Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Innovatie en Wetenschapsbeleid
Verslag
Mevrouw Vanwesenbeeck heeft het woord.
Voorzitter, ik stel deze vraag om uitleg naar aanleiding van de berichtgeving over de plannen van federaal minister van Financiën Van Overtveldt om een investeringsfonds in de steigers te zetten voor bedrijven die de opstartfase voorbij zijn. We horen veel over start-ups, maar we horen veel minder over scale-ups.
Die scale-ups hebben typisch vrij grote kapitaalbehoeften. Dikwijls gaat het om tientallen miljoenen euro’s. Ik geloof dat vorig jaar een negentigtal bedrijven ongeveer 1 miljoen euro hebben opgehaald. Eigenlijk zijn er weinig spelers in de Belgische of Vlaamse kapitaalmarkt die investeringstickets van die grootte aankunnen of aandurven. Een gevolg daarvan is dat groeibedrijven vaak in buitenlandse handen vallen of naar het buitenland verhuizen. Wij Vlamingen zijn sowieso een beetje risicoavers, maar in het buitenland staan investeerders daar anders tegenover. Volgens recente cijfers zou slechts 0,2 procent van de 4200 Europese scale-ups uit België komen.
Minister Van Overtveldt wil die financieringskloof dichten met een nieuw investeringsfonds. Hij wil private middelen mobiliseren en bundelen. Er zijn nog niet veel concrete details gekend, maar de contouren zouden duidelijk zijn. De middelen zouden moeten komen van institutionele beleggers, zoals verzekeraars, pensioenfondsen en dergelijke. Op die manier zou een fonds van 200 tot 400 miljoen euro mogelijk moeten worden. Het fonds zou niet rechtstreeks investeren in bedrijven, maar in private fondsen die dan op hun beurt in de scale-ups investeren.
Minister, bent u op de hoogte van de plannen van minister Van Overtveldt om een dergelijk fonds uit te werken? Bent u betrokken geweest bij het overleg hierover? De Vlaamse overheid beschikt zelf ook over enkele instrumenten en fondsen die kapitaal kunnen verstrekken. In de berichtgeving is de ParticipatieMaatschappij Vlaanderen (PMV) vermeld als een potentiële investeerder. Is de PMV hierbij betrokken geweest? Heeft de PMV een investeringsvraag gekregen?
Wat de rol van de overheid betreft, is het Vlaams regeerakkoord duidelijk. De PMV kan optreden indien er sprake is van een marktfalen. Het is dan ook belangrijk te weten welke noden al dan niet door de markt worden ingevuld. Hoe schat u momenteel de beschikbaarheid van kapitaal voor ondernemingen in Vlaanderen in? Zijn er specifieke knelpunten? Zijn er segmenten waarop het Vlaams overheidsinstrumentarium momenteel nog onvoldoende inspeelt?
De heer Van Rompuy heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, ik ga niet herhalen wat zonet is gezegd. Mijn vraag ligt in het verlengde van wat collega Vanwesenbeeck heeft gevraagd. Scale-up is wel degelijk een probleem. Het is goed dat het wordt aangepakt en dat daartoe alle middelen worden ingezet.
Er is een heel belangrijk initiatief, Scale-Ups, dat al bezig is of eraan komt. Het is een initiatief op Europese schaal. We mogen van geluk spreken dat het in Vlaanderen komt. We danken dat aan het fintechverleden en aan de nabijheid van de Europese instellingen.
Minister, u zou ons toch een plezier doen met wat duidelijkheid te scheppen over wie nu juist wat doet. Er is de aankondiging van minister Van Overtveldt, er zijn de bestaande initiatieven die vanuit Vlaanderen worden genomen, er is Scale-Ups. Hoe past die puzzel in elkaar? Als u daarover iets zou kunnen zeggen, zou dat zeer interessant zijn.
Minister Muyters heeft het woord.
Collega's, uiteraard is er overleg geweest tussen mijzelf en mijn collega – we zien elkaar nog al eens bij verschillende gelegenheden – en tussen mijn kabinet en het kabinet van minister Van Overtveldt. Ook is er terugkoppeling geweest van PMV, dat mee betrokken is in de werkgroep ‘groeifinanciering’ op het federale niveau. Deze werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van de overheid, de financiële sector, de verzekeringssector, de pensioenfondsen en de private equity sector. De concrete uitwerking van dit initiatief is in handen van de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij (FPIM).
