Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
Het is me opgevallen dat er een sterke band is tussen Google en een aantal persorganisaties, waaronder de VRT. In de gratis treinkrant Metro van 18 december 2017 stond een Belgabericht, getiteld: ‘Google geeft Roularta 400.000 euro om fake news te detecteren.’ In het artikel staat: “Google heeft opnieuw zijn portefeuille opengetrokken om verschillende digitale projecten in de Europese pers te financieren. In de vierde ronde van zijn ‘Digital News Initiative Innovation Fund’ deelde de internetgigant deze maand 20 miljoen euro uit. Roularta krijgt daarvan 400.000 euro (…).”
Het fonds van Google bestaat sinds 2015. Dat is op zich niet nieuw. Wel belangrijk is dat Google beloofde om tegen 2018 150 miljoen euro in innoverende Europese journalistiek te pompen. Al is het op Europese schaal, het gaat toch over een behoorlijke som geld die door een internetgigant wordt besteed aan derden.
Dan stel ik me meteen de vraag waarom Google zoiets doet. Is het meer dan een charmeoffensief naar traditionele mediagroepen die hun advertentie-inkomsten zien verschuiven naar Google? Of wat is het dan?
In 2016 kregen Belgische media 2 miljoen euro van dat Europese budget. Het waren vier projecten voor 637.000 euro. Roularta kreeg 400.000 euro, Mediafin, de uitgever van De Tijd en L’Echo, kreeg 147.000 euro, een gezamenlijk project van De Persgroep en Mediahuis kreeg 50.000 euro en de openbare omroep VRT kreeg 40.000 euro. Hier komen we al een beetje in de sfeer van de culturele subsidies. De bedragen dalen daar wel snel, maar toch. Roularta krijgt geld voor VeriFlix, een toolbox om burgervideo’s te verifiëren op echtheid. Het ‘fake news’ komt blijkbaar verschillende keren terug. De advertentieafdelingen van De Persgroep en Mediahuis krijgen centen voor een gezamenlijk onderzoeksproject rond de waarde van ‘premium nieuwswebsites'. Doel is aan te tonen dat nieuwssites van hoge kwaliteit afstralen op reclamemerken.
Het valt op dat Google enkel de grote spelers in elk van de Europese landen steunt. Dat de uitgevers gretig aalmoezen aannemen van de monopolist die een deel van hun reclame-inkomsten wegzuigt, is cynisch als je het mij vraagt. Nog merkwaardiger is dat Google geld geeft aan de VRT. Valt dit eigenlijk wel te rijmen met het Mediadecreet en de beheersovereenkomst? Dit gaat mijn petje te boven, want het is geen reclame, geen sponsoring, het is iets dat buiten alle klassieke kaders valt. De centen dienen voor “gepersonaliseerde video’s voor een divers publiek”. Ik zou zeggen: enige hulp is altijd welkom. Mag de VRT wel geld van Google aannemen? Officieel luidt het: “Het doel is om nieuws of sport in ‘streams’ te creëren voor duizenden gebruikers. Er wordt gemikt op een chatinterface, waarbij in een gepersonaliseerde nieuwsstroom tekst, artikels en multimedia worden gecombineerd.” Er zijn allerlei innovatieve dingen aan de gang, ik kan me daar wel iets bij voorstellen, maar ook niet concreet.
Hoe valt zoiets te rijmen met het discours als zou Google dit geld uitdelen in de strijd tegen nepnieuws? Er komt twee keer ‘fake news’ in het verhaal voor. Het lijkt eerder op een soort smartgeld van Google naar een aantal Europese en Vlaamse spelers. Zou het niet beter zijn voor een financieel gezond media-ecosysteem dat de hold-up op de Europese advertentiebudgetten die Google voedt – niet alleen Google maar bij uitbreiding ook een aantal andere sociale media – zou stoppen? Die hebben naar mijn bescheiden mening, als je het dan echt over innovatieve journalistiek hebt, zeker in Europa, daar weinig mee te maken.
