Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister, eergisteren hebben we nog het vijfjarige bestaan gevierd van het Vlaams Instituut voor de Archivering en de ontsluiting van het Audiovisueel erfgoed (VIAA). U hebt daar trouwens gesproken. Jammer genoeg ben ik snel moeten vertrekken en heb ik dus niet alles gehoord wat daar gezegd is. (Opmerkingen van minister Sven Gatz)
Neen, neen, ik heb zelfs speciaal tot het einde gewacht. Maar ik moest een trein halen. Het was er precies wel een mooie viering. Vijf jaar, het is nog een kleuter. Maar het is toch belangrijk dat er nu verdere stappen kunnen worden gezet. Daarom stel ik daar graag nog eens een vraag over.
Het VIAA werd in uitvoering van het vorige Vlaams regeerakkoord, van 2009 tot 2014, op 21 december 2012 door de Vlaamse Regering opgericht. De opstart van VIAA werd toevertrouwd aan het onderzoeksinstituut iMinds, dat al een lange historiek had op het gebied van onderzoek naar digitale archivering. Binnen iMinds kon VIAA uitgroeien tot een volledig operationele entiteit met een dienstverlening op het vlak van digitalisering, archivering en ontsluiting voor de doelgroep onderwijs.
Oorspronkelijk stond het acroniem VIAA voor het Vlaamse Instituut voor Audiovisuele Archivering, maar aangezien VIAA breder inzetbaar bleek, werd de naam al gauw gewoon het Vlaams Instituut voor Archivering. Het Vlaams Instituut voor Archivering of VIAA digitaliseert, bewaart en ontsluit audiovisueel materiaal samen met zijn partners.
In eerste instantie zijn dit de erkende en gesubsidieerde cultureelerfgoedinstellingen en Vlaamse omroepen zoals de VRT en de Vlaamse regionale omroepen. In de loop van 2014-2015 werd deze groep verder uitgebreid met de archiefdiensten van de Vlaamse overheidsinstellingen, met de erkende erfgoedarchieven van de centrumsteden en met de Vlaamse instellingen die als archief, museum of erfgoedbibliotheek erkend zijn. In 2016 verwelkomt VIAA de podiumkunstorganisaties. Gaandeweg wordt de groep van content partners verder verruimd naargelang de noden en prioriteiten en rekening houdend met de budgettaire context van VIAA.
Tijdens deze legislatuur kreeg het Vlaams Instituut voor Archivering – na een toch wel hobbelig parcours met onzekerheid rond subsidies enzovoort – eindelijk een decretale verankering via het minidecreet van 20 mei 2016 waardoor de jarenlange onzekerheid over zijn voortbestaan werd weggenomen. De oprichting van de autonome vzw in 2016 resulteerde in een nieuwe raad van bestuur met twee vertegenwoordigers van de content partners, vier onafhankelijke bestuurders en zes bestuurders die werden voorgedragen door de Vlaamse Regering en de VRT.
We zijn onlangs, samen met VIAA, op werkbezoek geweest bij de VRT. We kregen als commissieleden een erg goed overzicht van de werking en plannen van VIAA. We hebben net ook het vijfjarig bestaan van VIAA gevierd. Ik ben daarom van mening dat we deze belangrijke Vlaamse erfgoedorganisatie zo snel mogelijk een duurzaam en stabiel kader moeten bieden met duidelijke afspraken over haar doelstellingen, samenwerkingsverbanden, opdrachten en uiteraard ook de financiering.
Tijdens de bespreking van de beleidsbrief Cultuur 2017-2018 enkele maanden geleden, antwoordde u op mijn vraag met betrekking tot de stand van zaken van een nieuwe meerjarenovereenkomst dat u daar zeker werk van wilt maken.
