publiekswerking en dit was een unieke kans om dit een uitstraling te geven. Ik vraag me af waarom Herita hier niet op heeft ingespeeld en niet gewoon als thema vanuit het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed is vertrokken. Dit had een ongelooflijke meerwaarde kunnen hebben om mensen naar onze regio te trekken.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Voorzitter, het is altijd leuk te zien dat Vlaamse volksvertegenwoordigers met dezelfde interesse vragen om uitleg over ons erfgoed stellen. Dat gaat duidelijk over de partijgrenzen heen.
Minister-president, ik heb u ooit een vraag om uitleg over dezelfde problematiek gesteld. U hebt toen uitgelegd welke procedure wordt gevold en welke criteria worden gehanteerd. Het ging me toen om de mate waarin diverse doelgroepen en het publiek werden betrokken bij een project, om de mate van samenwerking met andere actoren, om de kwaliteit van een concept, om de concrete uitwerking en om de financiële haalbaarheid.
U haalde aan dat zowel FARO als Herita betrokken was bij de verspreiding van de projectoproep en dat ze ook in de jury zaten. Die oproep heeft geleid tot twintig mooie initiatieven. Ik hoop dat die projecten tot positieve effecten op langere termijn leiden. Dat zal waarschijnlijk wel zo zijn aangezien die projecten allemaal kaderen in de vooropgestelde doelstellingen, namelijk verhogen van het draagvlak voor de erfgoedsector, het stimuleren van bottom-upinitiatieven. Ik kom daarmee terug bij mijn vorige vraag: misschien kunnen daarbij ook projecten rond publieksarcheologie een plaats krijgen, en dan is de cirkel weer rond.
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Ik weet niet of u kennis hebt van de inspiratiebrochure voor Open Monumentendag, 30 ideeën om mee te doen. Het gaat over erfgoed in Europa, het zijn 30 Europese ideeën voor de invulling van de Open Monumentendag. Er wordt al een tijdje niet meer gefocust op één thema, maar dit wordt geplaatst in het kader van het Europees jaar. Aan alle lokale besturen, en wellicht ook aan alle geïnteresseerden, is de brochure ‘101 event ideas’ bezorgd. Ik ga ervan uit dat er op die manier inspiratie werd gegeven, met respect voor de lokale autonomie.
De heer De Gucht heeft het woord.
Dat is mooi, 101 ideeën, maar het gaat over de manier waarop je daarover communiceert. Als de communicatie over die Open Monumentendag in dat Europese kader wordt gesitueerd, dan wordt credibiliteit aan iets gegeven dat in Vlaanderen gekend is, maar dat ook veel mensen van buiten België kan aantrekken. In Brussel werken bijvoorbeeld tal van mensen die daar naartoe kunnen worden getrokken wanneer dat in Europees perspectief naar voren zou worden gebracht. Als het gaat over publiekswerking en toerisme in onze regio, dan had dat een ongelooflijke meerwaarde kunnen zijn. Als je kijkt naar de communicatie, merk ik daar heel weinig of niets van, behalve dan die, waar u naar verwijst, aan de gemeentebesturen. Dat is volgens mij een gemiste kans.
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Die Open Monumentendagen gebeuren in heel Europa in dezelfde twee weekends. Ik ben er samen met u van overtuigd dat ons erfgoed aantrekkelijk is voor buitenlanders. Enkele jaren geleden ben ik minister van Toerisme geweest, en voor het bezoek aan onze kunststeden was ons erfgoed voor meer dan 30 procent van de toeristen de determinerende factor. We moeten dat inderdaad meer in de kijker zetten, want het is een belangrijke stimulerende factor. Niet enkel op Open Monumentendag, maar het hele jaar door blijft dit voor ons een sterke troef, met een enorme concentratie van kunststeden op een uiterst klein grondgebied. Dat element spelen we altijd uit. Nogmaals, het is een motivator voor meer dan 30 procent van de toeristen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.