Ik wil er absoluut op wijzen dat ik op Vlaams niveau al sinds het begin van de legislatuur timmer aan een scale-upbeleid. In deze legislatuur verhoogden we het kapitaal van het ARKimedesfonds, het dakfonds waarmee PMV in investeringsfondsen getrokken door privépartners investeert met 100 miljoen euro. Bij de tweede schijf van 50 miljoen euro heb ik expliciet in de nota aan de Vlaamse Regering de strategische accenten meegegeven dat PMV moest inzetten op grotere fondsen, richtgrootte van 100 miljoen euro plus, die in staat zijn om de vraag naar grotere kapitaalrondes, 15 tot 20 miljoen euro en meer, in te vullen en te trekken vanuit Vlaanderen. We zien dat deze strategie resultaten brengt, denk maar aan Fortino, dat recent zijn kapitaal heeft opgetrokken, met Teamleader een bekende Vlaamse scale-up in zijn portefeuille heeft, en dat hiertoe een investering uit het ARKimedesfonds heeft ontvangen.
We hebben op Vlaams niveau dus een mooi palet uitgebouwd, door de fondsen van PMV die de markt reeds breed ondersteunen, in het starterssegment mee te laten opschuiven voor de ondersteuning van scale-ups.
Ik vang op dit moment dan ook geen signalen op dat er voor de financiering van starters wezenlijke problemen zouden zijn en we hebben reeds belangrijke stappen gezet in de financiering van scale-ups: we zien fondsen op Vlaams niveau die opschuiven richting deze 15 tot 20 miljoen euro tickets. Het federale initiatief gaat nu mee verder op deze zelfde lijn, en beoogt eveneens via een fund-of-fundbenadering te werken, zoals wij op Vlaams niveau reeds doen met PMV. De aanpak is hier om via FPIM de markt te mobiliseren, wat ertoe moet leiden dat er bijkomend geld beschikbaar wordt om de fondsen in het landschap verder te versterken en zo het Vlaamse beleid mee te ondersteunen. Dit kan ik uiteraard enkel toejuichen.
Wat betreft de rol van PMV in het fonds: PMV heeft uiteraard expertise met het beheren van een fund-of-fund, maar zoals u weet, ben ik niet diegene die beslist waar PMV welke middelen aan toewijst. Daarvoor is er uiteraard een raad van bestuur binnen PMV. Ik heb echter wel het strategisch kader vastgelegd en de doelstellingen die PMV dient te bereiken, waarvan het financieren van Vlaamse groeiers, scale-ups, een belangrijke doelstelling is. Het is dus aan de raad van bestuur om te beslissen hoe, en desgevallend ten belope van welk bedrag, een deelname aan het federale fonds deze doelstelling mee kan realiseren.
Kort samengevat: ik vind het een heel goed initiatief omdat het helemaal aansluit op onze manier van werken en het initiatief dat wij nemen en de stappen die wij hebben gezet. Als er een extra stimulans vanuit het federale niveau kan worden gegeven, dan zien wij dat wel zitten. PMV kan een rol spelen, want ze hebben veel expertise, maar het is aan de raad van bestuur om in zo'n fonds mee te stappen en na te gaan voor welk bedrag.
Mevrouw Vanwesenbeeck heeft het woord.
Minister, ik juich ook toe dat privaat kapitaal kan worden gemobiliseerd voor scale-ups. U sprak zelf ook over de complementariteit, wat wel belangrijk is, tussen het superfonds en wat in Vlaanderen reeds bestaat. Ik denk dat daar toch de nodige aandacht aan moet worden besteed.
Wij hadden ook nog een bedenking. Het investeringsfonds kan investeren in privéfondsen en die investeren dan weer in Belgische groeibedrijven. Middelen van PMV kunnen op die manier, als ik het goed heb begrepen, ook worden gebruikt in andere gewesten. Volgens mij is dat niet de bedoeling. Vlaams geld kan dus misschien wel ergens in een Waalse scale-up worden gebruikt.
