Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
De heer Meremans heeft het woord.
Collega’s, we hebben onder ons een aantal amateurschrijvers. Minister, ik denk dat u ook geregeld een boek volpent. De heer Caron doet dat ook. Ik nog niet. (Gelach)
Ik ben een open boek, God beware ons voor wat er allemaal zou kunnen verschijnen.
Vlaanderen kent redelijk wat beroepsschrijvers of mensen die toch ten dele beroepsschrijver zijn. Mensen die volledig van de pen leven, zijn er jammer genoeg nog te weinig. Daarnaast zijn er heel wat Vlamingen die als hobby schrijven hebben. Velen van hen hebben de droom om ooit zelf een boek uit te geven, onder andere de heer Vandaele. (Gelach)
Ik denk dat dat de hergeboorte zal zijn van het magisch realisme.
Het wordt een uitvoerige beschrijving van sommige collega’s. (Gelach)
Om je manuscript te laten verschijnen, zijn er verschillende kanalen mogelijk. Vaak is de stap richting een echte uitgeverij voor amateurschrijvers toch wel te groot, zeker als je weet dat er al zeer veel boeken worden uitgegeven in Vlaanderen. Als oplossing kun je als amateurschrijver kiezen voor printing on demand (POD). Zo kun je zelf een boek ontwikkelen en het laten drukken per stuk.
Op de website van Rekto:Verso verscheen een kritische analyse van de self publishing-industrie. Daaruit blijkt dat de beloftes van de self publishing-bedrijven niet worden waargemaakt en dat heel wat kosten voor de auteurs onderbelicht blijven. POD-bedrijven beperken zich namelijk niet meer enkel tot het drukken van een manuscript in een oplage die de auteur zelf bepaalde en integraal betaalde. Tegenwoordig zijn er ook heel wat extra mogelijkheden: van redactie en vormgeving tot marketing en promotie. In ruil worden dan snel extra royalty’s beloofd die de extra kosten voor de auteur moeten compenseren. Uiteindelijk eindigt dit vaak in een financiële kater voor de auteur.
Minister, hebt u cijfers over het aantal amateurschrijvers in Vlaanderen en het aantal boeken dat gepubliceerd wordt via POD?
Bent u op de hoogte van deze problematiek waarbij aan amateurschrijvers valse beloften worden gedaan? Hebt u hierover al klachten ontvangen?
Welke begeleiding en bescherming worden geboden aan amateurschrijvers wanneer zij een boek willen publiceren? Welke rol kunnen Creatief Schrijven en het nieuwe Cultuurloket hierin spelen?
Minister Gatz heeft het woord.
Volgens het grootschalige onderzoek van 2009 ‘Amateurkunsten in beeld gebracht’ blijkt dat 14,6 procent van de Vlaamse bevolking in zijn vrije tijd schrijft. Dit komt neer op bijna 700.000 individuen. Na beeldende kunst is schrijven de frequentst beoefende kunstdiscipline.
Het Forum voor Amateurkunsten plant nog dit jaar een vervolgonderzoek. De bedoeling is eind 2018 de bevraging te doen en de eerste helft van 2019, tien jaar later dus, de oplevering van het onderzoek waardoor we opnieuw beschikken over geactualiseerde cijfers. In elk geval bevestigt Creatief Schrijven het grote aantal amateurschrijvers in Vlaanderen tot op vandaag. Getuige hiervan zijn de hoge aantallen deelnemers aan schrijfwedstrijden, -cursussen en -projecten.
Wetenschappelijk onderzoek naar het aantal boeken dat in Vlaanderen via POD op de markt komt, is er niet. De ervaring van Creatief Schrijven is dat het aantal boeken dat in Vlaanderen in de categorie ‘literaire fictie’ via POD verschijnt eerder laag is in vergelijking met het aantal ‘literaire fictie-titels’ dat bij erkende uitgeverijen verschijnt.
Het aandeel van de non-fictie-uitgaven in eigen beheer ligt daarentegen iets hoger. Vaak gaat het om zeer gespecialiseerde nichehandboeken, uitgaven van heemkundige kringen of autobiografische familiegeschiedenissen. In elk geval ligt dit nog veel lager dan wat bij de erkende non-fictie-uitgeverijen verschijnt. Bovendien is de ambitie van de mensen die in eigen beheer uitgeven divers. Slechts een klein percentage van de amateurschrijvers hoopt hiermee ook echt op een literaire doorbraak. Het merendeel van de ‘printing on demand’-uitgaven in Vlaanderen komt van mensen die bepaalde teksten met familie en vrienden willen delen en die het leuk vinden dat ook in boekvorm te kunnen doen.
