Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Vraag om uitleg over moeilijkheden op de weg en bij De Lijn door de sneeuwval op 11 december 2017
Verslag
De heer de Kort heeft het woord.
Maandag 11 december was er een enorme sneeuwval die heeft gezorgd voor een nieuw filerecord van bijna 1300 kilometer op onze snelwegen alleen. Het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) waarschuwde voor gladde wegen met een code oranje, het op een na hoogste waarschuwingsniveau. AWV raadde weggebruikers aan om verplaatsingen na 8 uur indien mogelijk uit te stellen. Ondanks deze waarschuwingen lieten heel wat mensen zich verrassen. Er waren veel auto’s op de baan terwijl het uitstellen van hun verplaatsing, thuiswerken of het openbaar vervoer nemen in veel gevallen een betere optie was geweest. Ook de bussen van De Lijn reden zich vast in de verkeerschaos.
Extreme weersomstandigheden zijn meestal voorspelbaar. Mensen en bedrijven zouden zich hier beter op moeten kunnen voorbereiden. Sneeuwplannen zouden niet alleen voor de overheid maar ook voor de bedrijven een nuttig instrument zijn.
Minister, wilt u de handschoen opnemen om bedrijven aan te sporen sneeuwplannen op te stellen zodat in uitzonderlijke weersomstandigheden mensen zich niet hoeven vast te rijden in ellenlange files, maar kunnen thuiswerken of aangespoord worden om andere vervoersmodi te nemen?
De heer Rzoska heeft het woord.
Minister, collega’s, ik heb een vraag die ingaat op dezelfde thematiek, maar die wat breder kijkt naar een aantal andere vervoersmodi.
Amper 15 centimeter sneeuw vorige maand stuurde het hele verkeer van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat in de war. Zowel wie met de auto was, als wie zich op de fiets waagde of het openbaar vervoer wilde nemen, kreeg te maken met de nadelen van deze winterprik. Hoe komt het toch dat ons verkeer steeds volledig lam ligt wanneer zoiets gebeurt?
Er zijn heel wat reacties geweest, ik denk bij iedereen in de mailbox, maar ook in de media, met een aantal pleidooien van verkeersspecialisten, bijvoorbeeld voor het verplichten van winterbanden, zeker voor vrachtwagens, bestelwagens en bussen. Vaak zijn het die voertuigen, zeker vrachtwagens en bussen, die moeilijk hellingen kunnen nemen, zelfs als het kleinere hellingen zijn. De toegelaten snelheid zou dan natuurlijk wel omlaag moeten om de toegenomen geluidshinder en uitstoot te compenseren, maar federaal minister van Mobiliteit Bellot is geen voorstander van deze verplichting.
Een ander voorstel dat wordt gesuggereerd, is om strooiwagens en sneeuwruimers tot prioritaire voertuigen te promoveren in de file, want ook daar liep het mis. Op veel gewestwegen leek het alsof de sneeuwval totaal onverwacht uit de lucht was komen vallen, want was er niet gestrooid. Ook op tal van drukke fietspaden langs gewestwegen, bijvoorbeeld zelfs langs De Singel in Antwerpen, was niet gestrooid op het fietspad, wat leidde tot zeer onveilige situaties voor fietsers. Vaak was dat nochtans de enige vervoersmodus waar nog iets bewoog. En daarvan kan ik uit eigen ervaring getuigen. Het leidt vaak tot onveilige situaties voor fietsers omdat ze op dat moment over een glad fietspad moeten rijden dat niet geruimd is, ofwel gewoon op de rijweg.
Strooiwagens tot prioritaire voertuigen maken in de file lijkt u een goed idee te vinden, als ik oordeel naar uw reacties in de pers, maar u kijkt daarvoor naar het federale niveau. En daar botst men de bal terug en zeggen ze dat ze nooit de vraag vanuit Vlaanderen hebben gekregen.
In het persbericht van De Lijn over de verstoorde dienstverlening werd meegedeeld dat de bussen van De Lijn zijn voorzien van speciale banden, M+S-banden (modder en sneeuw), iets tussen zomer- en winterbanden. Bent u van mening dat echte winterbanden voor bussen van De Lijn een betere oplossing zouden zijn, zoals ook gesuggereerd wordt door verkeersspecialisten?
De Lijn liet in haar communiqué weten dat “de sneeuwval onze hele dienstverlening verstoort”. Hoe evalueert u de communicatie van De Lijn over de wijzigingen in de dienstverlening aan de reizigers? Mijn mailbox zat vol berichten van mensen die stonden te wachten op aangekondigde bussen, zelfs bussen die waren aangekondigd aan de halte, maar die niet kwamen opdagen.
