Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
Mevrouw Van Eetvelde heeft het woord.
Minister, op 19 oktober 2016 keurde het Vlaams Parlement het voorstel van resolutie betreffende de toegang tot en het gebruik van diensten van de informatiemaatschappij door jongeren eenparig goed. Met het voorstel vroeg het parlement aan de Vlaamse Regering om onder andere blijvend in te zetten op mediawijsheid als beleidsprioriteit binnen het Vlaamse jeugd- en mediabeleid. Hiermee wilden de indieners mediagebruikers mediawijsheidscompetenties laten verwerven om bewust en kritisch te kunnen omgaan met nieuwe sociale media. Daarbij werd bijzondere aandacht gevraagd voor voldoende mediatoegang voor en de mediageletterdheid van kwetsbare doelgroepen.
Er werd in de goedgekeurde resolutie tevens gepleit om de minimumleeftijd voor de toegang tot sociale media te behouden op 13 jaar. De indieners vroegen om er bij de Federale Regering op aan te dringen om gebruik te maken van deze mogelijkheid. Deze mogelijkheid staat immers vervat in artikel 8 van de Europese Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en moet goedgekeurd worden op het federale niveau.
Wereldwijd zijn een derde van de gebruikers op sociale media jonger dan 18 jaar. Het zou vreemd zijn om te denken dat zij hier niet klaar voor zouden zijn. Indien de lat op 16 werd gelegd, worden de jongeren onder de 16 ook minder goed beschermd. Want om toch op de sociale media actief te kunnen zijn, zullen ze valse profielen aanmaken met een gebrekkige beveiliging als gevolg.
De Federale Regering besliste om op de verlaging van de leeftijd voor sociale media tot 13 jaar in te gaan. Daarmee volgen zij het advies van verschillende instanties zoals Child Focus, het Kinderrechtencommissariaat en de Vlaamse Jeugdraad. Evenwel stellen zij allemaal dat kinderen en jongeren opgeleid moeten worden om met de gevaren en opportuniteiten van sociale media om te gaan.
Minister, welke acties hebt u sinds de goedkeuring van de resolutie ondernomen om jongeren mediawijsheid inzake sociale media bij te brengen? Welke acties wilt u in de toekomst nog ondernemen? Hoe wordt er bij het uitwerken van een beleid met betrekking tot mediawijsheid rekening gehouden met kwetsbare kinderen en jongeren? Hoe beoordeelt u de huidige inspanningen om jongeren meer mediawijsheid bij te brengen? Zijn hierbij bepaalde werkpunten op te merken? Hoe wordt er samengewerkt om kinderen te begeleiden in hun mediagebruik via onderwijsinstellingen, centra voor leerlingenbegeleiding (CLB), welzijnsorganisaties, het Kenniscentrum Mediawijsheid en andere intermediairs?
Minister Gatz heeft het woord.
Dames en heren, de bouwstenen van dit antwoord zijn mee aangeleverd door het Kenniscentrum Mediawijsheid.
Ongetwijfeld de belangrijkste actie die ik als minister van Media kon nemen, was die die aan andere acties de mogelijkheid heeft gegeven om zich verder te ontplooien, namelijk de verlenging van de subsidieovereenkomst voor Mediawijs op 15 december 2017. Het kenniscentrum nam als een van de belangrijkste doelstellingen in die overeenkomst op om datawijsheid als rode draad voor de komende drie jaar te nemen. Daarmee wordt bedoeld zowel het kritisch omgaan met data die gepresenteerd worden in bijvoorbeeld de pers, het actief en creatief omgaan met data die je zelf kunt verzamelen via bijvoorbeeld ‘Citizen Science’, maar vooral het bewust omgaan met je eigen data en de manier waarop digitale media daar gebruik van maken.
Mediawijs lanceerde daarom eind januari 2018 het educatief pakket ‘De nieuwe privacywet van A tot Z’. Centraal in het pakket staat een vriendenboekje waarmee je in de klas in het secundair onderwijs gegevens kunt verzamelen en dat bespreekbaar kunt maken. Die tool ging gepaard met een lesbrief, een informatieve poster en een korte video over de GDPR (General Data Protection Regulation)/AVG van de Privacycommissie. Later dit jaar brengen ze nog een informatieve brochure ‘Mediawegwijzer: Datawijsheid’ uit.
