Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
De heer Caron heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, rector Ludo Collin, zeg maar de ‘beheerder’ van het Lam Gods, zegt dat hij het vertrouwen in het Museum voor Schone Kunsten Gent (MSK) behoudt. Dat zei hij aan De Gentenaar toen er tijdens de restauratiefase twee keer problemen met het Lam Gods naar boven kwamen in het MSK.
Er zijn twee incidenten geweest in het MSK, zo stelt schepen van Cultuur Annelies Storms. Op 12 februari veroorzaakte iemand per ongeluk een incident door het indrukken van de noodknop. Het overvalalarm ging af, maar het bleek loos alarm. En op 19 februari was er een tweede toen de luchtvochtigheid in de restauratieruimte daalde naar 40 procent. De normale luchtvochtigheid is 55 procent, de kritieke ondergrens is 45 procent – gelukkig niet lager, want het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) heeft aanvullende luchtbevochtigers geplaatst in de ruimte waar de restauratie plaatsvindt. Op 18 februari is het brandalarm afgegaan, waardoor de gastoevoer werd afgesloten en de stoomketels uitvielen. Pas maandagochtend zag een medewerker van het museum dat de luchtvochtigheidswaarden zeer laag waren.
Er is duidelijk wel een probleem met het veiligheidsprotocol in het MSK. De te nemen maatregelen bij een incident en de noodprocedures zijn naar mijn weten onvoldoende bekend bij de medewerkers van het museum en het KIK. En er lijkt me een probleem met de coördinatie van de verschillende systemen en de bediening ervan, anders was er niet die late reactie geweest.
Is er mogelijk schade? Niet alleen aan het Lam Gods maar ook aan de vele andere werken in het museum? Immers, de luchtvochtigheid is in het hele museum gedaald naar een 30 procent, ver onder de kritische waarde. Het is een kwestie van enkele dagen geweest.
Daarenboven, zo werd mij meegedeeld, vragen de medewerkers van het KIK die instaan voor de restauratie al langer naar toelichting over de werking van het veiligheidsprotocol en de technische voorzieningen voor beveiliging, maar blijft die nog steeds uit. Zo zou de politie niet zijn opgedaagd bij het afgaan van het overvalalarm.
Er was in ieder geval een samenloop van een aantal problemen die toch vragen doen rijzen. De situatie is ernstig en u, minister, hebt ze als dusdanig ingeschat, anders kan ik niet verklaren waarom u samen met de minister-president spoedoverleg heb gevraagd over de restauratie. Ik heb begrepen dat het spoedoverleg intussen heeft plaatsgevonden.
Minister, is er regelmatig overleg tussen het MSK, het KIK, de eigenaar en eventueel het stadsbestuur inzake het veiligheidsprotocol? Zijn de verantwoordelijkheden duidelijk beschreven? Werden de procedures gevolgd? Zijn alle betrokken medewerkers van het MSK en het KIK duidelijk geïnformeerd over de procedures? Zo ja, wie is dan verantwoordelijk voor de opeenstapeling van incidenten, die duidelijk in relatie staan met elkaar?
De luchtvochtigheid in de ruimte waar het Lam Gods wordt gerestaureerd is minder sterk gedaald dan in de rest van het museum – naar verluidt naar 30 procent. De mogelijke schade is derhalve groter voor de hele collectiepresentatie in het museum. Is er ondertussen onderzoek gevoerd naar de mogelijke schadelijke gevolgen? Welke maatregelen zijn of worden er genomen opdat dit niet meer zou kunnen gebeuren?
Ik begrijp dat het spoedoverleg ondertussen heeft plaatsgevonden. Wat zijn de conclusies?
Minister Gatz heeft het woord.
Collega's, de vraag naar de procedures en het overleg kwam aan bod op de bijzondere vergadering van de stuurgroep conservatie/restauratie van het Lam Godsretabel van de gebroeders van Eyck. Deze vergadering vond plaats op maandag 19 maart, en kwam er op initiatief van de minister-president en mezelf naar aanleiding van de problemen die in de pers gesignaleerd werden over de veiligheid en de klimaatomstandigheden van het restauratieatelier in het Museum voor Schone Kunsten Gent.
De stuurgroep van het Lam Godsretabel bestaat uit vertegenwoordigers van de kerkfabriek, het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK), het MSK, het Departement Cultuur, Jeugd en Media, het agentschap Onroerend Erfgoed, de Universiteit Gent, de provincie Oost-Vlaanderen, en de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten Brussel. De stuurgroep werd voor deze bijzondere vergadering uitgebreid met drie leden van de Topstukkenraad en met vertegenwoordigers van de beide ministeriële kabinetten. De vergadering werd voorgezeten door de heer Thomas Leysen, voorzitter van de Topstukkenraad.
