Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Vraag om uitleg over de overschakeling van laagcalorisch naar hoogcalorisch aardgas
Verslag
De heer Bothuyne heeft het woord.
Mijn vraag gaat over een onderwerp dat hier al vaak aan bod is gekomen. De stabiliteitsproblemen met heel wat woningen in de omgeving van Groningen als gevolg van de gaswinning zijn een heel actueel probleem in Nederland. Daarom heeft de overheid beslist om de gaswinning verder af te bouwen. Nu wordt er ongeveer 21 miljard kubieke meter gas gewonnen. Dit moet tegen 2022 teruggebracht worden tot minder dan 12 miljard kubieke meter. Er wordt zelfs gehoopt op minder koude winters omdat de hoeveelheid gas die gewonnen wordt, dan nog verder verminderd kan worden.
De gasleveringen van Nederland aan ons land zijn in de commissie Energie al een aantal keer ter sprake gekomen. Iedereen kent ongetwijfeld de problematiek. De gasleveringen zullen worden afgebouwd vanaf 2024 tot 2029, en vanaf 1 januari 2030 krijgen we geen gas meer geleverd vanuit Nederland. Daarom moeten wij in een deel van Vlaanderen overstappen van laagcalorisch gas, dat we nu krijgen uit Nederland, naar hoogcalorisch gas, dat van elders afkomstig zal zijn. Om die omschakeling praktisch mogelijk te maken moeten vooral de aardgastransmissienetbeheerder en de distributienetbeheerders de drukregelaars van hun aardgasnetwerk bijstellen. Hoewel bij de mensen in huis geen problemen verwacht worden, zullen voor alle veiligheid bij al die mensen de aardgastoestellen gecontroleerd worden in aanloop van de omschakeling van het aardgasnetwerk. In de commissie Energie van 1 juli 2015 verklaarde de toenmalige minister van Energie al dat Nederland zijn contractuele verplichting voor de gasleveringen zou nakomen.
Om de verminderde gaswinning te laten samenlopen met alle gasleveringen die moeten gebeuren, adviseert de aardgasnetwerkbeheerder Gasunie aan de Nederlandse minister van Economische Zaken om een nieuwe stikstofinstallatie te bouwen. Dit is een installatie waar stikstof bij hoogcalorisch aardgas wordt gemengd om er laagcalorisch gas van te maken. De kans is dus reëel dat wij in de periode 2024-2029 dergelijk gas geleverd zullen krijgen. Het bijmengen van stikstof bij hoogcalorisch gas om er laagcalorisch gas van te maken, is in feite te vergelijken met energieverspilling en zou dus wat ons betreft beter worden vermeden.
Minister, is er een mogelijkheid dat wij de omschakeling van laag- naar hoogcalorisch gas hier in Vlaanderen sneller inzetten dan 2024 om op die manier de omschakeling ook vroeger af te ronden zodat er in Nederland minder hoogcalorisch gas moet worden bijgemengd met stikstof en er minder energie wordt verspild? Is er duidelijkheid over de totale kostprijs voor de omschakeling van laag- naar hoogcalorisch gas in Vlaanderen? In eerdere ramingen was altijd sprake van 700 miljoen euro aan kosten. Kloppen deze ramingen nog steeds of is dat bedrag ondertussen bijgesteld? Is er wat betreft de financiering ondertussen al meer duidelijkheid, omdat het beloofde federale fonds er alsnog niet blijkt te zullen komen?
De heer Gryffroy heeft het woord.
Deze vraag is hier al enkele malen teruggekomen. De bevingen in Groningen houden aan en het draagvlak voor de gaswinning daalt zienderogen. Volgens een artikel in een Nederlandse krant heeft het ook voor een deel te maken met het feit dat er geen toegevoegde waarde is voor de mensen die in Groningen leven. Het beperkt aantal jobs in die sector is niet te vergelijken met het aantal jobs in bijvoorbeeld de steenkoolindustrie die wij destijds in Vlaanderen hadden. Misschien mede daardoor heeft de Nederlandse minister van Energie een plan klaar om de gaswinning, die nu schommelt tussen de 21 en de 27 miljard kubieke meter per jaar, terug te brengen, bij een gemiddelde winter, naar ongeveer 4 miljard kubieke meter tegen 2022, om ze dan in 2030 volledig stil te leggen zoals voorzien. Hij gaf ook aan dat er gesprekken gevoerd zullen worden met de buurlanden die afhankelijk zijn van de import van gas uit Groningen. Dat zijn wij dus, maar ook Duitsland en Frankrijk.
