Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking, Toerisme en Onroerend Erfgoed
Vraag om uitleg over de weigering van Airbnb om zich te conformeren aan het Logiesdecreet
Vraag om uitleg over het in gebreke blijven van Airbnb
Verslag
De heer De Meulemeester heeft het woord.
Minister, Airbnb blijft een heikel onderwerp. Nog niet zo lang geleden hadden we in deze commissie nog een discussie over het verhuurplatform naar aanleiding van een vraag om uitleg van de heer Joris Vandenbroucke. Toen herhaalde u nogmaals het standpunt dat het nieuwe Logiesdecreet gericht was op het creëren van een level playing field en dus een opportuniteit biedt aan Airbnb om uit de grijze zone te treden. Via een eenvoudig aanmeldingssysteem werd het mogelijk voor occasionele verhuurders om zich kenbaar te maken en aan te geven dat zij hun logiezen verhuren conform de regels van het Logiesdecreet.
In 5 augustus 2017 konden we echter al in De Tijd lezen dat slechts een op de zes uitbaters zijn verplichtingen nakwam via de aanmeldingsprocedure. Het voorbije weekend gaf u aan een versnelling hoger te willen schakelen, omdat u het naar eigen zeggen gehad hebt met de tegenwerking van Airbnb. U overweegt een rechtszaak om Airbnb aan te zetten de gegevens van zijn gebruikers kenbaar te maken. De aanmelding van gebruikers van het platform verloopt immers stroef en er is in de praktijk ook geen database om controles uit te voeren op naleving van de regels van het Logiesdecreet. Tot nu toe werden er slechts twintig controles uitgevoerd, wat toch redelijk weinig is.
In het antwoord op de vraag van de heer Vandenbroucke op 13 maart laatstleden, stelde u dat Airbnb geen poot heeft om op te staan wanneer op redelijke wijze gegevens moeten worden gedeeld met de Vlaamse overheid. U zei toen ook dat u de juridische druk op Airbnb zou verhogen om duidelijk te maken dat zij het Logiesdecreet correct moeten naleven.
In de discussie pleitte ik toen om duidelijk op te treden tegen oneigenlijk gebruik van Airbnb, aangezien het probleem eerder daar ligt dan bij occasioneel verhuur. Voor mij moet de controle van Airbnb-verhuurders in eerste instantie worden gericht op de verhuurders die de meeste huurders ontvangen. Daarna pas moet naar het occasionele verhuur worden gekeken.
Minister, kunt u de juridische stappen verduidelijken die u overweegt tegen Airbnb, en de uitkomst die u daarmee nastreeft?
Hebt u in de nasleep van het aankondigen van juridische stappen in De Morgen van 7 april 2018 nog contact gehad met Airbnb, zij het op hun initiatief, dan wel op het uwe?
Hoe verliep de controle van de twintig Airbnb-verhuurders die zich al hadden aangemeld en welke conclusies kunnen uit de controle worden getrokken? Werden de aangeboden logiezen verhuurd conform de regels van het decreet?
In welke mate kan er worden gewerkt met een grens die toelaat een onderscheid te maken tussen eigenlijk en oneigenlijk verhuur via Airbnb?
Is het volgens u wenselijk of niet om een dergelijke grens gebaseerd op het aantal verhuurdagen te hanteren?
Mevrouw Coudyser heeft het woord.
De heer De Meulemeester heeft de problematiek al geschetst. Het komt er in hoofdzaak op neer dat specifiek het onlineverhuurkantoor Airbnb blijft weigeren om zich aan het Vlaamse Logiesdecreet te conformeren, terwijl de andere onlineplatformen wel al hun gegevens op vraag van Toerisme Vlaanderen voor controle hebben prijsgegeven. Daardoor onttrekt Airbnb zich de facto aan de mogelijkheid van Toerisme Vlaanderen om controles op de uitbatings- en veiligheidsvoorschriften, zoals voorgeschreven door het Logiesdecreet, uit te voeren. Het gaat dan over de controle op de verplichte brandveiligheid, verzekering, plan met nooduitgangen, brandinstructies enzovoort.
Er loopt inderdaad een juridische procedure. Wat houdt die precies in, en wat is daar de stand van zaken?