Samen met de staatssecretaris voor Privacy lanceerde ik dat pakket met Mediawijs en de Privacycommissie in de pers om er de nodige bekendheid aan te geven. Eind 2017 bracht Mediawijs al een affiche ‘Stappenplan: hoe bescherm ik mijn privacy op sociale media’ uit en voor leerkrachten een informatieve brochure ‘Mediawegwijzer: Sociale Media’.
In oktober 2017 werkte Mediawijs samen met Child Focus, Sensoa, Pimento en O’Kontreir aan sexting.be, waarop zowel de interactieve video van Mediawijs ‘Hé, het is oké’, de beleidstool voor scholen over sexting die de partners samen ontwikkelden, het lessenpakket van Child Focus, de schooltoneelvoorstelling van O’Kontreir, de Facebook-oefenchatbox ‘Sextmasjien’ ontsloten werden. Privacy keert ook daarin terug.
In november organiseerde Mediawijs samen met Ketnet en Mediaraven de wedstrijd voor 10- tot 12-jarigen, De Schaal van M. Ongeveer vijfhonderd klassen met ongeveer tienduizend leerlingen namen daaraan deel. Privacy was een van de thema's die aan bod kwamen en elk van de vijf thema's had met sociale media te maken. Deze wedstrijd wordt de komende drie jaar herhaald en in principe ook uitgebreid.
Sociale media en privacy komen ook aan bod op MediaNest.be, de website van Mediawijs voor ouders over mediaopvoeding. Ook in de op 2 oktober gelanceerde nieuwe Jongerengids van De Ambrassade komen sociale media en privacy aan bod, en dat zal ongetwijfeld ook zo zijn in het te ontwikkelen jongerencommunicatieplatform. Er zijn dus heel wat tools ontwikkeld. Er zullen er misschien nog komen en de vraag is hoe ze verder kunnen doordringen in de samenleving.
Hoe wordt er bij het uitwerken van een beleid rond mediawijsheid rekening gehouden met kwetsbare kinderen en jongeren? Mediawijs houdt op verschillende manieren rekening met maatschappelijk kwetsbare doelgroepen. Zo werd bij het samenstellen van MediaNest.be samengewerkt met Wablieft om alles zo leesbaar mogelijk te houden. Mediawijs financierde een experiment tussen de bibliotheek van Geraardsbergen en het centrum voor basiseducatie om maatschappelijk kwetsbare ouders een opleiding ‘digital skills’ en mediaopvoeding te geven. Die praktijk werd samen met LINC vzw vertaald naar een inspiratiefiche voor de Digitale Week, die verspreid werd in maart 2018, zeer recent dus.
Mediawijs werkt met financiële ondersteuning van het Departement Onderwijs en Vorming ook aan een Mediacoach Opleiding voor de centra voor basiseducatie. Met de Gezinsbond en LINC vzw werd vorming ontwikkeld voor ouders en kinderopvang over MediaNest.be. Zij richten zich zeker ook op groepen die kwetsbaar of laaggeletterd zijn.
De methodiek van De Schaal van M was zeer aantrekkelijk en gebruiksvriendelijk en bijvoorbeeld ook bruikbaar in een B-stroom van het secundair onderwijs.
Binnen het Jeugdbeleid subsidieer ik in 2018 een project bij Mediaraven omtrent digitale media in werkingen met maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren. Mediaraven wil ervoor zorgen dat de jeugdwerkers in werkingen met, voor en door kinderen en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare doelgroepen, aan de hand van een afwegingskader en een begeleidingssessie, tot een kader op maat van hun werking komen om digitale en sociale media een plaats te geven. Ook Mediawijs wordt daar als expert betrokken. Mediawijs voegt ook inhoudelijke teksten toe over online risico's aan het op 16 maart 2018 gelanceerde Grenslijn.be, het platform Integriteit dat begeleiders in onderwijs, jeugdwelzijn, sport en jeugdwerk kan informeren over hoe ze de lichamelijke en geestelijke integriteit van jongeren kunnen ondersteunen.
Er worden momenteel best wel wat acties ondernomen om het nodige materiaal en de nodige inhoud aan te bieden aan kinderen en jongeren. Zowel Mediawijs als De Ambrassade zullen hun werk in die zin blijven voortzetten. Mediawijs evalueerde voor zichzelf dat het in de komende drie jaar, met het stabiel gebleven subsidiebedrag, harder inzet op bereik bij begeleiders, ouders en jongeren en actualisering van producten en acties, dan op het even hard ontwikkelen van nieuwe thema's en producten als de voorbije jaren.