In uw recente visienota ‘Een Vlaams cultuurbeleid in het digitale tijdperk’ lezen we: “De Vlaamse overheid maakt werk van de continuïteit van de opdracht van het VIAA voor de duurzame bewaring en terbeschikkingstelling van audiovisueel materiaal, en start in 2018 de dialoog met Informatie Vlaanderen/Facilitair Bedrijf met het oog op de uitrol van het Digitaal Archief Vlaanderen voor de cultuursector. (…) Op dit ogenblik zijn de vier belangrijkste potentiële spelers voor een cultuurbrede implementatie van deze visienota VIAA, Cultuurconnect, PACKED en publiq. We streven nog deze legislatuur naar een meerjarige overeenkomst en afstemming in het takenpakket van deze en waar nodig andere relevante dienstverlenende organisaties. Dit moet leiden tot een betere operationele afstemming tussen de dienstverlenende organisaties die rond digitale cultuur werkzaam zijn.”
Dat roept natuurlijk meteen wat vragen op. Wat is de concrete stand van zaken van de aangekondigde nieuwe meerjarenovereenkomst met het VIAA? Welke looptijd zal deze overeenkomst hebben? Hopelijk duurt ze wat langer dan een jaar, stapt men daar wat van af en krijgt VIAA meer basis.
Wanneer plant u de overeenkomst te laten starten? Wat zijn de belangrijkste inhoudelijke en financiële afspraken en doelstellingen in de meerjarenovereenkomst?
Hoe ziet u de taakverdeling tussen VIAA en Digitaal Archief Vlaanderen? Aangezien u hen constant vermeldt met Cultuurconnect, PACKED en publiq, hoe ziet u dat precies? Of is dat nog te vroeg?
Minister Gatz heeft het woord.
Mevrouw Brouwers, ik zal nog dit jaar een initiatief nemen om de huidige facultatieve subsidiëring van VIAA – ik zal het uitspreken als VIA-A want VIAA bekt zo moeilijk en ze zeggen zelf ook VIA-A – een decretale basis te geven via het zogenaamde verzameldecreet. Op basis hiervan kan dan een meerjarige beheersovereenkomst met VIAA worden afgesloten. Dat verzameldecreet is wel degelijk in opmaak, dat zal niet lang meer duren.
Momenteel wordt nog nagegaan welke looptijd deze overeenkomst idealiter kan hebben. Het is de bedoeling de ondersteuning van VIAA op basis van deze rechtsgrond te laten starten vanaf 1 januari 2019. We zullen een normale looptijd nemen; wordt dat vier of vijf jaar, of drie jaar, dat valt te bekijken – maar zeker niet één jaar: dat is in de gegeven omstandigheden niet de beste keuze.
Eenmaal de decretale basis voor VIAA er is, zullen we starten met de opmaak van de beheersovereenkomst. Ik kan dus nu nog niet vooruitlopen op de inhoudelijke en financiële afspraken en doelstellingen in de overeenkomst. Weliswaar zal de beheersovereenkomst worden opgesteld conform de doelstellingen uit de visienota ‘Een Vlaams cultuurbeleid in het digitale tijdperk’. Als ik me niet vergis, gaan we die hier ook nog bespreken.
Op dit ogenblik is VIAA – dat heb ik inderdaad ook in mijn speech gezegd – naast Cultuurconnect, PACKED en publiq – dat staat ook in de visienota – immers een van de vier belangrijkste potentiële spelers voor een cultuurbrede implementatie van deze visienota. Ik streef nog deze legislatuur naar een betere operationele afstemming tussen deze en andere dienstverlenende organisaties die rond digitale cultuur werkzaam zijn.
Conform de visienota zal ik zeker werk maken van de continuïteit van de opdracht van VIAA voor de duurzame bewaring en terbeschikkingstelling van audiovisueel materiaal. Hierbij moet zowel aandacht zijn voor gedigitaliseerd materiaal als voor reeds bestaand digitaal of digitaal geboren materiaal.