Versnippering moet ook worden vermeden, dat wordt ook al gezegd in het regeerakkoord. Als PMV mee investeert in een federaal investeringsfonds, kan het volgens mij ook dat PMV in een Vlaams bedrijf investeert met twee petjes op: enerzijds als medefondsinvesteerder en anderzijds autonoom. Mijn bijkomende vraag is: welke rol gaat u hierin spelen of laat u PMV volledig autonoom beslissen?
De heer Van Rompuy heeft het woord.
Gaat het nu over Scale-Ups of is het iets totaal anders? Het is dat. Oké, alles komt dus in die Scale-Ups.
Ik had eerder gedacht dat het federale niveau ging werken met fiscale incentives en zo. Het is toch via FPIM – oké, goed. Ik steun dit initiatief, dus tot daaraan toe, maar ik had gedacht dat men ging komen met fiscale stimuli en niet met de instap van kapitaal. Oké, goed, daarmee is het voor mij wat duidelijker hoe het juist in elkaar zit.
Ik dacht dat investeringsfondsen minimaal Europees moesten zijn. Neen? Kan het geografisch worden beperkt? Ik denk dat dat niet kan. Goed.
Minister Muyters heeft het woord.
Misschien kort toch nog even wat verduidelijken.
Absoluut, collega Van Rompuy, het gaat over Scale-Ups. De bedoeling is dat zij de grotere tickets doen. Wij doen 15 tot 20 miljoen euro, en zij zouden naar grotere tickets gaan. Maar het is in dezelfde funds. Het is fund-to-fund, dat is de filosofie.
Collega Vanwesenbeeck, u moet goed begrijpen dat die fondsen waarin PMV participeert, uiteraard zelf bepalen waar zij in investeren. Ja, dat kun je effectief niet beperken, en dat kan dan ook in een Waals bedrijf zijn en zelfs in buitenlandse bedrijven. Doordat er natuurlijk Vlaams kapitaal bij is, zal dat ook Vlaanderen sterk ten goede komen. Het zijn private partners; zij kunnen ook andere tickets gaan nemen bij bedrijven. Ik denk dat dat vanzelfsprekend is.
Waar PMV wel over waakt, is dat het nooit dubbel is: niet via fund en nog eens zelf. Geen versnippering dus.
Om zeker te zijn dat er geen spraakverwarring is: mijn vraag was of het over hetzelfde fonds gaat, Scale-Ups.eu, of is dit een fonds dat daarnaast komt?
Neen, het is ernaast.
Ernaast?
Ja, het is een fonds fund-to-fund, en het is een ander fund dan het fund dat naar funds kan gaan. Bij die fund-to-fund kan het zijn dat het fund van PMV en het fund dat van het federale niveau komt, bij hetzelfde fund komen, maar met andere scale-uptickets gaan meespelen.
Dus het een kan best wel investeren in het ander, maar het is niet noodzakelijk zo. Is er al over beslist dat men dat zal doen? Of is dat nog helemaal niet duidelijk?
Nu begrijp ik de vraag niet meer.
Neen? Ik weet dat er een Europees initiatief is, Scale-Ups.eu, en er is het initiatief waarover we het nu hebben, het superfonds. Zijn dat twee totaal gescheiden zaken of is het ene opgericht om het andere te versterken?
Scale-Ups.eu is geen fonds.
Wat doen die dan?
Het is een privaat initiatief maar geen fonds. Ze participeren niet in scale-ups.
Ah zo? Ik dacht dat zij ook private… dat het meer was dan een incubator en dat zij ook…
Het is een omkaderingsprogramma. Het blijkt een omkaderingsprogramma te zijn en geen fonds, zoals Startups.be.
Ik had gehoord dat het ook over honderden miljoenen euro ging.
We hebben het hier over een fund-to-fund. Wij investeren met PMV in fondsen en FPIM zal ook investeren in fondsen. Wij investeren in fondsen die op hun beurt tickets nemen bij bedrijven tot 15 en 20 miljoen euro. De federale zullen in fondsen participeren om tickets te nemen die groter zijn dan de tickets die wij nemen.
Ik zal gewoon een schriftelijke vraag stellen. Dit is net mijn vraag: hoe zit het juist in elkaar? Het is niet helemaal duidelijk.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.