Vrachtwagens die in de problemen komen aan op- en afritten van snelwegen zijn traditionele beelden, maar ook op gewestwegen en lokale wegen komen ze regelmatig vast te zitten. Een algemeen rijverbod voor vrachtwagens bij sneeuwval is misschien niet altijd haalbaar, maar is er misschien wel een mogelijkheid om de toegang tot dorpskernen te verbieden om zo zeer gevaarlijke situaties te voorkomen? Welke mogelijkheden ziet u daarin en welke stappen zult u daarin ondernemen?
Op welke manier hebben de strooidiensten zich voorbereid op deze winterprik? Hoe komt het dat de strooidiensten zo laat zijn uitgestuurd?
Op basis waarvan wordt bepaald waar wel en niet gestrooid en geruimd wordt?
Hoe komt het dat op zo weinig fietspaden langs gewestwegen de sneeuw was weggehaald op een moment dat dit de laatste vervoersmodus was waar men nog enigszins kon bewegen?
Minister Weyts heeft het woord.
Mijnheer de Kort, ik begin met uw vragen over het bedrijfsleven. Mijn administratie heeft een WinterActieProtocol (WAP) opgezet om winterinfo te verspreiden. We doen dat op basis van de informatie die we zelf krijgen over het weer van Meteo Wings en het KMI. We geven die rechtstreeks door aan transportverenigingen, automobielverenigingen, alle provinciale besturen, de politie, De Lijn en het Vlaams Verkeerscentrum. Zij hebben dan de taak om die info verder via hun kanalen te verspreiden.
Het is natuurlijk een goed idee om ook verschillende bedrijfsverenigingen hierbij te betrekken, zodat zij deze info ook kunnen verspreiden via hun kanalen aan de bedrijfsleiders. Op die manier kunnen bedrijfsleiders zelf de keuze maken. Mijn bevoegdheid reikt in dezen niet verder dan informatie aanleveren waarmee bedrijfsleiders zelf een inschatting kunnen maken om al dan niet hun werknemers een dagje thuis te laten werken.
Mijnheer Rzoska, al de bussen van De Lijn zijn momenteel uitgerust met ‘Mud & Snow’-banden, die zeer sterk aanleunen bij winterbanden. Zij zijn inzetbaar in alle seizoenen, wat ook aangewezen is. Als wij voor al onze 2200 bussen even snel de banden moeten veranderen, dan lukt dat niet. Dit is dan ook een doordachte keuze. De banden zijn aangepast aan wisselende weersomstandigheden en geven een betere grip op het wegdek. Een bus blijft natuurlijk een zwaar toestel. Bovendien hebben bussen achterwielaandrijving, wat ook niet bevorderlijk is op gladde wegen, en bevindt de motor zich achteraan. In dergelijke uitzonderlijke omstandigheden speelt dat de bussen niet in de kaart.
Het voordeel is dat er geen bandenwissels hoeven te gebeuren en dat we niet moeten voorzien in een opslagplaats voor winterbanden of zomerbanden.
Wat de weersomstandigheden betreft, blijft er enige onzekerheid. In dit geval was pas de avond voordien duidelijk dat het zou sneeuwen. Het grootste probleem was echter dat er ’s morgens geen sneeuwval was maar regen die zich later op de dag heeft omgezet in sneeuw. Daardoor zijn heel wat mensen toch vertrokken met de wagen terwijl het pas later op de dag is beginnen te sneeuwen.
Sneeuw met een dergelijke intensiteit zorgt natuurlijk voor een onvoorspelbare verstoring van de dienstverlening tijdens de rit zelf. Het begon pas te sneeuwen op het moment dat alle bussen en trams al waren uitgereden. Het was voor de verkeersleiding en regiomanagers van De Lijn een onmogelijke opdracht om in kaart te brengen hoe groot de hinder was, waar bussen of trams juist vastzaten en wat er wel of niet meer reed.
De Lijn heeft overdag tot ’s avonds 22 uur alle mogelijke kanalen benut. Zo waren er regelmatig updates via de radio, de nieuwsbulletins, sociale media. Ook de online nieuwssites namen die informatie over.