Uit dit overleg bleek dat het MSK beschikt over de nodige protocollen en draaiboeken voor calamiteiten en dat daarbinnen een aparte procedure is opgenomen voor het restauratieatelier van het Lam Godsretabel. Het is echter wel zo dat het museum dient te werken aan de concrete implementatieplannen. Op dit moment blijken die niet voldoende ingeoefend te zijn. Ook dienen de medewerkers van het KIK veel meer te worden betrokken bij deze plannen. Maar ik heb uit de bijzondere vergadering begrepen dat daar werk van gemaakt zal worden. Op 21 maart had er een opvolgingsoverleg plaats tussen het KIK en het MSK. De resultaten daarvan werden besproken op de gewone vergadering van de stuurgroep op 26 maart. Ik heb er alle vertrouwen in dat deze gesprekken zullen leiden tot betere afspraken en concrete acties ter remediëring van de vastgestelde problemen.
Op de vergadering van 19 maart gaf het museum aan dat het de nodige initiatieven zal nemen om de bestaande procedures te checken en waar nodig te actualiseren en dat, wat het Lam Godsretabel betreft, het KIK daarbij nauw betrokken zal worden. Ik vind het positief dat het museum deze initiatieven neemt en ze zijn een antwoord op de incidenten waarnaar u in uw vraag verwijst.
Ik ga ervan uit dat de restaurateurs van het MSK de bewaarconditie van de werken die aan deze plotse val van de luchtvochtigheid werden blootgesteld, nauwgezet zullen opvolgen om te zien of er schade naar voren treedt. Allicht zal er weinig tot geen schade zijn omdat het aantal uren dat de relatieve vochtigheid onder de 40 procent viel, al bij al beperkt is gebleven. De panelen van het Lam Godsretabel liepen in ieder geval geen schade op door het uitvallen van de klimaatinstallatie.
Het museum en het stadsbestuur zijn zich bewust van de problemen met de klimaatbeheersing in het museum. In de voorbije weken werden in het museum reeds een aantal ‘cloud loggers’ geïnstalleerd. Deze loggers garanderen een permanente opvolging met automatische waarschuwing bij het overschrijden van de limietwaarden, hetgeen een snellere reactie moet toelaten bij klimaatproblemen. Het museum en de stad stelden inmiddels ook een omstandig actieplan op, dat onder meer voorziet in de vervanging van de stoomgroepen die de oorzaak waren van de problemen. De capaciteit ervan wordt verdubbeld en redundant gemaakt. Ook de klimaatbehandeling in de zalen zal worden aangepakt via de vervanging van de klimaatroosters en via het compartimenteren van de zalen. Deze ingrepen zijn nog voor dit jaar gepland. Gecombineerd met een vollediger onderhoudscontract, zal dit leiden tot een veel stabielere klimaatbeheersing in het hele museum, wat positief is.
Ik wil toch nog eens herhalen dat het Lam Godsretabel geen schade heeft opgelopen door het incident van 19 februari 2018. Het museum moet wel prioritair werk maken van met het KIK overlegde noodplannen met betrekking tot het restauratieatelier. De bestaande afspraken moeten in nauw onderling overleg verder worden verfijnd, en dit zowel in geval van incidenten, zoals het incident van 19 februari, als in geval van calamiteiten. Er mag geen onduidelijkheid bestaan over deze afspraken tussen de medewerkers van het museum en van het KIK, noch over het ‘wie doet wat wanneer’ in geval van incidenten en calamiteiten. Ook moeten het museum en de KIK-medewerkers deze plannen regelmatig opvolgen en gemelde incidenten en kleinere problemen structureel opvolgen.
De kerkfabriek, het KIK en de Topstukkenraad spreken hun vertrouwen uit in de maatregelen die in onderling overleg genomen werden en zullen worden genomen om de restauratie van het Lam Godsretabel in alle veiligheid te laten verlopen.
De Stuurgroep concludeert tot slot dat de investeringen die het museum dit jaar plant ter verbetering van de veiligheid in het museum, zullen toelaten om de vereiste veiligheids- en klimaatgaranties te bieden voor de van Eyck-tentoonstelling van 2020. Voorwaarde hiervoor is wel dat alle maatregelen ten laatste medio 2019 volledig geïmplementeerd zijn.
De heer Caron heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw duidelijke uitleg en stand van zaken. Dat er een probleem is geweest, is duidelijk, maar de potentiële schade zal wellicht niet zo groot zijn geweest, zoals ik uit uw antwoord heb begrepen.
Er zullen een aantal investeringen gebeuren, wat op zich een goede zaak is. Jammer dat het weer het Museum voor Schone Kunsten Gent is dat in beeld komt. Het toont ook aan dat de omgang met de topstukken die we hebben in Vlaanderen secuur moet gebeuren en grondig op het vlak van klimaat en veiligheidsprotocollen, en dat de samenwerking tussen het KIK en het museum niet altijd zo gemakkelijk en vanzelfsprekend is. Ik hoop dat hiermee een kentering in de positieve zin kan worden ingezet.
De vraag om uitleg is afgehandeld.