Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Vraag om uitleg over de inzameling van plastic-afvalstromen
Verslag
Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Voorzitter, mijn vraag dateert van 22 maart. Gelet op de drukke bezigheden in de commissie met de vele hoorzittingen en gelet op de paasvakantie, komt ze nu pas aan bod. Ik heb begrepen dat de minister op donderdag 30 maart aanwezig was in de stad Mechelen, die meedoet aan het proefproject rond de roze vuilniszak.
Begin 2016 werden enkele proefprojecten opgestart inzake alternatieve inzamelscenario’s voor pmd. In deze P+MD-projecten wordt de huidige pmd-inzameling bijvoorbeeld uitgebreid met harde plastics, zachte plastics zoals folies en zakken enzovoort.
Minister, in september 2016 deelde u deze commissie mee dat een eerste tussentijdse analyse van Fost Plus aantoonde dat de verwachte inzamelresultaten nog niet werden behaald, maar dat de ingezamelde hoeveelheden kunststoffen wel overal gestegen waren. Een definitieve evaluatie van deze proefprojecten is gepland tegen eind dit jaar.
Recent – mijn vraag is ingediend op 22 maart – meer bepaald de week voorafgaand aan 22 maart, berichtte de media dat afvalintercommunale Verko, die actief is in Dendermonde en een aantal omliggende gemeenten, de huidige blauwe pmd-zakken wil vervangen door paarse exemplaren waar alle plasticverpakkingen in mogen. Volgens de organisatie maakt een dergelijk uniform systeem de boodschap voor gezinnen een stuk eenvoudiger waardoor het inzamelen van deze afvalstoffen alleen maar soepeler kan verlopen. Verko baseert zich onder andere op de positieve ervaringen met het lopende proefproject in Aalter, waar de inwoners ook heel tevreden zijn.
Afgelopen weekend was er de berichtgeving vanuit alle Oost-Vlaamse afvalintercommunales dat zij allen samen achter de idee van het proefproject van Dendermonde staan en dus voorstander zijn van de paarse zak.
Minister, hoe reageert u op het pleidooi van Verko en van de Oost-Vlaamse afvalintercommunales voor het invoeren van een paarse zak voor pmd-inzameling tegen 1 januari 2019 in heel Vlaanderen?
De vooropgestelde definitieve evaluatie van de proefprojecten inzake pmd-inzameling wordt gepland tegen eind dit jaar. U hebt al eens resultaten bekendgemaakt van een tussentijdse evaluatie. Is er intussen al een actualisatie gebeurd? Zijn er meer recente cijfers of gegevens beschikbaar?
Overweegt u om een definitieve evaluatie vroeger dan eind 2017 te laten plaatsvinden?
De heer Nevens heeft het woord.
‘Vanaf volgend jaar zetten we overal in Vlaanderen de roze zak buiten’, zo kopten enkele media recent. Dat deden ze nadat u, minister, had verwezen naar de proefprojecten rond de inzameling van plastics die momenteel lopen en waaruit eind dit jaar zal blijken welke inzameling het vlotst verloopt. Dat wordt dan de inzamelmodus vanaf volgend jaar in heel Vlaanderen.
Als u vandaag stelt dat er sowieso een uitbreiding komt, dan steunen wij die met onze partij volledig. Maar vorig jaar al kreeg ik duidelijke signalen vanuit de afvalverwerkingssector dat een uitbreiding van de huidige blauwe pmd-zak, de komst van de paarse zak dus, P+MD, de beste optie zou zijn. Ik heb ook vernomen dat Interafval, de verzameling van alle afvalintercommunales het voorstel van de uitbreiding van de blauwe zak genegen is. De afvalverwerkende bedrijven wachten op groen licht, zoveel is duidelijk.
Minister, uit uw communicatie leid ik af dat de tussentijdse resultaten aantonen dat de inzameling van plasticafval in heel Vlaanderen er moet komen. De pers van eind maart lijkt te suggereren dat u voor de roze zak gaat voor 2018. Waarom opteert u nu al niet voor de ambitieuze vlucht vooruit en verschaft u niet meteen duidelijkheid aan de afvalverwerkende bedrijven, gemeenten en intercommunales en niet het minst aan de inwoners?
Welke stappen moet u beleidsmatig nog zetten voor we in 2018 een paarse of een roze zak buiten kunnen zetten?
Wat is de impact van de mogelijke komst van statiegeld op de financiële leefbaarheid van de blauwe pmd-zak? Kan die volgens u wel apart blijven bestaan als u toch voor de roze zak gaat?
Wat is de impact op de tonnages van een aparte inzameling van plastics voor recyclage, voor de verbrandingsovencapaciteit?