Er is gesuggereerd om vrachtwagens uit de dorpskernen te houden. Ik denk dat dit op papier mogelijk is maar niet in de praktijk. Zoals de ervaring met De Lijn leert, is het tijdig en correct informeren van de weggebruikers over de sneeuwval altijd al een hele uitdaging. Gezien de weersvoorspellingen is dat niet altijd even eenduidig en eenvoudig. Vanuit deze optiek zal het communiceren over welke dorpskernen in Vlaanderen verboden terrein zijn voor vrachtwagenbestuurders zeer moeilijk zijn. Ik geef een concreet voorbeeld. Ik ben die ochtend naar Gent gereden, nadien moest ik in Hasselt zijn, maar daar heb ik me moeten verontschuldigen. In Hasselt zelf was er geen enkel probleem.
Wat de werking van de strooidiensten betreft, begint AWV zoals elk jaar met de voorbereidingen op de komende winter nadat de vorige winterdienst werd beëindigd, namelijk het preventief onderhoud van de strooiers, waar nodig het opstellen van bestekken en het afsluiten van contracten met aannemers die instaan voor de bestrooiingen en het opmaken van permanentielijsten om te kunnen beschikken over de nodige personeelsleden. Ook zorgt AWV er tijdens de zomerperiode voor dat alle zoutvoorraden opnieuw worden aangevuld. En vanzelfsprekend worden de weersvoorspellingen nauwlettend in het oog worden gehouden via Meteo Wings en het KMI.
De winterprik van maandag 11 december was naar Vlaamse normen uitzonderlijk op meerdere vlakken. Wij spiegelen ons nogal graag aan Nederland, het grote voorbeeld, maar ik zal u even de cijfers meedelen. Bij ons is het record qua filelengte van 450 kilometer gebroken met 600 kilometer file. In Nederland was er een recordverbetering van 1000 naar 1600 kilometer. Dat is dus 60 procent meer.
Ik heb al gezegd dat het voor de ochtendspits behoorlijk stevig regende, waardoor het preventief gestrooide zout – want men is ’s nachts wel degelijk uitgerukt – wegspoelde van het wegdek. Bovendien vertrokken door die regenval veel mensen toch gewoon naar het werk.
Die sneeuwval viel dus niet alleen samen met de ochtendspits, maar was daarnaast van een uitzonderlijke hoge intensiteit en een uitzonderlijke duurtijd. Het sneeuwde niet even, maar het bleef gewoon de hele dag sneeuwen. Door de zware sneeuwval tijdens de spits vormden er zich immense files. De combinatie van deze factoren, regen voor de spits, veel sneeuw tijdens de spits en grote files, belemmerden dan ook de winterdienst. Strooiers hebben immers een bepaalde snelheid nodig om het zout te kunnen strooien. We hebben daarover wel afspraken met de politie waarbij er tandems worden gevormd tussen een strooier en een politieploeg. In het kader van de discussie over prioritaire voertuigen kunnen wij vragen om te worden begeleid door een dergelijk voertuig. Daarbij proberen we om de kritieke zones te voorzien van een laag zout met de bedoeling het verkeer vlot te trekken.
Hoe bepalen we waar wel en niet wordt gestrooid? In principe streven we ernaar om bij sneeuwval eerst de hoofdassen vrij te maken. Zodra deze vrij zijn, worden de primaire en secundaire wegen behandeld. Uiteraard zorgen sommige lokale omstandigheden ervoor dat hier beperkt van wordt afgeweken.
De gladheidbestrijding op fietspaden is sowieso niet evident. We proberen daar te werken met pekel. In vergelijking met zout heeft pekel het grote voordeel dat het een autonome smeltwerking heeft. Zout werkt enkel wanneer men erover rijdt. Pekel heeft dat niet nodig. Het nadeel is wel dat pekel minder bestand is tegen regen. Pekel wordt door de regen verdund, waardoor de werking ervan tegenvalt bij regenval. Elk nadeel heb zijn voordeel en vice versa.
De heer de Kort heeft het woord.
Minister, ik ben blij dat u hebt gezegd dat u de handschoen wilt opnemen. U zegt ook dat het nuttig zou zijn om die informatie verder te bezorgen aan bedrijfsverenigingen. Het is correct dat u zegt dat u niet verder verantwoordelijk kunt zijn voor het geheel. U hebt uw bevoegdheid duidelijk omkaderd. Indien dit zich nogmaals zou voordoen, zullen bedrijfsverenigingen dan effectief op de hoogte worden gebracht van deze nieuwe manier van werken? Aan welke bedrijfsverenigingen denkt u dan?
De heer Rzoska heeft het woord.
Minister, ik dank u voor het uitgebreide antwoord. Ik heb wel enkele bedenkingen. Het waren inderdaad uitzonderlijke omstandigheden, maar specialisten kondigden aan dat we deze vorm van winters ook de volgende jaren kunnen verwachten. Misschien moeten we dan toch eens nagaan wat er beter kan.