In Nederland begint men na vijftig jaar gasexploitatie ook na te denken over de gasuitstap en wil men nieuwe woningen niet meer aankoppelen op het gasnet en spreekt men ook over het afkoppelen van hele wijken. Als we zuinig willen omspringen met onze middelen, is het ook opportuun om in Vlaanderen te durven spreken over het afhalen van bepaalde zones van het gas. Vlaanderen heeft nog geen uitgewerkte visie over waar we naartoe willen met gas en ons uitgebreide gasnetwerk. Vlaanderen kan bijvoorbeeld ook waterstof, synthetisch gas en biogas in haar gasnetwerk injecteren om zo het gasnetwerk te verduurzamen.
Een derde van het Belgische laagcalorisch gas (L-gas) komt uit Nederland. Vanaf 2024 zal de levering stelselmatig worden afgebouwd. Dat betekent dat alle installaties dienen te worden aangepast van L-gas naar het hoogcalorisch (H-gas) gas.
In het federale regeerakkoord werd beslist om een nationaal fonds op te richten om deze kosten te financieren. In het kader daarvan hebben de medewerkers van de ministers van Energie op 17 oktober 2017 overleg gepleegd. Op basis van dat overleg zou de federale minister van Energie Marie-Christine Marghem initiatief nemen om met de bevoegde ministers samen te komen.
In het verleden heb ik al meermaals mijn bezorgdheid geuit over de haalbaarheid van de vooropgestelde timing van 2030, maar ik houd mijn hart vast als de Nederlanders de kraan toch vroeger dicht zouden durven te draaien. Men gebruikt ook technieken om het duurdere rijke aardgas te verarmen door stikstof toe te voegen. Men gaat daarvoor stikstoffabrieken bouwen. Energetisch is dat eigenlijk een beetje krankjorum. Men zal dat doen om te kunnen blijven leveren en aan de contractvoorwaarden te voldoen, en toch niet in Groningen te moeten ontginnen.
Minister, wat is de impact van de beslissing van de Nederlandse ministerraad om de aardgaswinning versneld af te bouwen? Hebt u al overleg gepleegd met uw Nederlandse collega? Op welke manier wordt Vlaanderen in dat overleg betrokken? Wij zijn daarin toch een van de grotere afnemers. Zal de vooropgestelde timing behouden blijven? Blijven ze vasthouden aan 2030 of beginnen ze al te spreken van een wat vroegere datum? Bekijken ze wat wij kunnen om toch vroeger te kunnen afschakelen?
Wat is de stand van zaken van de huidige projecten voor de omschakeling van L- naar H-aardgas? Op welke manier wordt deze werkwijze geëvalueerd? Welke lessen kunnen we daaruit trekken in functie van de timing en de geraamde kostprijs?
Wat is de stand van zaken van het aangekondigde nationaal fonds voor de financiering van deze overschakeling? Is er hierover al overleg geweest tussen de ministers van Energie? Welke afspraken werden gemaakt in functie van de modaliteiten en de verdeling van de kosten?
Welke initiatieven hebt u al genomen om een langetermijnvisie vorm te geven over de toekomst van ons uitgebreide gasnetwerk?
Om waterstof te kunnen injecteren in ons moderne gasnetwerk moet er eerst een studie gebeuren. Is het opportuun om dit te onderzoeken?
Minister Tommelein heeft het woord.
Zoals u weet heeft Synergrid, de federatie van de netbeheerders van elektriciteit en aardgas in België, een indicatieve tijdslijn uitgewerkt voor de omschakeling van de gasinfrastructuur in ons land van L- naar H-aardgas. In dit plan start de omschakeling reeds in 2018, om eind 2029 afgerond te zijn, en het bevat de timing van de omschakeling per gebied. Daarbij werd concreet rekening gehouden met de noodzakelijke aanpassingen aan de infrastructuur en de timing die werd opgelegd door Nederland.
Voor de komende drie jaar is er al een definitieve planning. Elk jaar wordt de planning goedgekeurd voor de volgende drie jaren. Dit is dus een ‘roll-out’-proces. Momenteel is het plan al in uitvoering. Informatie hierover is terug te vinden op de centrale website www.gasverandert.be. De gedetailleerde planning kan geraadpleegd worden op de websites van Infrax en Eandis.
Op 28 maart heeft er in Den Haag een directoraat-generaalmeeting (DG meeting) plaatsgevonden tussen de Nederlandse en de Belgische administraties. Enkel de federale overheid was vertegenwoordigd. Op die meeting werd de datum van 2029 bij mijn weten niet ter discussie gesteld.