Mediawijs ziet wel marge voor extra mediawijsheidsinitiatieven vanuit of voor de sectoren van Jongerenwelzijn en mensen met een beperking. Ook binnen Armoede, Gelijke Kansen en Integratie kunnen er bijkomende stappen gezet worden inzake e-inclusie en bijhorende mediawijsheidskills. Ik breng die warme oproep graag over bij mijn collega’s.
Hoe wordt er samengewerkt met anderen? Mediawijs onderhoudt een goede relatie met veel leerkrachten en onderwijsspelers. Maar liefst 80 procent van de downloads van tools op Mediawijs.be gebeurt door mensen die aangeven in het onderwijs te staan. Meer dan de helft van de deelnemers van de jaarlijkse Mediacoach Opleiding bestaat uit leerkrachten. Het Departement Onderwijs en Vorming heeft twee vertegenwoordigers in de stuurgroep van Mediawijs en ondersteunt jaarlijks met een extra subsidie.
De voorbije jaren organiseerde Mediawijs telkens een overlegplatform Onderwijs, samen met de Vlaamse Onderwijsraad (Vlor). Zoals ik al zei, namen aan de Schaal van M zo'n vijfhonderd klassen deel.
Binnen het Welzijnsveld en aanverwanten werkt Mediawijs met een beperkt aantal organisaties samen: voor sensibilisering met Sensoa, de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD), Child Focus; voor opvoeding met Expoo van Kind en Gezin; voor hulpverlening met Hogeschool UCLL, Konekt, Link in de Kabel, Tonuso, Steunpunt Mens en Samenleving; voor e-inclusie met Digidak, Digipolis, LINC, Thomas More. Gezien de grootte van die sector geeft Mediawijs aan dat hier nog veel groeimarge mogelijk is.
Mediawijs kan ook rekenen op een netwerk van intermediaire organisaties binnen jeugdwerk, basiseducatie en met de bibliotheken. Met CLB's wordt er voorlopig nog weinig rechtstreeks samengewerkt, maar dat is zeker een interessante mogelijke uitbreiding van het netwerk.
Ook via het decreet Vlaams Jeugd- en Kinderrechtenbeleid blijf ik de mogelijkheid bieden aan organisaties om te werken aan mediawijsheid via de middelen voor verenigingen informatie en participatie. Concreet betekent dit dat er subsidies gaan naar organisaties die in hun werking aandacht hebben voor mediawijsheid. Dat kan gaan van de kern van een werking tot specifieke projecten binnen een bredere werking, waarbij het belangrijk is dat er oog is voor de kennis en competenties van de jongeren zelf.
Ik geef u een greep uit het aanbod. Het zijn toch redelijk wat organisaties. Zo is er Mediaraven, dat met kinderen, jongeren en jeugdwerkers hun mediacompetenties en mediawijsheid ontwikkelt. Hierbij begeleiden ze informatieve en vormende activiteiten en trajecten met en over digitale media voor kinderen en jongeren. Ze begeleiden ook jaarlijks kampen en workshops waar kinderen en jongeren met diverse digitale media creatief en mediawijs aan de slag gaan. Er is de organisatie Tumult, die haar kennis en expertise deelt in sectorbrede projecten als Mediawijs. Top Vakantie voorziet in elk thema dat gebruikmaakt van computertechnologie een module op maat over veilig ICT-gebruik voor kinderen en jongeren.
Free-Time is een trekker van het Xperiment De Krook in samenwerking met de educatieve dienst van de bibliotheek Gent. Daar is het opzet om jongeren te laten kennismaken met nieuwe vormen van digitale innovatie, levenslang leren, leesplezier en mediawijsheid. De mensen van Kei-Jong versterken de competenties met betrekking tot mediawijsheid van de deelnemers. Het gaat dan om jongeren met een verstandelijke handicap. Er worden jaarlijks vier vormingsprojecten gepland in samenwerking met Digistap vzw. Daarnaast exploreert deze organisatie mogelijke samenwerkingsverbanden om een vormingsaanbod op te zetten in Antwerpen door middel van een pilootproject in 2018.