Ziet u concreet op korte termijn mogelijkheden om onlineverhuurkantoren en meer specifiek Airbnb ertoe aan te zetten om de vereiste gebruikersgegevens vrij te geven? De discussie zou vooral gaan over het feit dat Toerisme Vlaanderen een steekproefsgewijze controle doet, terwijl Airbnb zich beroept op de Wet op de Privacy om die gegevens niet vrij te geven. Een steekproef zou te algemeen zijn.
Bijvoorbeeld in Berlijn en Amsterdam en misschien in nog andere Europese steden voert men lokaal een verscherpte regelgeving door in verband met Airbnb. Kan de wetgeving die in die steden wordt gehanteerd, ook worden toegepast op het Vlaamse niveau? Zijn er steden en gemeenten in Vlaanderen waar lokaal regelgeving kan worden opgelegd?
De heer Vandenberghe heeft het woord.
Sinds 1 april 2017 is het nieuwe Vlaamse Logiesdecreet in werking. Dit decreet vereenvoudigt de administratieve regels voor wie toeristen tegen betaling laat overnachten. Daar kan niemand tegen zijn. Veiligheid en kwaliteit blijven echter essentieel. Voor elk logies gelden dezelfde basisnormen in verband met brandveiligheid, verzekering en hygiëne, aangevuld met meer specifieke uitbatingsnormen per type logies. Elk logies moet zich ook verplicht aanmelden.
Ondanks de inspanningen die geleverd zijn met het Logiesdecreet, slaagt Airbnb er blijkbaar nog altijd in om onder de radar te blijven en dus de bestaande regelgeving te ontduiken. Dit is een probleem die al sinds 2015 aansleept, en we hebben u er ook al meermaals op gewezen dat dit mogelijks kon en zou gebeuren – zonder dat wij in een glazen bol kunnen kijken.
Toen we het debat over het nieuwe Logiesdecreet uitgebreid hebben gevoerd, hadden wij als oppositie een aantal valkuilen gemeld. We zijn eigenlijk ook uitermate bezorgd over de veiligheid van de toeristen die gebruikmaken van Airbnb.
Minister, hoe zult u er in de toekomst dus voor zorgen dat Airbnb zich houdt aan de reeds bestaande regels van het Logiesdecreet, om op die manier de veiligheid van de gebruikers te garanderen? Welke maatregelen zult u nemen indien Airbnb ook in de toekomst weigert de gegevens door te geven?
Afsluitend en eerlijkheidshalve: die problemen bestaan niet alleen in ons land, zoals collega Coudyser heeft gezegd. Ik heb hier nog een heel interessant artikel over Madrid, dat Airbnb aan banden legt, maar ook Amsterdam en enkele andere grootsteden worden met die problematiek geconfronteerd.
Minister Weyts heeft het woord.
Ik denk wel dat de strategie van informeren en sensibiliseren haar vruchten heeft afgeworpen. Het basisregister telt meer dan 21.000 logiezen. Dat is toch al een aanzienlijke stijging, met 8 procent, ten opzichte van ongeveer een jaar geleden. Daarvan zijn er 17.500 aangemeld, 2600 nog vergund en 1400 erkend. Alleen al de voorbije twaalf maanden zijn er bijna 2300 nieuwe aanmeldingen binnengekomen.
Toerisme Vlaanderen heeft in september van verleden jaar in de vorm van een steekproef gegevens opgevraagd van het logiesaanbod bij zes online boekingsplatformen, namelijk Booking.com, Zoover, Belvilla, Airbnb, Campr en Bedandbreakfast.eu. Daarvan hebben aanvankelijk vier platformen die lijst zonder problemen gegeven. Airbnb en Bedandbreakfast.eu hebben zich aanvankelijk beroepen op het argument van de privacywetgeving. Dat laatste platform heeft zich uiteindelijk ook geschikt, dus enkel Airbnb bleef over als platform dat weigerachtig staat tegenover het delen van data, ook niet nadat het daartoe werd aangemaand. Airbnb beroept zich op het Ierse recht om geen contactgegevens van hosts mee te geven. Het stelt dat het enkel persoonsgegevens kan meedelen “in het geval van een lopende strafprocedure of specifieke illegale activiteit waarbij specifieke adresgegevens of individuen reeds geïdentificeerd zijn”. We zijn daaromtrent juridisch aan de slag gegaan. Er bleek vrij snel dat Airbnb het Logiesdecreet moet volgen wat het aanbod in Vlaanderen betreft, en dat de Ierse regelgeving dus echt niet speelt in het kader van ons Logiesdecreet. Ik kom daar echter zo dadelijk op terug.