Een belangrijk deel van de investeringen situeert zich op het niveau van Fluxys. De Vlaamse distributienetbeheerders staan in voor de aanpassingen van hun netwerk. De Vlaamse Regulator voor de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) heeft geen kennis van inschattingen van eventuele kosten van de investeringen voor de volledige omschakeling naar H-gas, en er zijn tot op heden nog geen nieuwe gegevens bekend over de kosten van de omschakeling. Ik ga er vooralsnog van uit dat er een fonds komt, aangezien het is opgenomen in het federale regeerakkoord en gezien de afspraken hierover binnen het Overlegcomité.
Met het oog op de toekomst hebben we in het Energiepact verschillende zaken opgenomen over het gebruik van aardgas en de daarbij horende infrastructuur. Het pact wordt nu omgezet naar een operationeel plan, waarbij we inderdaad de concrete maatregelen zullen moeten uitwerken, ook met betrekking tot het gasnetwerk. Wat betreft waterstof had ik aan het Vlaams Energieagentschap (VEA) een potentieelstudie over groene waterstof gevraagd. Die zit in een finale fase en de resultaten daarvan zullen via de website van het VEA ter beschikking worden gesteld.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Minister, 2029 blijft de datum voor het stopzetten van de levering vanuit Nederland.
Ik heb u niets horen zeggen over de bijmenging van stikstof bij aardgas. Hoe staat u daar egenover? Kunt u informatie geven over het standpunt van België daarover?
Ik vind het nog altijd wat vreemd dat de federale administratie hierover eenzijdig overlegt met Nederland, zonder daarbij de belangrijkste actoren, vooral Vlaanderen, te betrekken. Ik hoop dat dit in uw overleg met de federale minister aan bod kan komen, zodat er kan worden samengewerkt en ook samen naar buiten getreden.
Hetzelfde geldt voor de oprichting van dat fonds. Ik ben blij dat u er nog altijd in gelooft. Wat kunt of zult u doen om het te bewerkstelligen? Als ik het goed heb, heeft men het al geagendeerd op het Overlegcomité. Wordt het daar opnieuw geagendeerd? Zo ja, wanneer? Wat is uw plan daaromtrent?
Ik ben blij met de potentieelstudie over waterstof en groene waterstof. Wanneer zal die er zijn?
De heer Gryffroy heeft het woord.
De totale investering werd vroeger altijd geraamd op ongeveer 550 miljoen euro. Dat moet niet enkel Fluxys doen, dat moeten ook de distributienetbeheerders doen. Het grootste deel van de kosten zit daar omdat de distributienetbeheerders soms op straat- en soms op wijkniveau eenmalig de installatie kunnen wijzigen. Daardoor is er enkel nog een check nodig bij de mensen thuis. Men heeft mij altijd verteld dat het probleem niet noodzakelijk de timing as such is maar veeleer de timing gecombineerd met werkkracht. Er moeten honderdduizenden installaties worden gecontroleerd. Het is vooral een probleem om geschoold personeel te vinden om die attestering en controles te kunnen doen.
Minister, ik heb dit al aan uw voorgangster gevraagd. De heer Bothuyne heeft het ook al gevraagd. Deze vraag keert al sinds 2015 terug. We moeten zeker zijn dat we voldoende mensen vinden die het kunnen doen.
Met betrekking tot die investering heb ik altijd het antwoord gekregen dat er geen gedetailleerdere cijfers bekend zijn. Dat antwoord wordt al bijna drie jaar gegeven. Je zou op den duur toch denken dat Synergrid of diegene die het moet doen dat wel eens wat serieuzer zou bekijken. Dat Fluxys daarin een belangrijke rol speelt, klopt, want zij moeten de transit uitvoeren. Die wordt voor een deel doorgerekend naar de transit van gas naar Frankrijk. Zij moeten daar een paar technische ingrepen doen. Wij moeten, puur technisch gezien, geen schrik hebben dat we in 2029 geen gas zullen hebben. Als je stikstof bij rijk aardgas mengt, heb je arm aardgas. We voelen allemaal aan onze elleboog dat dit energetisch niet goed is. Die stikstoffabriek zal een pak elektriciteit verbruiken. We zijn allemaal bezig over de energietransitie van de toekomst, enzovoort. Dat lijkt mij dus geen goed verhaal. Maar ik kan begrijpen dat er over 2029 niet wordt gediscussieerd. Dat kan, maar als goede liberaal moet u dat toch ook eens op een andere manier bekijken.