StampMedia kent u ook. StampMedia maakt jongeren en jongerenbegeleiders mediawijs en weerbaar door het ontwikkelen en aanscherpen van hun competenties op dit vlak. Ze voorziet onder andere in lessen mediawijsheid en workshops voor scholen en jeugdwerkorganisaties en geeft mediatraining aan jeugdwerkers. Krunsj onderzoekt hoe ze sociale media op een mediawijze manier kan implementeren in haar werking. Piazza dell’Arte heeft een project- en vormingsaanbod met focus op mediawijsheid.
De Groep INTRO stelt in haar beleidsplan:“O3, het team Onderzoek, Ontwikkeling en Ondersteuning’, leidt deze beleidsperiode veertig mediacoaches op, tien per jaar. Hiervoor volgen twee medewerkers de opleiding Mediacoach van Mediawijs. Een mediacoach fungeert als aanspreekpunt binnen de eigen werking voor de pedagogische en agogische aanpak van het thema multimedia. In de toekomst zullen sociale media gebruikt worden als nieuwe begeleidingsmethoden. Mediacoaches werken aan een sociaal mediabeleid dat richting geeft aan multimediaal werken – vloggen, bloggen, tweeten – en werken met sociale media in relatie tot de doelgroep.”
Dan is er [ew32], een van de Serious Urban Games uit het aanbod Sharing is Caring, dat als thema mediawijsheid heeft. In Sharing is Caring leren de jongeren bij over veiligheid op sociale media door een veilige experimenteerruimte te creëren voor henzelf. Aan de hand van gerichte opdrachten hebben de spelers rechtstreeks contact met onlinemediagebruik. Ze onderzoeken en ontdekken zelf de impact die de verschillende onlinemedia hebben. De jongeren worden ook aangemoedigd en krijgen de tools om zelf op zoek te gaan naar antwoorden op hun vraagstukken in game en daarbuiten.
Tot slot is er De Aanstokerij. Bij hun koopspelen verkopen ze de No Hate Toolbox, met acht informatieve, interactieve, speelse en reflectieve werkvormen om stil te staan bij het thema haatspraak, cyberpesten en delen van informatie op internet.
Samengevat: er is nog altijd ruimte om dingen te verbeteren. Er is zeker nog veel werk om verder in alle plooien van de samenleving door te dringen. Maar er gebeurt al heel veel vanuit Mediawijs, samen met een aantal andere partners in de samenleving.
Mevrouw Van Eetvelde heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw uitgebreid antwoord. Het is inderdaad zo dat er al heel wat wordt ondernomen. Er worden heel wat acties ondernomen en er loopt al heel wat. Er zijn ook inspanningen van jongeren. Dat is absoluut een heel goede zaak.
Ik ben ook heel blij dat u en de Vlaamse Regering terecht inzetten op die mediawijsheid en dat u dat als een prioriteit behandelt. We moeten altijd aandacht blijven besteden aan dit toch wel zeer complexe en gevoelige thema. Want het is een evolutief thema. Er komen altijd nieuwe mediakanalen bij en andere wijzigen van samenstelling.
Daarom denk ik dat het nodig is dat er een standvastige aanpak is, want het blijft een werk dat nooit zal zijn afgerond.
Het is ook heel belangrijk dat we de ouders betrekken in het hele verhaal. Het gaat niet louter en alleen om het versterken met mediacompetenties. De kennis moet ook terechtkomen bij de ouders. U verwees daarvoor terecht naar MediaNest. Dat sterke initiatief geeft specifiek advies aan ouders per leeftijdsgroep van hun kinderen. Hebt u er eventueel zicht op hoe dit platform juist verloopt? Zijn er cijfers over hoe vaak dat wordt geraadpleegd? Eventueel wil ik die vraag ook schriftelijk stellen, mocht u niet meteen een zicht hebben op die cijfers.
Het Kenniscentrum Mediawijsheid kreeg in deze legislatuur heel wat extra middelen. Heeft men sinds de verhoging al een evaluatie kunnen maken? Heeft er een evaluatie plaatsgevonden? Want dat zou wel handig zijn om de effecten ten aanzien van kinderen en jongeren te monitoren. Is die evaluatie er? Komt die er ooit?
Met uw goedvinden stel ik voor dat ik u op die twee vragen een schriftelijke stand van zaken laat geworden, want op dit ogenblik heb ik dat niet zonder meer bij de hand. Het zijn terechte vragen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.