Wat de sneeuwbanden en de bussen bij De Lijn betreft, besef ik dat de bussen niet plotsklaps van banden kunnen veranderen, maar sneeuwbanden plaatst men doorgaans preventief. U zegt dat er nu geen stockageruimte nodig is, maar misschien is het toch een idee om zeker de bussen op de hoofdassen uit te rusten met sneeuwbanden. Ik heb bussen gezien die een helling van ongeveer 2 procent niet op geraakten.
Wat de strooidiensten betreft, begrijp ik het technische argument dat het zout wegspoelt bij regenweer. Wat echter het ruimen betreft, blijf ik wat op mijn honger in verband met de fietspaden. U zegt dat er preventief wordt geruimd op de hoofdwegen, en dat begrijp ik, maar daar zitten volgens mij ook heel wat gewestwegen bij. Fietspaden langs gewestwegen zijn dagenlang niet geruimd, terwijl men de hoofdwegen en gewestwegen wel heeft geruimd. Ik heb niet toevallig het voorbeeld gegeven van De Singel in Antwerpen, daar was het fietspad drie dagen na de extreme sneeuwval nog altijd bedekt met sneeuw en moesten fietsers halsbrekende toeren uithalen om het te gebruiken. Ze konden op dat moment wel op de weg rijden, die wel was geruimd voor wagens en ander verkeer, maar dat was niet echt de meest veilige optie. Misschien moeten we op het moment dat een gewestweg wordt geruimd, er ook aandacht voor hebben dat ook het fietspad wordt geruimd.
Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Er zijn twee zekerheden bij sneeuwval. De eerste is helaas dat er files zijn en een tweede is dat er vragen volgen in het parlement. En ik pleit daar ook zelf schuldig. Ik heb in het verleden ook altijd de bevoegde minister daarover ondervraagd, of dat nu vanuit de meerderheid of vanuit de oppositie was. Dat is dus allemaal logisch en hoort er ook bij.
Minister, u hebt al zeer uitgebreid geantwoord waarom het evident niet eenvoudig is om te zorgen voor een wegennet dat volledig vrij ligt op het moment dat er sneeuwval heeft plaatsgevonden. Ik heb zelf een schriftelijke vraag ingediend die nog niet is beantwoord. Misschien kunt u dat antwoord over de winterplannen van De Lijn, niet nu onmiddellijk ter zitting, meedelen aan de commissie. U hebt gezegd dat die plannen verschillend zijn per regio omdat de situatie van wegennet en klimaat verschillend is. Misschien kunnen die verschillende winterplannen van De Lijn ons worden bezorgd.
Een tweede vraag betreft het tramnet. Daar zijn in Antwerpen problemen mee geweest. Wat zijn de oorzaken van de tramontsporingen die we hebben gekend? Was dat onaangepaste snelheid of lag het aan de sneeuw op de sporen? Ik verwacht nu niet onmiddellijk een antwoord van u, maar ik hoop dat het kan worden bezorgd aan de commissie.
De heer De Clercq heeft het woord.
Minister, ik wil nog even de aandacht vestigen op de fietsostrades, de fietssnelwegen. Het is aan de lokale besturen om die te ruimen. Dat gebeurt vaak tot op een bepaalde grens maar wordt niet verdergezet door de buurgemeente. Dit is een aandachtspunt voor de toekomst en zou van bovenaf structureel beter moeten worden aangepakt. Vaak is een fietsostrade breed genoeg om te ruimen maar als de ene gemeente haar huiswerk doet en de andere niet, dan kan misschien een structurele aanpak vanuit Vlaanderen worden overwogen.
Minister Weyts heeft het woord.
Sneeuw komt soms onverwachts uit de hemel vallen en soms worden we geconfronteerd met overmacht waarbij zelfs de beste voorbereidingen niet volstaan.
Ik heb inderdaad gezegd dat we bedrijfsverenigingen zoals het Vlaams netwerk van ondernemingen (Voka), het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) en de Unie van Zelfstandige Ondernemers (UNIZO) zullen opnemen in het winteractieprotocol en dat we hun via die kanalen kunnen informeren.
Wat de fietspaden betreft, heb ik de situatie van De Singel niet vanbuiten, maar het is natuurlijk zo dat het ruimen van de fietspaden gebeurt met ander materiaal dan voor het ruimen van de wegen. Ik zal echter rekening houden met alle suggesties.
De winterplannen van De Lijn kan ik zeker bezorgen. Over de trams heb ik nu geen nadere informatie, maar die zal volgen in het antwoord op uw schriftelijke vraag, mevrouw De Ridder.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.