Misschien wat cijfers meegeven over de controles die we het afgelopen jaar hebben verricht. Er zijn 430 handhavingsonderzoeken inzake logiesuitbatingen geopend sinds 1 april van verleden jaar. 270 daarvan zijn afgehandeld. Dat wil ofwel zeggen dat de uitbating is stopgezet, ofwel dat men zich heeft geschikt en zich heeft aangemeld. Een 20-tal stopzettingen zijn bevolen. In de meeste gevallen waren dat trouwens ook Airbnb-logiezen.
Toerisme Vlaanderen gaat altijd na of de bevelen werden gerespecteerd, of de nodige aanpassingen werden gedaan. Als dat niet het geval is, dan richt men zich tot het college. Indien de uitbating niet wordt stopgezet, dan is er natuurlijk ook altijd de mogelijkheid van een administratieve geldboete.
Er werd verwezen naar het buitenland, naar Amsterdam en Berlijn. Steden hebben in veel gevallen ook een overeenkomst gesloten met Airbnb om het aantal dagen dat er mag worden verhuurd, te beperken. Ook Brussel was recent in het nieuws op dat vlak: er was de melding van de verzegeling van drie appartementen die op Airbnb werden aangeboden. Dit was trouwens een actie van de schepen van Stedenbouw, waarbij de stad Brussel, dus niet het gewest, maar de stad, zich heeft beroepen op regelgeving met betrekking tot ruimtelijke ordening en stedenbouw, dus niet op het Logiesdecreet. Dat blijft natuurlijk altijd een mogelijkheid voor steden en gemeenten: ze kunnen optreden op basis van die regelgeving, dus los van de regelgeving inzake de toeristische logiezen.
Wat het opvragen van gegevens bij tussenpersonen betreft, dat gebeurt in de vorm van afgebakende steekproeven, bij twijfel of na een klacht.
De voorbije weken heb ik mijn administratie ook de opdracht gegeven om een aantal stappen te zetten richting Airbnb, om, zeg maar, de strijd te voeren tegen Airbnb op twee fronten: van boven- en van onderuit, of, zo u wilt, rechtstreeks en onrechtstreeks.
Rechtstreeks, dat wil zeggen dat we een juridische procedure voeren tegen Airbnb zelf. Airbnb moet zich als tussenpersoon aan het Logiesdecreet in Vlaanderen conformeren, aangezien het actief is in Vlaanderen. We hebben heel duidelijk de afspraak gemaakt dat we die regelgeving zouden vereenvoudigen, dat we het gemakkelijker zouden maken om toeristische logiezen aan te bieden, maar als je je geld verdient met het te slapen leggen van mensen, dan moet je bepaalde minimale normen respecteren op het vlak van veiligheid en hygiëne. Dan moet je dus ook worden aangemeld, want dan moeten we het respect voor die minimale normen ook kunnen controleren. Anders is dat hele systeem kaduuk. Dat is dus wel een basisvoorwaarde. Als men op dat vlak niet wil meewerken, dan zal men ons tegenkomen. Ook op dat vlak heb ik de waarschuwing gegeven dat we alle Europese collega’s ook op de hoogte zullen brengen van de procedure die we voeren. Die juridische procedures zullen dus zeker niet beperkt blijven tot Vlaanderen. Ik heb dat nog dit jaar ook aangehaald op een Europese top van de ministers van Toerisme, en ik kan zeggen dat er bij veel aanwezige toerismeministers heel wat interesse was voor de juridische procedure die we zouden voeren tegen Airbnb.
We hebben hiervoor ook een advocatenbureau aangesteld, dat Airbnb nu ook formeel in gebreke heeft gesteld, begin deze maand. Airbnb heeft dan nog recht op een hoorzitting. Die zal in juni plaatsvinden. Dat zal dus zijn juridische gang gaan.