In Vlaanderen is het aantal ‘printing on demand’-bedrijven beperkt, in tegenstelling tot Nederland, dat een wildgroei van dergelijke bedrijven kent. Veel Vlamingen kloppen dan ook aan bij Nederlandse bedrijfjes. In 2016 heeft de Nederlandse Boekmanstichting onder de titel ‘Een blik op de cijfers’ een onderzoek verricht naar amateurschrijvers en self-publishers. Dat onderzoek biedt een beperkte blik op het aantal publicaties dat door middel van printing on demand op de markt komt. Het is gebaseerd op een tiental self-publishers die bij Centraal Boekhuis (CB) zijn aangesloten en een boek door CB hebben laten verspreiden. In 2015 zou 7 procent van de titels in eigen beheer zijn uitgegeven. In absolute cijfers gaat het om 6940 in eigen beheer uitgegeven titels op een totaal van meer dan 100.000 titels. In het onderzoek is geen rekening gehouden met de grootste groep mensen die voor de verspreiding geen beroep op CB doen.
Wat de problematiek van de klachten en de valse beloften betreft, heeft Creatief Schrijven de afgelopen jaren twee tot drie klachten per jaar ontvangen. Die klachten hebben vooral betrekking op Nederlandse bedrijven. Aangezien het om twee of drie klachten gaat, veronderstel ik dat het misschien toch ook om een Belgisch of Vlaams bedrijf gaat – ik weet het niet. Het gaat om mensen die zich niet goed hadden geïnformeerd en de indruk hadden bij een erkende uitgeverij onder dak te zijn.
Een aantal mensen hebben met klachten bij de Vlaamse Auteursvereniging (VAV) aangeklopt. Deze vereniging biedt als dienstverlening voor betalende leden aan contracten na te lezen. Ook hier gaat het om mensen die zich niet goed hadden geïnformeerd of die zich door verkooppraatjes hadden laten leiden.
Net als de VAV, is Creatief Schrijven van mening dat self-publishing niet per definitie slecht is. Het is belangrijk geen verkeerde verwachtingen te koesteren, voorbereid te zijn op een arbeidsintensieve opdracht of een goede deal te sluiten met een betrouwbare dienstenleverancier. Bovendien is het een fenomeen waar we in deze digitale tijden uiteraard niet meer omheen kunnen. Steeds meer amateurschrijvers slagen erin om volledig op eigen houtje goedverkopende boeken op de markt te brengen. Het professionele boekenvak zal nog een weg moeten vinden om hier al dan niet mee om te gaan.
Verder is me gevraagd welke begeleiding en bescherming we in dit verband kunnen bieden. De begeleiding van amateurschrijvers die de publicatie van een boek ambiëren, wordt in Vlaanderen door Creatief Schrijven verzorgd. Professionele schrijvers kunnen bij het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) terecht.
Hoewel het Cultuurloket zich niet specifiek tot amateurschrijvers zal richten, kunnen amateurschrijvers met professionele ambities er wel terecht voor advies. Het Cultuurloket zal bovendien optreden als centraal ankerpunt en zal, indien nodig, doorverwijzen naar of samenwerken met Creatief Schrijven of andere experts ter zake. Dat is hun taak.
Creatief Schrijven probeert mensen die willen publiceren zo goed mogelijk te informeren door in hun magazine VERZIN geregeld artikelen over printing on demand te publiceren, door een snelcursus aan te bieden over uitgeven in eigen beheer versus uitgeven bij een erkende uitgeverij, door op de jaarlijkse Schrijfdag consequent de nodige aandacht aan uitgeven in eigen beheer te besteden en door op de website permanent uitgebreide informatie aan te bieden. Bovendien houdt Creatief Schrijven de vinger aan de pols bij Vlaamse ‘printing on demand’-bedrijven als Create My Books, Skribis en Drukkerij Het Punt. Bovendien zet Creatief Schrijven, in overleg met de VAV en met het VFL, sterk in op sensibilisering. Samen hebben ze een basisdocument over self-publishing ontwikkeld dat via verschillende kanalen door de drie organisaties wordt verspreid.
De heer Meremans heeft het woord.
Minister, ik dank u voor het uitgebreid antwoord. Ik heb op haast al mijn vragen een antwoord gekregen. In vergelijking met Nederland, blijft het blijkbaar bij een beperkt aantal. U hebt verteld dat Creatief Schrijven zijn verantwoordelijkheid neemt om zo veel mogelijk mensen hiertegen te beschermen. U hebt gelijk dat het ook aan de amateurauteur is om zich te bevragen. Om de mensen hiertegen te kunnen blijven beschermen, denk ik echter dat we misschien een duidelijke promotie moeten voeren voor de plaatsen waar het aanbod bestaat, in academische kringen of waar dan ook.
Ik ben blij met uw antwoord. Aangezien ik op alles een antwoord heb gekregen, kan ik hier niet veel aan toevoegen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.