Verslag vergadering Commissie voor Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering en Stedenbeleid
Verslag
De heer Segers heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, de Vlaamse Regering heeft op 30 maart 2018 het besluit over de beleids- en beheerscylus (BBC) van de lokale besturen definitief goedgekeurd. Dat besluit, dat onder meer gebaseerd is op een bevraging van gemeenteraadsleden en financieel beheerders over hun ervaringen met de beleids- en beheerscyclus, vereenvoudigt de bestaande regels over deze cyclus.
De belangrijkste aanpassingen hebben betrekking op de inhoud en de presentatie van de beleidsrapporten – meerjarenplan, aanpassing van het meerjarenplan en jaarrekening –, het scheppen van een aantal bijkomende vrijheidsgraden voor de lokale besturen, het niveau van de machtigende kredieten en het opnemen van aanvullende indicatoren over het financieel evenwicht. Daarnaast worden een beperkt aantal technische bijsturingen gedaan aan de regels over de boekhouding.
In de media werd de afgelopen weken de indruk gewekt dat de nieuwe regelgeving de macht van het college van burgemeester en schepenen versterkt en dat de beslissings- en controlebevoegdheid van de gemeenteraad als democratisch verkozen orgaan wordt afgezwakt. Minister, bent u het eens met de stelling die in de media verspreid wordt dat de nieuwe regelgeving inzake beleids- en beheerscyclus de macht van het college van burgemeester en schepenen versterkt en de beslissings- en controlebevoegdheid van de gemeenteraad afzwakt?
Minister Homans heeft het woord.
Collega Segers, neen, ik ben het er absoluut niet mee eens. Ik vond de teneur van de artikels die verschenen zijn in de paasvakantie een beetje jammer. Sommige mensen die toch ervaring hebben als burgemeester zeggen nu dat er ‘een greep naar de macht’ – het is misschien de verkeerde bewoording, maar goed – is en dat de burgemeesters alle macht in handen krijgen. Ik ben het er absoluut niet mee eens.
Bij de uitgebreide evaluatie van BBC in de loop van 2015 kwam onder andere naar voren dat de regels voor de ‘machtiging van de kredieten door de raad aan het college’ veel te complex waren. Zeker wat de investeringsbudgetten betreft, zijn die regels te streng. De machtiging van deze kredieten gebeurt per investeringsenveloppe. Het gebeurt evenwel vaak dat een bepaald onderdeel van een investeringsproject vertraging heeft. Dit betekent vandaag dat hiervoor steeds ‘budgetwijzigingen’ door de gemeenteraad moeten worden goedgekeurd. Dit is veel te omslachtig en biedt in mijn ogen, in de ogen van de administratie en naar ik hoop ook in de ogen van velen hier aanwezig, weinig inhoudelijke meerwaarde.
De ‘machtiging’ van de exploitatiekredieten gebeurt per beleidsdomein, maar soms heeft dit perverse gevolgen. Om aan die machtiging per beleidsdomein te ontsnappen, gebeurt het dat bepaalde besturen veel minder beleidsdomeinen creëren dan een transparant budget eigenlijk vereist.
In BBC 20/20 dat veralgemeend van toepassing wordt vanaf het budgetjaar 2020 wordt het niveau van de machtigende kredieten verhoogd. Men geeft als gemeenteraad aan het college machtiging voor enerzijds ‘het geheel van de exploitatiekredieten’ en anderzijds ‘het geheel van de investeringskredieten’.
Bij een snelle analyse van BBC 20/20 – zonder volledig op de hoogte te zijn van alle maatregelen die erin zitten maar ook alle maatregelen die naast BBC 20/20 zijn genomen – en wanneer men dit feit isoleert van de rest van de hervorming die we met het decreet Lokaal Bestuur en andere decreten hebben gedaan, zou men kunnen denken dat de macht van de gemeenteraad wordt afgezwakt ten voordele van de macht van het college en de burgemeester, die veel te makkelijk met kredieten zouden kunnen schuiven zonder machtiging van de gemeenteraad. Maar met die vlugge analyse zonder eigenlijke kennis van zaken ga ik absoluut niet akkoord.
Zoals gezegd betekent het huidige niveau van de ‘machtigende kredieten’ vaak administratieve overlast zonder echt beleidsmatige meerwaarde, ook voor de gemeenteraad. Maar bovendien, en belangrijker, worden met BBC 20/20 aan de gemeenteraad belangrijke extra instrumenten aangeboden opdat de raad zijn beleidsbepalende en controlerende functie beter dan vandaag zou kunnen uitoefenen. De taak van de kredietbewaking in de strikte betekenis is inderdaad een rol voor de beleidsuitvoering en het management, maar BBC 20/20 verplicht de colleges om minstens één keer per jaar, voor einde september, een opvolgingsrapportering aan de gemeenteraad te doen zowel over de uitvoering van het beleid als over de stand van de kredieten, en dit volgens vooraf gedefinieerde schema's. Dit zal de budgettaire en beleidsdiscussie in de gemeenteraad veel meer kunnen voeden dan een punctuele budgetaanpassing naar aanleiding van een vertragend investeringsproject zoals dit vandaag gebeurt.