Het is geen groot bedrag, maar toch deze principiële vraag: mag de VRT geld van Google aannemen? Is dat mogelijk volgens het Mediadecreet en de beheersovereenkomst? Is het de eerste keer dat de VRT financiële middelen ontvangt van Google? Welke tegenprestaties moet de openbare omroep daarvoor leveren? Wat moet ik me voorstellen bij dit project waarvan de centen dienen voor ‘gepersonaliseerde video’s voor een divers publiek’? Wat is het opzet? Wat moet ik me voorstellen bij het project dat mikt op een chatinterface? Betekent dit dat de VRT YouTube/Google zal kiezen, en het geen alternatieven van YouTube toegang zal geven tot de verspreiding van deze nieuwsstroom? Wanneer komt ook het verhaal van de zakelijke belangen van Google om de hoek kijken? Staan er tegenover de steun van Google engagementen die we als reclame, sponsoring of als product placement kunnen omschrijven? Zo ja, moet dit niet verlopen via de VAR?
Minister Gatz heeft het woord.
In de huidige beheersovereenkomst wordt ingezet op samenwerking tussen de VRT en de mediasector met als doel het Vlaamse media-ecosysteem te versterken. Daarnaast investeert de VRT ook in innovatie die op korte en middellange termijn van nut is, zowel voor haarzelf als voor de hele Vlaamse mediasector. Ook daarbij zijn samenwerking en open innovatie de regel.
Het Google DNI-fonds (Digital News Initiative) is een van de mechanismen die de samenwerking op innovatievlak mogelijk maakt.
De beheersovereenkomst geeft invulling aan de publieke opdracht die in het Mediadecreet is vastgelegd. Wat innovatie betreft, bepaalt het Mediadecreet in artikel 6, paragraaf 2, 5e lid: “De VRT volgt de technologische ontwikkelingen op de voet, zodat hij zijn programma’s, als dat nodig en wenselijk is, ook via nieuwe mediatoepassingen aan zijn kijkers en luisteraars kan aanbieden.” En artikel 17 van hetzelfde decreet stelt: “De beheersovereenkomst regelt in het bijzonder de volgende aangelegenheden: 1° de invulling van de openbare omroepopdracht, vermeld in artikel 6, paragraaf 2, inclusief de innovatieopdracht en de meetbare doelstellingen die bereikt moeten worden. Die performantiemaatstaven staan in relatie tot de geformuleerde strategische doelstellingen en ambities.”
De beheersovereenkomst zelf zegt in strategische doelstelling 5.2, Inzetten op innovatie: “De VRT wil investeren in innovatie die op korte en middellange termijn van nut is, zowel voor haarzelf als voor de hele sector. De VRT zal inzetten op verschillende types van innovatie. Innoveren in het aanbod is daarbij zonder meer een belangrijke opdracht voor de publieke omroep. De VRT wil op dat vlak durf tonen, risico nemen en de norm zetten in Vlaanderen. Er is daarnaast, in een digitale context, nood aan het ontwikkelen van nieuwe vertelvormen en producten. De VRT wil ook technisch blijven innoveren om het creatieve proces beter te ondersteunen en om efficiënter en sneller te produceren. De VRT zal daarbij bijzondere aandacht besteden aan toegankelijkheid. Open innovatie (i.e. samenwerking met derden) is de regel.”
Strategische doelstelling 5.2 gaat verder: “De VRT werkt mee aan Vlaamse en Europese co-innovatieprojecten, al dan niet in triple-helixvorm. De VRT kan zich voor de medefinanciering van innovatieprojecten wenden tot de reguliere Europese en Vlaamse steunkanalen voor onderzoek en innovatie, conform de daarin omschreven modaliteiten.”
Voor de financiering van haar innovatieopdracht kan de VRT dus een beroep doen op derde steunkanalen. Dat blijkt ook uit de tekst in de beheersovereenkomst, zoals zonet beschreven.
Het is de derde keer dat de VRT al dan niet rechtstreeks financiële middelen ontvangt van Google. Er zijn nog twee andere lopende Google DNI-projecten. Dat is ten eerste Providence+, in samenwerking met Newsmonkey en imec. Providence+ onderzoekt hoe de redactieprocessen en de publicatiestrategie voor het dagelijkse nieuwsaanbod op online platformen en socialemediakanalen kunnen worden verbeterd, en dit door de impact en de leesfrequentie van nieuwsitems te voorspellen. Het project Providence+ wil een antwoord geven op vragen als ‘welke verhalen werken het best op welk platform en welk moment?’, ‘wat is de ideale strategie om nieuws te verspreiden op socialemediakanalen en eigen platformen?’ en ‘hoe groot zal het bereik van een artikel twee uur na publicatie zijn?’.