Dan is er het onrechtstreekse, meer van onderuit: we viseren vanzelfsprekend ook diegenen die via Airbnb toeristische logiezen aanbieden. Ook zij moeten goed beseffen dat ze in orde moeten zijn. We zullen dus gericht controles uitvoeren op logiezen die zich promoten via Airbnb. We zullen in gemeenten met een hoge concentratie aan Airbnb-logiezen gericht logiezen identificeren en controleren die niet zijn aangemeld. Als ze niet zijn aangemeld, dan kan dat zijn uit enige onwetendheid, ofwel zijn ze gewoon niet in orde als het gaat over de minimale vereisten op het vlak van veiligheid en hygiëne. Als er een logies wordt geïdentificeerd dat niet in het basisregister staat, zullen de adviseurs van Toerisme Vlaanderen de uitbater om de nodige documenten vragen, dus een brandattest, verzekeringspapieren... Kan de uitbater die niet voorleggen, dan volgt er een sluitingsbevel. Die actie focust natuurlijk hoofdzakelijk op niet-aangemelde logiezen, maar vanzelfsprekend zullen we ook de aangemelde logiezen steekproefsgewijs controleren. Meer info daarover kan ik eigenlijk vooralsnog niet geven, kwestie van de impact van die operatie niet te ondermijnen. De boodschap is echter duidelijk: wie geld verdient met het te slapen leggen van mensen, die moet aan een minimale set van regels op het vlak van veiligheid en hygiëne voldoen, zeker voor Vlaanderen, want wij dragen de kwaliteit, het niveau van onze toeristische logiezen toch hoog in het vaandel.
Het is nu aan Airbnb om te beslissen of het daadwerkelijk in die zwarte zone wil blijven opereren, of dat het, eigenlijk conform zijn communicatie naar aanleiding van het Logiesdecreet, wil gebruikmaken van de versoepeling van de regelgeving, van de administratieve vereenvoudiging die we daarmee hebben doorgevoerd, als mogelijkheid om volledig toe te treden tot de witte markt. Dat zou een grote opportuniteit zijn. Ik denk dat heel de Europese Unie ondertussen naar ons kijkt, en ook naar Airbnb.
De heer De Meulemeester heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik hoor u natuurlijk graag zeggen dat de indieners van het Logiesdecreet een vereenvoudiging hebben beoogd, het geven van een meer coachende rol in plaats van repressief op te treden. Dat was natuurlijk toch wel de teneur van het nieuwe Logiesdecreet.
Ik ben ook tevreden dat de informatiesessies en sensibiliseringsacties hun vruchten hebben afgeworpen. Dat is allemaal positief.
Maar Airbnb moet zich aan de regels houden. Dat was al gesteld voordat over het decreet werd gestemd. Die brandveiligheid, hygiëne en kwaliteitsverlening blijft bijzonder belangrijk voor iedereen die een logies aanbiedt. Dat moet duidelijk zijn.
Ik merk dat er ook al stopzettingen zijn, al is dat niet het doel op zich, daar niet van. Maar het is goed om te zien dat de handhaving werkt. Er gebeuren controles. Niemand moet denken dat hij alles zomaar kan doen.
De juridische procedure gaat haar gang. We zullen bij de hoorzitting in juni meer vernemen over hoe het zit met die juridische procedure.
In elk geval stemt dit antwoord mij tot tevredenheid, minister. We zien dat inzake het nieuwe Logiesdecreet de nodige aandacht gaat naar handhaving. Moge dit een oproep zijn, ik hoop dat u de vinger aan de pols houdt in de toekomst, als er overtredingen zouden gebeuren tegen het nieuwe Logiesdecreet door Airbnb of andere spelers.
Het was inderdaad de bedoeling van de decreetgever om – we hebben ook wel getwijfeld – een nieuw Logiesdecreet te maken, net om de kwaliteit van de logiezen, de veiligheid van de uitbating en de basisnormen hoog te houden in Vlaanderen. Het klopt dat wie een logiezen tegen betaling in welke vorm dan ook op de markt brengt, zich aan de basisnormen moet houden. We hebben de lat lager gelegd zodat iedereen kan instappen. Maar het is een minimum waar iedereen zich moet aan houden.