Bovendien worden de schema's bij het meerjarenplan en bij de jaarrekening die aan de raad worden aangeboden, in BBC 20/20 veel duidelijker en helderder. De transparantie en informatiewaarde van die schema's stijgt substantieel. De ‘gecoördineerde auto-financieringsmarge’ wordt als verplichte indicator aan de raden meegegeven, wat de raadsleden meer dan vandaag een zicht biedt op de totale financiële situatie van de gemeente, en niet enkel van de gemeente, maar ook van het OCMW en de autonome gemeentebedrijven.
Ten slotte moet men natuurlijk ook niet doen alsof de ‘budgetherzieningen’ het enige instrument zijn waarover raadsleden beschikken om de burgemeester en het college te controleren. Het zal heus niet zo zijn dat ‘in den duik’ het ene grote investeringsproject door het college wordt geschrapt ten voordele van een ander groot investeringsproject. Bestekken en gunningen van individuele investeringsprojecten komen individueel op de gemeenteraad die hierover de beslissingen neemt.
Ik kan besluiten dat de kritiek, geformuleerd door onder andere burgemeesters die al hebben aangegeven dit jaar niet meer te zullen kandideren als kandidaat-burgemeesters, dat de macht van de burgemeester en het college met BBC 20/20 zou stijgen ten nadele van de gemeenteraad, onterecht is. Het tegendeel is waar: een goed raadslid zal met de hervormingen van BBC 20/20 zijn of haar beleidsbepalende en controlerende rol beter kunnen vervullen dat met het huidige BBC. Daar ben ik absoluut van overtuigd.
We moeten dit zien met alle andere hervormingen die we hebben gedaan, waarbij we ook meer macht hebben gegeven aan de gemeenteraad. Ik betreur dus de teneur van de artikels die zijn verschenen, maar ik hoop hier toch wel enige helderheid te hebben gebracht over hoe het eigenlijk in elkaar steekt.
De heer Segers heeft het woord.
Minister, het verbaast me uiteraard niet dat u het inderdaad niet eens bent met die stelling. Net voor het paasreces en tijdens het paasreces waren er toch heel wat artikels en meningen van toonaangevende beleidsvoerders die toch wel eerder die richting uitgingen.
Aan de andere kant, ik heb wat navraag gedaan bij collega’s in de buurgemeenten en ik kan u meegeven dat de nieuwe regelgeving daar echt beschouwd wordt als een meerwaarde voor de toekomst. Eén, de BBC- regeling wordt aangepast op basis van de eerste ervaringen na x aantal jaren. Twee, er wordt aan de transparantie gewerkt zodat het ook voor – vergeef me de term – ‘eenvoudige raadsleden’ zoals ze zichzelf vaak noemen, die een stapel papier moeten verslinden om op de gemeenteraad te kunnen volgen, werkbaar wordt. Dit zal allemaal wegvallen. Dit zal volgens mij de discussie met de schepenen en burgemeester makkelijker maken, en dat hoor ik ook van collega’s. Het zal aan elk gemeentebestuur zijn om zijn mensen daarvoor te motiveren.
Met die nieuwe instrumenten zal die verhouding of balans weer in evenwicht komen. Het democratisch toezicht van een gemeenteraadslid op het college was aan het overhellen. Het zal inderdaad ook van de motiveringskracht van de lokale besturen afhangen. De lokale gemeenteraadsleden kunnen meer dan in het verleden, meer dan de voorbije zes jaar, hun taak verrichten en het democratisch toezicht uitoefenen.
De heer Doomst heeft het woord.
Ik vind het ook wat vergezocht dat men zegt dat de gemeenteraad nu buitenspel staat. Zelfs mochten we er een videoref bij halen die bepaalde ploegen gemakkelijker kampioen laat worden dan andere, dan zou dat duidelijk nog niet het geval zijn. Deze maatregel probeert net te focussen op de acties en de actieplannen die het voorwerp moeten uitmaken van een debat op een gemeenteraad.
De gemeenteraad beslist zelf over de manier en de frequentie van rapporteren. De tekst zegt ‘minstens éénmaal per jaar’. Er zijn veel dingen in het leven die we zelf kunnen beslissen. Ook zo de frequentie van rapportage.
Het instrument is er, misschien is het wel nodig dat we nog beter aan gemeentebesturen uitleggen hoe ze ermee kunnen omgaan. De manier waarop men het benut, moeten we op een overtuigende manier overbrengen.
Er zijn net in alle provincies informatiesessies geweest om de betrokkenen beter te informeren over de BBC 2020. Ik neem aan dat dat volstaat. Mochten er nog bijkomende vragen zijn, dan zijn de administratie en het agentschap uiteraard altijd bereid om bijkomende informatiesessies te organiseren.
De vraag om uitleg is afgehandeld.