Het tweede lopende Google DNI-project is Wave, in samenwerking met Mediahuis. Wave is een nieuwe luisterervaring, die nieuws op een gepersonaliseerde manier naar de gebruiker wil brengen. Door content te linken aan apparaten, zoals smartwatches, home assistants, auto’s en dergelijke meer, kan Wave gebruikers bereiken tijdens verschillende activiteiten. Zo kan gepersonaliseerde audio beluisterd worden op die momenten dat het voor de gebruiker zelf het best past. Het innovatieproject wil nieuwe formats voor audiostorytelling onderzoeken. Daarbij wordt ook bekeken hoe een aangepaste workflow de redactie kan ondersteunen bij het selecteren en efficiënt omzetten van bestaande content naar audio.
Door de samenwerking in het kader van deze Google DNI-onderzoeksprojecten wordt innovatie in het Vlaamse medialandschap wel degelijk via onderlinge kruisbestuiving gestimuleerd en mogen we ervan uitgaan dat het media-ecosysteem ook versterkt wordt.
Welke tegenprestaties de openbare omroep moet leveren, is een pertinente vraag. De VRT moet het project uitvoeren volgens de afgesproken ‘milestones’, zoals dat zo mooi heet in managementtaal. Daar hoort gewoon een rapportering bij die projectvorderingen aantoont. Er zijn geen andere niet-projectgerelateerde tegenprestaties.
IP, de ‘intellectual property’ die wordt opgebouwd tijdens het project, blijft volledig eigendom van de VRT en de partners. Google DNI-projecten worden opgevolgd door het Google DNI-team. Men zegt mij dat dat een aparte entiteit is, die strikt confidentieel werkt. Er is dus geen enkele connectie of samenwerking met Google als bedrijf.
Het nieuwe project heet ‘Personalised news using media enriched chat’. Bij wijze van experiment onderzoekt dit project gepersonaliseerde chatconversaties, in de context van nieuws en sport.
De VRT heeft reeds enige ervaring met dergelijke conversatiemethoden, bijvoorbeeld met haar ‘wall of moments’, waarbij gebruikers onder meer foto’s delen die worden getoond op schermen en online, een virtuele ‘wall of moments’. Dit nieuwe project bouwt daarop verder. De VRT wil vooral uitzoeken hoe storytelling en multimediacontent meer en beter geïnjecteerd kunnen worden in een gepersonaliseerde conversatie-interface.
De VRT werkt voor dit project samen met het Vlaamse bedrijf Bottist. Zij zullen als technische partner de ontwikkeling van de bot – dat is een klein programma dat automatisch bepaalde taken kan uitvoeren – en het bijhorende contentmanagementsysteem op zich nemen. De Google-ondersteuning aan de VRT bedraagt 40.000 euro. Daarvan is 20.000 euro bestemd voor Bottist, als partner bij dit project.
Het gaat hier om een prototypetraject. Dat wil zeggen dat het bedrag gebruikt zal worden om een prototype te maken, dus geen werkende service of product. Het gaat dus niet om een volwaardig product, maar wel om een proefproject dat de functionaliteit en gebruikservaring wil uittesten. Het prototype zal onder andere getest worden tijdens het WK voetbal en de gemeente- en provincieraadsverkiezingen. Het doel van het project is dus de ontwikkeling van een prototype en het trekken van lessen uit het gebruik ervan. De opgedane kennis zal nadien gedeeld worden met de grote gemeenschap van Google DNI-leden – zoals Europese mediaspelers, en in het bijzonder broadcasters – en ver daarbuiten. Dergelijke kennisdeling gebeurt onder andere op Google DNI-events, waar projectresultaten met elkaar gedeeld worden. Op die manier is het voor alle deelnemers een interessante manier van kennis uitwisselen.
De VRT neemt deel aan het innovatieproject, omdat zij het belang inziet van het aanbieden van een gepersonaliseerde ervaring aan haar gebruikers. Zo willen gebruikers vandaag meer en voortdurend op de hoogte gehouden worden van nieuwe ontwikkelingen van ploegen en spelers, als het over het WK voetbal gaat, of van partijen en politici, als het over de verkiezingen gaat, en dat volgens zijn of haar interesses, bijvoorbeeld het volgen van favoriete ploegen of spelers. De VRT wil testen of deze ervaring kan worden verrijkt door niet alleen de juiste informatie op het juiste moment te geven, maar ook door video- en andere multimediamodules automatisch te genereren en aan te bieden. In eerste instantie gaat het dan over korte animaties en videoclips, die in het geheel passen van de storytellingconversatie.