Dat kan inderdaad alleen maar als er ook handhaving is. Ik stel vast dat er in het eerste jaar van dit nieuw Logiesdecreet 430 handhavingsdossiers zijn, met welk resultaat dan ook. Het wordt dus inderdaad opgevolgd. We zijn natuurlijk niet alleen inspecteurs en controleurs, we willen vooral coach zijn. Het stemt mij tevreden dat er gerichte controles zijn en steekproeven, of dat er bij twijfel en klachten wordt ingegrepen. Het kan zijn, zeker bij logiezen die via Airbnb of een verhuurkantoor worden verhuurd, dat de eigenaars niet weten waarmee ze in orde moeten zijn of zelfs niet dat ze aangemeld moeten zijn. De coachende rol die we daar opnemen, kan ik alleen maar positief benaderen.
Wat specifiek Airbnb betreft, valt het mij op dat bij de steekproef voor de zes onlineboekingsplatformen de vijf andere platformen geen probleem hebben om zich te conformeren aan onze Vlaamse regelgeving. Het is eigenlijk alleen Airbnb dat zich beroept op de Ierse wetgeving of privacyregels. Ik vind dat jammer, vooral omdat er in de aanloop naar de uitvoering van het decreet heel veel overleg is geweest, en zij toen de enigen waren die absoluut zeiden dat ze zich wilden conformeren. Ik hoor ze ook nog zeggen dat ze heel tevreden waren dat Vlaanderen eindelijk een regelgeving had, wat in heel veel andere landen niet het geval is. Ik vind het een beetje jammer dat ze zich nu niet conformeren. Zo halen we de doelstellingen van het decreet onderuit. We wachten de juridische procedure af en hopen dat ze toch nog tot het besef komen dat er – als ze zich niet conformeren – toch een heel groot probleem is.
Wat ik ook uit uw antwoord onthouden heb, is dat steden of gemeenten die met veel Airbnb-aanbieders worden geconfronteerd inderdaad mogelijkheden hebben om op het vlak van ruimtelijke ordening en inzake overlast zelf in te grijpen en daarmee lokaal aan de slag te gaan. We hebben inderdaad zeer duidelijk gezegd dat we een Logiesdecreet hebben en dat die uitbatingsvoorwaarden gelden. De regelgeving Ruimtelijke Ordening, de fiscale regelgeving en andere halen we uit het Logiesdecreet, maar dat betekent niet dat die regelgeving niet meer geldt. De lokale besturen hebben daar mogelijkheden en verantwoordelijkheden.
Tot slot wil ik de problematiek opentrekken, en dit komt misschien nog aan bod bij de volgende vraag en het volgende debat. Ook de verhuurkantoren hebben blijkbaar problemen om zich te conformeren aan de voorwaarden die gesteld zijn, vooral inzake brandveiligheid. Het zijn niet alleen de online- maar ook de ‘live’ verhuurkantoren of tussenpersonen die aanhalen dat het niet gemakkelijk is voor de eigenaars om zich aan de brandveiligheid te conformeren. Ik kan dat begrijpen, maar aan de andere kant begrijp ik niet dat ze een jaar geleden, na veel overleg met alle betrokkenen, de brandveiligheidsnormen hebben goedgekeurd. Ook de tussenpersonen of verhuurkantoren moeten hun verantwoordelijkheid opnemen.
Minister, ik ben ervan overtuigd dat u heel wat initiatieven neemt om die problematiek structureel aan te pakken, en ervoor te zorgen dat het zo weinig mogelijk gebeurt.
De lokale besturen hebben inderdaad ook mogelijkheden en verantwoordelijkheden zoals collega Coudyser zegt. Uiteindelijk zou het wel goed zijn om eens heel transparant te communiceren met de burgemeesters die daar dagelijks mee worden geconfronteerd. Waar ligt de verantwoordelijkheid van de burgemeester? Welke stappen kan hij zelf zetten om de strijd – en dat bedoel ik positief – inzake de Airbnb-problematiek aan te gaan?