Minister Schauvliege heeft het woord.
Ik ben inderdaad een groot voorstander van een veralgemeende inzameling van plasticverpakkingen. Daar wordt ook rekening mee gehouden in de lopende aanpassing van de erkenning van Fost Plus.
Voor we deze veralgemening kunnen doorvoeren, zijn er echter nog belangrijke investeringen nodig in de sorteercentra. De sorteerders moeten de tijd hebben om hun sorteerinstallaties aan te passen aan de nieuwe sorteerboodschap.
Ik heb altijd gezegd – en ik het dat ook herhaald op het moment dat in Mechelen de bank werd voorgesteld die was gemaakt met restplastics – dat de proefprojecten die lopen, momenteel op kruissnelheid zijn en dat de evaluatie daarvan pas tegen eind 2017 zal zijn afgerond. Pas dan kan een beslissing worden genomen over het inzamelsysteem dat zal worden ingevoerd.
De eerste bevindingen van september 2016 worden op dit moment bevestigd. Momenteel is het te vroeg om de gegevens te communiceren aangezien er nog onderzoek lopende is. Een vroegere afsluiting van de definitieve evaluatie is niet haalbaar.
De recyclagemogelijkheden van de ingezamelde fracties worden nog verder onderzocht. De milieu- en economische analyse van de geteste scenario’s is nog in opmaak. Er wordt ook een vergelijking gemaakt met het systeem van de roze zak. We gaan ervan uit dat er ongeveer twee jaar nodig zal zijn tussen de definitieve beslissing over de veralgemening van een nieuwe aangepaste inzameling en de concrete start op het terrein. Bestaande sorteerinstallaties moeten hun vergunning laten aanpassen en de nodige investeringen kunnen uitvoeren.
De eventuele invoering van een statiegeldsysteem zal natuurlijk ook een grote impact hebben op het bestaande pmd-systeem. In de studie ‘Impactanalyse invoering statiegeld op eenmalige drankverpakkingen’ werd deze impact nader bekeken. Eenmalige drankverpakkingen maken ongeveer 56,3 gewichtsprocent uit van de totale hoeveelheid pmd-afval. Indien statiegeld wordt ingevoerd op eenmalige drankverpakkingen, zal dus een groot deel van de inhoud uit de pmd-zak verdwijnen. Dit betekent dat de totale kosten van de pmd-inzameling zouden kunnen verminderen door bijvoorbeeld minder ophaalrondes te organiseren, maar natuurlijk ook dat er minder materiaal zal worden opgehaald.
Een analyse van de financiële leefbaarheid van de pmd-zak indien statiegeld wordt ingevoerd, maakt niet echt deel uit van het onderzoek. Wel staat vast dat de mogelijke invoering van statiegeld een significante impact zal uitoefenen op de wijze waarop de inzameling van verpakkingsafval wordt gefinancierd.
Het Fost Plus-systeem steunt op het beginsel van solidariteit tussen alle verpakkingsmaterialen – plastic, papier en karton, metaal – en tussen alle sectoren. De bestaande solidariteit tussen de verschillende verpakkingsmaterialen en de verschillende sectoren zal moeten worden herbekeken.
Indien statiegeld ingevoerd wordt, dringt zich dus een nieuwe invulling van de pmd-zak op. Een verminderd volume in de blauwe pmd-zak kan een opportuniteit zijn om de restplastics bijkomend in te zamelen. Of de blauwe pmd-zak blijft bestaan bij een eventuele invoering van de roze zak, staat los van het al dan niet invoeren van statiegeld.
Afhankelijk van de evaluatie van de lopende proefprojecten en het systeem van de roze zak, zal worden gekozen voor ofwel een zak, ofwel een systeem met meerdere zakken. In het uitvoeringsplan huishoudelijk afval zijn meerdere lijnen uitgetekend om plastics meer selectief in te zamelen. Zo voert het uitvoeringsplan een verplichte selectieve inzameling van harde kunststoffen via de recyclageparken in. Tegen september van dit jaar moeten alle recyclageparken in Vlaanderen een aparte inzameling van harde kunststoffen organiseren. Daarmee mikt het plan op een selectieve inzameling van minstens 5 kilogram per inwoner harde kunststoffen tegen het einde van de planperiode. Daarnaast wordt ook de verplichte selectieve inzameling van kunststoffen bij bedrijven voorbereid via een volgende wijziging van het Vlaams reglement betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen (VLAREMA).