U zegt dat er een rapport komt over waterstof en groen gas. Dat interesseert mij. Wanneer zal het er zijn? Wordt in dat rapport ook opgenomen wat de functie van ons huidige net kan zijn? Soms wordt er gezegd dat het huidige gasnet het einde van zijn levensduur heeft bereikt en dat er dus niet meer aan moet worden gewerkt. Je zou toch ook kunnen zeggen dat het huidige gasnet, als we het later zouden kunnen gebruiken voor inert gas, waterstof enzovoort, een tweede leven zou kunnen krijgen en dat het dus wel nog zin heeft om erin te investeren? Wordt dat ook mee opgenomen in de evaluatiestudie?
Minister Tommelein heeft het woord.
Mijnheer Bothuyne, die datum is een zaak van Nederland. Als Nederland een contract afsluit, wat het gedaan heeft, dan is het aan hen om het contract na te komen. Als Vlaams minister kan ik wel een aantal scenario’s bedenken waarbij een ander zijn contract niet nakomt. Maar ik ga ervan uit dat contracten worden nagekomen.
Ik kan niet zeggen wanneer de studie beschikbaar zal zijn. De administratie zal die opleveren.
Zijn we klaar? Is er personeel nodig? Ik ga ervan uit dat de distributienetbeheerders, wanneer ze een ‘roll-out’ en een planning hebben, er ook voor zorgen dat ze de middelen en mensen hebben om dat te doen. Als er een probleem is, denk ik dat de maatschappijen die de omschakeling moeten doen, ervoor moeten zorgen dat ze het kunnen doen. Wat als er te weinig personeel op de arbeidsmarkt is? Ik zou kunnen zeggen dat de minister van Werk er maar voor moet zorgen dat er voldoende personeel wordt gevonden. Het is geen taak voor de minister van Energie om geschoold personeel te vinden in de plaats van de distributienetbeheerders die daarvoor verantwoordelijk zijn.
Zal het gasnet in de toekomst anders worden gebruikt? Ja, dat zal in de marge van de studie worden meegenomen. Het wordt dus wachten op de studie die zal worden opgeleverd.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Minister, ik dank u voor de bijkomende toelichting. Ik heb u, tenzij ik mij vergis, niets over die stikstofdiscussie en het bijmengen horen zeggen. Dat heeft natuurlijk wel een niet onbelangrijke impact op het soort gas dat we hier binnenkrijgen en de impact daarvan op energie en klimaat.
Het zou kunnen dat dat wordt meegenomen in de studie. Ik zal het laten weten, mijnheer Bothuyne. Ik veronderstel van wel.
Ze hebben wel niet bestudeerd hoeveel percentage vermenging er mogelijk is.
Mijnheer Gryffroy en ikzelf hebben hier hetzelfde aanvoelen dat die bijmenging energetisch niet de wenselijke optie is en dat er zich hieromtrent dus eigenlijk een probleem voordoet met de manier waarop Nederland zijn contractuele verplichtingen wil gaan doen als we kijken naar het effect op het klimaat- en energiebeleid.
Maar goed, ik ga ervan uit dat we daar later nog op kunnen terugkomen.
De heer Gryffroy heeft het woord.
De vraag die we hadden gesteld is: hoe kijkt u aan tegen het feit dat Nederland zijn contracten zal doen nakomen door het mengen van rijk aardgas met stikstof? Dat was voor mij de vraag: wat is uw houding daartegenover? Ik zal die vraag later dan nog eens opnieuw stellen.
De vragen worden ook ingegeven door het feit dat het een complexe en dringende problematiek is. Ik zou hier dus toch wel de sense of urgency willen zien en horen. Het is dan toch ook logisch dat er meer diepgaand overleg gebeurt. Ik hoor dat er enkel tussen het federale niveau en Nederland gesprekken plaatsvinden en dat u niet over die gegevens beschikt. Maar het is eigenlijk wel iets dat ongeveer 20 procent van de Vlaamse verbruikers aangaat. Het is zelfs meer: 20, 25 à 30 procent. Ik vind dus wel dat er een sense of urgency is.
Wat de competenties betreft, moet de minister van Werk tussenkomen. Goed, maar ik zou ook verwachten dat er een dringend overleg is tussen de verschillende stakeholders en dat we daarop antwoorden krijgen.
Minister, hoe staat u tegenover het feit dat Nederland stikstof mengt met rijk aardgas om dan uiteindelijk hier bij ons arm aardgas te verkopen?
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.