In mijn visienota ‘Een Vlaams cultuurbeleid in het digitale tijdperk’ wordt uitgegaan van een netwerkmodel zowel voor infrastructuur, software als dienstverlening, waarbij het principe wordt gehanteerd dat samenwerking loont en dat technische oplossingen compatibel moeten zijn. Dat is het idee van een ecosysteem. Vanuit deze optiek zal er steeds worden afgestemd met wat er zowel binnen als buiten de culturele sectoren gebeurt en dient er te worden gestreefd naar synergieën, onder andere met de bouwstenen van Vlaanderen Radicaal Digitaal, zoals Digitaal Archief Vlaanderen. U verwees zelf al naar de passage in de conclusie van de visienota over de afstemming van de scope – dat gaat over het type van materiaal en diversiteit in doelgroep – van VIAA en Digitaal Archief Vlaanderen.
Ik denk dat het heel belangrijk is om in dialoog te gaan en zo na te gaan welke complementariteit er kan worden uitgebouwd. De doelstelling die ik in mijn visienota formuleer, is dat er in functie van duurzame creatie en bewaring van digitale content moet worden voorzien in de randvoorwaarden van een ‘trusted digital repository’ voor alle types van content en voor alle culturele organisaties. ‘Trusted digital repository’ is een systeem dat voorziet in het geheel van diensten, procedures en infrastructuur die duurzame bewaring en toegang tot digitale bestanden verzekeren.
Kort samengevat, het verzameldecreet waarin de rechtsgrond voor VIAA definitief wordt bepaald, zal niet lang op zich laten wachten. Daarna kunnen de onderhandelingen worden opgestart met VIAA over de beheersovereenkomst. Daar zal vooral hun inzicht voor ons belangrijk zijn over welke fases zij de voorbije vijf jaar doorlopen hebben. U hebt gezien dat het in het begin alle hens aan dek is om zo veel mogelijk te archiveren. Dat is de doelstelling. Daarna is de ontsluiting met de beeldcapsules gunstig verlopen. Er is dan een moeilijk financieel moment geweest, maar dat hebben we kunnen overbruggen, en dat is nu gestabiliseerd en verduurzaamd voor de toekomst.
Nu is het interessant om te zien dat ze begin maart een catalogus zullen vrijgeven aan al hun stakeholders en partners van wie het digitaal materiaal gedigitaliseerd wordt om van elkaars digitaal materiaal gebruik te kunnen maken op hun platform. Dat is dus weer een nieuwe stap. Ik heb begrepen dat ze diezelfde stap op termijn ook willen zetten naar het publiek.
Er is duidelijk vooruitgang: van acuut naar chronisch naar archivering naar ontsluiting naar netwerk met de stakeholders naar verdere ontsluiting voor het publiek. Hun draaischijffunctie ten aanzien van de andere spelers zal bepalend zijn om de juiste elementen van dat netwerkmodel verder af te spreken. Daar kan ik op dit ogenblik inderdaad nog geen harde elementen geven. Het geeft mij wel vertrouwen om te zien welke enorme evolutie zij op vijf jaar tijd hebben doorgemaakt. Ze hebben een kwaliteitsreferentie, om te zeggen dat zij daarin die juiste vertakkingen met die partners toch wel zullen kunnen vinden in overleg uiteraard met ons en met het bredere radicaal-digitaalverhaal van de Vlaamse overheid.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik wil het kort even hebben over de visienota die u zelf hebt ingediend, maar die u hier nog niet hebt ingediend. Misschien zou het goed zijn om die ook zo snel mogelijk aan het parlement te bezorgen zodat we ze hier verder kunnen bespreken.
