Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking, Toerisme en Onroerend Erfgoed
Verslag
De heer Hendrickx heeft het woord.
Minister-president, ik heb u in het verleden al een aantal keren een schriftelijke vraag gesteld over de schuldencrisis in Mozambique, partnerland van de Vlaamse ontwikkelingssamenwerking. Intussen wordt duidelijk hoe deze ‘verborgen schulden’ zijn ontstaan. Staatsbedrijven, bedrijven met staatsgaranties, gingen voor 2,2 miljard dollar buitenlandse leningen aan. Dat deze schulden door de schatkist werden gedekt, is door de hoogste Mozambikaanse autoriteiten verzwegen. Agentschap Bloomberg spreekt zelfs van actieve fraude om het IMF en de donors te misleiden. Uit het Kroll-rapport blijkt bovendien dat ongeveer een kwart van de geleende sommen niet eens terug te vinden is in de boekhouding van deze bedrijven. De opzet, een functionele nationale vissersvloot, is geenszins gerealiseerd. Het valt dan ook te vrezen dat dit niet louter om verspilling gaat, maar simpelweg om een verduistering van een belangrijk deel van de fondsen. President Nyusi sprak de hoop uit dat het Kroll-rapport en zijn engagement om de verantwoordelijken te vervolgen, volstaat om opnieuw budgetsteun te ontvangen.
In uw duidelijke antwoord gaf u aan de tijdelijk opgeschorte Vlaamse steun aan het Mozambikaanse sectorfonds PROSAUDE voor gezondheidszorg te hervatten. Een bijkomend memorandum moet garanderen dat dat nooit dient voor schuldaflossing.
Ik ben uiteraard blij met uw kordate optreden. Het is ook niet erg sympathiek om op een moment van crisis een ezelsstamp uit te delen, maar toch denk ik dat we in dezen de olifant in de kamer niet mogen negeren. Mozambique heeft de donorgemeenschap heel bewust opgelicht. Terwijl buitenlandse donoren hun budget bijpasten en vitale overheidsdiensten zoals de gezondheidszorg financierden, heeft de regering zich verrijkt. Alle controlemechanismen hebben hier gefaald en het vertrouwen lijkt me fundamenteel geschonden. Dat betekent dat de samenwerking met een dergelijke overheid in vraag kan en moet worden gesteld.
Minister-president, ik vraag me dan ook af welk perspectief u ziet voor een verdere structurele samenwerking met Mozambique. Welke conclusies trekt u uit de rol van de Mozambikaanse overheid bij de recente schuldencrisis?
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Voorzitter, mijnheer Hendrickx, het is zo dat ik tijdens mijn zending naar Mozambique heb kunnen vaststellen dat Vlaanderen daar wordt gewaardeerd als een betrouwbare partner met een eigen identiteit, met een eigen focus op volksgezondheid en ook als een zeer innovatieve partner, en dat de continuïteit van ons beleid daar ook heel sterk wordt geapprecieerd. U kent onze strategie daar. Die is uiteengezet in de landenstrategie 2016-2020. Onze steun gebeurt voornamelijk via het gepoold sectorfonds PROSAUDE. Dat is de eerste ingang tot het versterken van het gezondheidssysteem in zijn integraliteit, en dus tot het duurzaam verzekeren van toegang tot gezondheidsdiensten voor de armste Mozambikanen. We kunnen daarmee voortwerken omdat er in 2016 een risk assessment is uitgevoerd door een externe consultant over de ‘flow of funds’ dat uitwees dat de risico’s beperkt zijn, en dat ook aanbevelingen gaf over hoe en waar eventuele beperkte risico’s zich kunnen situeren. Die aanbevelingen zijn meegenomen in het procedurehandboek PROSAUDE III. Het nieuwe memorandum of understanding dat ik in augustus 2017 tijdens mijn missie ondertekende samen met de Mozambikaanse overheid, en het procedurehandboek PROSAUDE III bieden garanties op een goede planning, monitoring en controle. Vlaanderen speelde trouwens een sleutelrol in het tot stand komen van dit memorandum of understanding en het procurehandboek van PROSAUDE III via de ondersteuning van het proces door een expert, met name de heer Alberto Musatti.