Binnen het experiment zal worden gewerkt met Messenger, de chatapplicatie van Facebook. Gebruikers zullen zich binnen die omgeving kunnen aanmelden om in het testproject in te stappen. Zij zullen regelmatig om feedback gevraagd worden. Na die experimentele periode zal de VRT evalueren of en hoe dat prototype eventueel in een dienst kan worden omgezet en op welke platformen die het best kan worden aangeboden.
Op uw laatste vraag, naar engagementen als reclame, sponsoring of product placement, kan ik antwoorden dat er vanuit de VRT geen dergelijke engagementen tegenover de steun van Google staan.
Bedankt voor de verduidelijking, minister. Het was in elk geval informatief interessant. Dat de VRT het ecosysteem moet versterken, en daarvoor kan en moet samenwerken met de privésector, daar heb ik geen probleem mee. Dat weten we. Maar de rol van Google doet bij mij meteen een soort onrust ontstaan. Het geeft mij een wat vreemd gevoel dat een multinational met een klein bedrag de openbare omroep steunt. Niettemin, als het de innovatie en de kwaliteit ten goede komt – ook de ‘intellectual property’ vind ik belangrijk – en als er geen andere tegenprestaties tegenover staan, kan ik er zeker wel mee om. Maar het is toch een bizar gevoel.
Ik verwijs ook naar de vraag om uitleg van collega Segers over het Mediafonds, en ook naar de vragen over alternatieve media. Het is belangrijk dat de Vlaamse overheid voldoende middelen geeft om de diepte en de kwaliteit van ons media-aanbod blijvend te verrijken. In die zin is het belang van eigen inspanningen, vooral via dat Mediafonds, groot.
De heer Vandaele heeft het woord.
We kunnen het inderdaad alleen maar toejuichen als er vanuit de privésector extra middelen komen. We zeggen dat ook voor de eigen producties van televisie en film, waar we de over-the-topspelers proberen te overtuigen of te verplichten om dat te doen. We weten dat Netflix de laatste jaren in Europa 1,5 miljard euro investeert in Europese producties. Als we dat ook hier voor elkaar kunnen krijgen, graag. Wat mij betreft, kan dat ook gaan over het verbeteren van de kwaliteit van informatie en van nieuws, ook bij de openbare omroep. Het is wel heel belangrijk dat daar transparantie over bestaat en dat de openbare omroep open communiceert over wat hij op dat gebied doet. Ik weet niet of dat hier voldoende het geval was. Voor mij was dit in elk geval nieuw.
Mijn persoonlijke mening is dat derden zaken mogen ondersteunen waar de openbare omroep aan werkt, het initiatief voor heeft genomen of samen met anderen aan bezig is, maar het kan natuurlijk niet dat Google of andere sponsors de openbare omroep opdrachten zouden geven. Ze kunnen niet vragen iets te doen en daar dan iets voor te geven. Dat is een nuance die ik niet onbelangrijk vind.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Voorzitter, ik heb de steun van Google voor innovatieve projecten ooit eens aangehaald naar aanleiding van een vraag om uitleg over innovatie in de media. Het ging toen niet specifiek over de VRT, maar ik wil nog eens herhalen dat het jammer is dat de overheid zich op dit vlak wel heel sterk terugtrekt. Ik omarm natuurlijk de idee dat grote industriële wereldspelers ons ondersteunen en centen toesteken, maar we moeten opletten dat we daar niet helemaal afhankelijk van worden.
Als vraagsteller deel ik de bekommernis van de anderen. Ik ben het eens met wat mevrouw Brouwers net heeft gesteld. We hebben ons mediaonderzoek in het beleidsdomein Economie ondergebracht. Hierdoor zijn die budgetten veel moeilijker toegankelijk geworden voor de mediaspelers. Dat is een beetje een anachronisme. De internationale mediaspelers en de grote groepen leveren op deze manier dan wel steun aan de VRT. Het is een zuiver verhaal. Er staat geen commerciële tegenprestatie tegenover. De intellectuele eigendom blijft bij de VRT. Dat is geen punt. Dit moet ons echter wel aan het denken zetten over innovatie. Kunnen we op dat vlak een leidende rol vervullen en wie moet dat betalen?
De vraag om uitleg is afgehandeld.