Ik weet niet of er veel collega's aanwezig waren onlangs op de lezing van Peter Hinssen in het Vlaams Parlement. Hij heeft ons met de neus op de feiten gedrukt en gezegd dat de digitalisering ongelooflijk snel gaat in de wereld en dat Europa een tandje zal moeten bijsteken en dat geldt evenzeer voor Vlaanderen. Het is goed dat de Vlaamse overheid daarover visienota's maakt en dat we op het vlak van cultuur eindelijk de noodzakelijke stap hebben gezet en dat VIAA de kans krijgt om verder door te groeien. Het is inderdaad indrukwekkend wat zij op die vijf jaar hebben gedaan. We waren allemaal onder de indruk tijdens het werkbezoek. Onderwijs heeft nu al een heel mooi platform gekregen waarvan men in de lessen gebruik kan maken, maar het publiek misschien nog te weinig. U hebt dat ook in uw speech gezegd: hoe verder ontsluiten naar het breder publiek? Dat zou natuurlijk fantastisch zijn. Het is allicht nog een hele moeilijke kwestie omdat er rechten zijn op een aantal zaken. Ik hoop toch echt dat het kan, want de toekomst is digitaal en als we het verleden voor een stuk aan bod kunnen laten brengen via die oude filmpjes, dan moeten we dat ondersteunen.
We wachten op uw ontwerp van verzameldecreet. Wat dit luik betreft, zullen we daar geen enkel probleem mee hebben. Ik weet niet wat er verder nog allemaal in het verzameldecreet zal staan, maar ik hoop dat het er snel komt en dat we op die manier de basis kunnen leggen voor de meerjarenovereenkomst waarover u inderdaad nog niet zo heel veel kunt zeggen omdat de rol van de andere spelers nog verder moet worden uitgeklaard. Ik hoop dat het minimum drie en misschien zelfs vijf jaar kan zijn, want we moeten een goede basis geven en we hopen dat ook in een volgende regeerperiode het werk kan worden voortgezet. Dit is iets waarmee je naar buiten kunt komen in de wereld van vandaag. Alles wordt digitaal en ook ons verleden zullen we verder moeten digitaliseren en liefst ontsluiten voor een groter publiek.
Ik heb verder geen bijkomende vragen. Ik dank u voor uw hoopgevend antwoord.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Minister, ik had een vraag genoteerd, maar collega Brouwers heeft me eigenlijk de wind uit de zeilen genomen door toch nog iets toe te voegen aan haar vierde vraag. Ik wou inderdaad ook vragen naar de afstemming van de centrale spelers: publiq, Cultuurconnect, VIAA en PACKED.
Voor onze partij wou ik even benadrukken dat ook wij uitkijken naar een structurele meerjarenovereenkomst waarvan wij het zeer zinvol zouden vinden dat ze deze legislatuur nog zou worden gerealiseerd in het kader van een langetermijnplanning en duurzame afspraken. En mijn waardering voor het prachtige werk dat VIAA levert.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Ik denk en ik weet dat we over alle partijgrenzen heen dit project VIAA ongelooflijk belangrijk vinden. Digitalisering is niet de toekomst, het is het heden. We zullen nog een tandje moeten bijsteken. In het begin van de legislatuur heeft VIAA ongelooflijk fors moeten besparen, maar het heeft toch de kop boven water kunnen houden. We hebben gezien hoe sterk ze er voorstaan. We moeten absoluut op een structurele manier voldoende middelen geven en hun de kans geven om bij te benen.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Ik dank de collega's ook voor de steun. Dat was wel te verwachten, want iedereen was onder de indruk van het werkbezoek. Het kan ook maar een aanmoediging zijn voor de minister en zijn administratie om inderdaad snel werk te maken van zowel het decreet dat we eerst nodig hebben als van de meerjarenovereenkomst en uiteraard nog in deze legislatuur. Dat lijkt mij een evidentie.
VIAA krijgt nu natuurlijk heel veel vragen onder meer om bijkomend foto's te digitaliseren. Wat is de precieze taakstelling? Wat moeten ze prioritair doen? Het is belangrijk om ook dit in een meerjarenplan af te lijnen en na te gaan hoe ver men kan gaan. Er is enorm veel en als je alles wil digitaliseren, dan is er misschien nog werk voor tientallen jaren. We moeten toch prioriteren.
De vraag om uitleg is afgehandeld.