Mij is het nog altijd niet volledig duidelijk – met de inspanningen die ze doen – hoe je aan zo’n transparant systeem geraakt. Hoe kan men de Airbnb’s die zich niet aan de regels houden, vinden? Men kan ze proberen op te sporen en te straffen, maar hoe dat concreet en transparant in het werk zal gaan, is mij niet helemaal duidelijk. Het lijkt me niet zo gemakkelijk om dat te doen.
Als dat niet op een grondige manier wordt aangepakt, is het een soort concurrentievervalsing ten opzichte van andere logiesmogelijkheden. Dat moeten we te allen tijde voorkomen. Ik denk dat iedereen zich moet houden aan de wet en kwalitatieve logiezen moet aanbieden. Ook Airbnb moet daar zijn of haar verantwoordelijkheid in nemen.
Ik denk dat er nog heel veel werk aan de winkel is. De eerste stappen worden gezet. Ik ben blij dat dit op Europees niveau wordt aangepakt. Zoals ik al tijdens mijn eerste tussenkomst heb gezegd, het gaat niet alleen over ons land, ook in andere landen zijn er heel wat problemen rond het Airbnb-gebeuren.
We mogen inderdaad, ik wil positief afsluiten, minister, het kind met het badwater niet weggooien. We moeten de goede zaken zeker meenemen en dit de komende periode grondig bijsturen, want het Airbnb-gebeuren is absoluut geen positieve logiesvorm binnen ons toeristisch aanbod.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Ik sluit me aan bij de collega’s. We hebben dit Logiesdecreet een tijd geleden in het parlement mee vormgegeven. Het was net de bedoeling om Airbnb hiermee aan te spreken, aangezien het geen allesomvattend decreet is waarmee alles in detail wordt geregeld, maar wel de belangrijkste zaken zoals brandveiligheid, hygiëne enzovoort. Daar moet elk logies natuurlijk aan voldoen, het chicste hotel, een Airbnb én een camping. Zoals mevrouw Coudyser zei, het decreet is indertijd tot stand gekomen met goedkeuring van Airbnb. Ze hebben daar toen zelfs publieke uitspraken over gedaan. Ze zouden de gegevens ter beschikking stellen, dat werd toen toch halvelings beloofd, maar als puntje bij paaltje komt, gebeurt dat niet.
De CD&V-fractie kan u alleen maar steunen, minister. Goed dat u te koe bij de horens vat en hen in gebreke hebt gesteld. We kijken echt uit naar de uitspraak, dat zal misschien een beetje een primeur zijn in Europa. Ook Europa mag niet de kop in het zand steken. Wij doen hier wat we kunnen.
Nu komt heel de nieuwe privacyreglementering weer op ons af. Iedereen van ons krijgt dagelijks mails over de GDPR-regeling (General Data Protection Regulation), maar het is precies een beetje doorgeschoten naar één kant. Privacy is nu precies alles. Als de overheid bepaalde gegevens wil opvragen om na te gaan of er niet ergens iets min of meer illegaals aan de hand is, zou dat niet meer mogen. Dat kan toch niet.
We zijn zeer benieuwd en we gaan dit, samen met u allicht, tot in detail blijven opvolgen.
Ik denk dat het, voor alle duidelijkheid, voor zowat iedereen in deze ruimte geldt dat we met zijn allen absoluut voorstanders van het systeem van Airbnb zijn. Dat systeem, dat ondertussen al door andere platforms is overgenomen, is innovatief. We wilden die innovatie net een duwtje in de rug geven door het Logiesdecreet te hervormen en te vereenvoudigen. We maken het gemakkelijker toeristische logiezen aan te bieden, maar in ruil hebben we gewoon gevraagd dat iedereen aan de vereenvoudigde regelgeving zou conformeren. Indien Airbnb met deze nieuwe soepele regelgeving niet mee wil marcheren, zullen de betrokkenen de gevolgen moeten dragen.
Dit is een oproep aan iedereen die in Vlaanderen Airbnb-logiezen aanbiedt. Op zich biedt Airbnb geen veilige paraplu om onveilige, onhygiënische of onwettige logiezen aan te bieden. In die zin overnachtingen aanbieden, kan in Vlaanderen niet. Ik hoop dat we niet al te veel voorbeelden zullen moeten stellen om ervoor te zorgen dat iedereen die boodschap duidelijk begrijpt.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.