Het advies van onze expert was over de hele lijn positief voor het verder ondersteunen van PROSAUDE en het ondertekenen van het memorandum of understanding. U moet weten dat de middelen van PROSAUDE worden doorgestort op een aparte rekening van het sectorfonds. Die komen dus niet in de staatskas als dusdanig, en er zijn garanties dat die niet kunnen wegsijpelen of kunnen worden doorgestort naar andere overheidsdepartementen, en ook niet kunnen worden gebruikt voor de afbouw van de staatsschuld enzovoort. Vrijwel alle donoren hebben hun financiering aan PROSAUDE hernomen, de meeste al in 2016, en dit jaar zullen er wellicht nog nieuwe donoren bijkomen.
Ik kom tot de conclusies. Het is zo dat die illegale schulden met staatsgarantie zijn afgesloten door de vorige, niet de huidige bewindsploeg. Mijn besprekingen met de huidige bewindsploeg hebben me geleerd dat men nog altijd wacht op bepaalde informatie, die moet toelaten om alle mechanismen en alle verantwoordelijkheden te kunnen aanduiden. Met name is informatie van de Verenigde Arabische Emiraten noodzakelijk. Ik heb dat zeer duidelijk aangekaart in mijn gesprekken met de politieke leiding. Ik heb ter plaatse bilaterale gesprekken gevoerd met president Nyusi in Maputo, op 23 augustus 2017, maar ook met de minister van Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking, de heer Balói. Ik kreeg van hen toch een zeer duidelijk standpunt. De president heeft verklaard ervoor te zullen zorgen dat het auditproces zijn volledige beloop kent, dat er correcte resultaten kenbaar zullen worden gemaakt. Beiden gaven ook aan dat ze die crisis als een opportuniteit willen aangrijpen om verdere vooruitgang te kunnen boeken op het vlak van goed bestuur en transparantie in Mozambique. Ze zeiden dat de lacunes aan informatie zich, zoals ik al aangaf, niet alleen bij de Mozambikaanse betrokkenen situeren, maar dat ook de Verenigde Arabische Emiraten weigeren om gegevens over te dragen aan de auditeurs.
Er zijn al diverse demarches geweest vanuit het Mozambikaanse ministerie richting Verenigde Arabische Emiraten om die informatie toch vrij te krijgen. Men nodigt ook andere lidstaten uit om druk uit te oefenen op de Verenigde Arabische Emiraten, maar de eerste plicht tot verantwoording ligt bij de Mozambikaanse regering.
Ik ben het er uiteraard volkomen mee eens dat de betrokkenen hun deel van de verantwoordelijkheid moeten opnemen. Onze zorg gaat daarbij naar het beschermen van de Mozambikaanse bevolking tegen de potentiële impact van deze schuldencrisis op hun toegang tot basisdienstverlening op het vlak van onderwijs, gezondheid enzovoort. Onze eisen en ons standpunt als donor worden daar ook volledig op afgestemd. Op dit moment moeten we het zeer positieve en zeer duidelijke engagement van de president positief onthalen en ondersteunen. We gaan dat natuurlijk verder blijven opvolgen, om te zien of ook daar de daad bij het woord wordt gevoegd. Ik moet wel zeggen dat beiden wat mij betreft zeer klare taal hebben gesproken daaromtrent. Ze hebben gezegd dat alles moet worden blootgelegd, dat de verantwoordelijken moeten worden gevonden, dat de verantwoordelijken, waar dat kan, ook moeten worden aangepakt, maar dat ze nog altijd bezig zijn met het proberen informatie te krijgen vanuit de Verenigde Arabische Emiraten. Ik voeg er nogmaals aan toe dat de fondsen die wij storten in het sectorfonds gaan, en dat er dus geen enkel risico is op dat vlak van contaminatie met de andere budgetten.
De heer Hendrickx heeft het woord.
Minister-president, dank voor uw duidelijk en zeer gedetailleerd antwoord. Ik hoop met u dat de beloftes van de huidige bewindvoerders, van de huidige president, geen loze beloftes zullen blijken, dat die woorden echt bewaarheid zullen worden, en dat de verantwoordelijken daarvoor zullen worden opgespoord en gestraft. We blijven dit verder volgen. Ik heb geen verdere vragen of opmerkingen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.