Tot slot zal ook een veralgemeende inzameling van restplastics, via een paarse of roze zak, zorgen voor een daling van het restafval. Volgens het jaarverslag van Fost Plus 2015 wordt er jaarlijks ongeveer 230.000 ton plastic verpakkingen vermarkt. Hiervan wordt nu al ongeveer 88.000 ton plastic flessen en flacons ingezameld via pmd. Bijgevolg kan, in de ideale wereld, door een aparte inzameling van plastic verpakkingen ongeveer 140.000 ton extra worden ingezameld die niet meer in het restafval belanden. Dat is allemaal positief, maar welk systeem we precies zullen invoeren zoals afgesproken, zal pas in 2017 worden beslist.
Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Minister, mijn collega heeft geciteerd uit verschillende persberichten, maar ik ga ervan uit dat dat allemaal te maken heeft met uw bezoek aan de stad Mechelen en de inhuldiging van de bank die werd gemaakt van harde plastics.
Ik heb begrepen dat uit het huishoudelijk plan afvalstoffen er een verplichting wordt opgelegd aan de recyclageparken om harde kunststoffen in te zamelen. In hoeverre is die communicatie al doorgegeven aan de lokale besturen? In ons containerpark hebben wij destijds de blauwe pmd-zak geweerd omdat ons werd gezegd dat er te veel plastics in zaten. Op vraag van de sorteercentra hebben wij die container weggehaald. Ik hoor nu dat het de bedoeling is dat die harde kunststoffen opnieuw verplicht zullen moeten worden ingezameld op de recyclageparken. Hoe wordt dat gecommuniceerd aan de lokale besturen die dikwijls een containerpark uitbaten, of aan de containerparken die op een andere manier worden uitgebaat?
Wij wachten de definitieve evaluatie af tegen eind dit jaar. Als er eind dit jaar een beslissing valt, dan zal er toch wat tijd moeten worden gegeven aan de sorteercentra in Vlaanderen die op basis van de beslissing investeringen zullen moeten doen. Het zal ook een aanpassing vergen van de milieuvergunning.
Minister, ik heb begrepen dat er in de provincie Limburg een afvalintercommunale actief is. Die werkt ook met een bepaald systeem, maar die zak voor harde plastics maakt geen deel uit van het proefproject dat werd gelanceerd. Op basis waarvan werken ze in Limburg?
Minister, er is veel goodwill, zowel bij de gemeenten als bij de inwoners, om de restafvalzak te verkleinen. Een manier om restafval te verminderen en aan uw huishoudelijk afvalstoffenplan tegemoet te komen, is de plastics uit het restafval te halen. Alleen zijn er vandaag een aantal ad-hocoplossingen die worden aangereikt door intercommunales, door de Limburgse intercommunale, maar ook door andere intercommunales, en door steden om een eigen systeem in te voeren. Het is het verhaal van de kip of het ei. Als u zegt dat de industrie mee moet, dan klopt dat. Maar zolang er geen beslissing is genomen over welk systeem het uiteindelijk zal worden, zolang zal de industrie geen investering doen.
Het klopt niet dat er vandaag geen folies worden ingezameld. Met de pmd-inzameling worden er al plastics gescheiden, namelijk de blauwe zak zelf. De installaties die vandaag worden gebruikt om folies uit de pmd te halen, zijn al operationeel. Alleen kan ik me wel voorstellen dat de capaciteit van dergelijke installaties moet worden uitgebreid. Vandaag gaat het alleen over de blauwe zak, maar als men daar plasticfolies aan gaat toevoegen, dan moet er een capaciteitsuitbreiding komen.
Minister, ik vrees dat door de beslissing uit te stellen, door Fost Plus niet aan te manen een keuze te maken die duidelijk is zowel voor de intercommunales, de gemeenten als voor de inwoners, we tijd verliezen die we nu kunnen benutten over waar we naartoe willen in functie van het behalen van de doelstellingen. Ook al kunt u het systeem pas vanaf 2019 invoeren, het zou goed zijn om vandaag een keuze te maken, zodat de industrie inderdaad die tijd kan gebruiken om haar installaties performanter te maken, om haar milieuvergunning uit te breiden, hoewel ik dat betwijfel als ze vandaag al folies inzamelen. Dan zal het maar een kleintje zijn om ook die plasticfolies die vandaag door verschillende systemen en op verschillende manieren worden ingezameld door gemeenten en intercommunales, om duidelijk te maken dat dat niet zo’n groot werk zal zijn. Vandaag ontbreekt vooral die duidelijkheid, die visie. Daar is nood aan, want de gemeenten en de inwoners stappen sneller dan het beleid vandaag aangeeft.
Mijnheer Nevens, wij stellen niets uit. We hebben altijd een heel duidelijke timing vooropgesteld en we houden ons daaraan. Het omgekeerde zou onlogisch zijn. We laten proefprojecten lopen en wachten op de evaluatie en we nemen eind 2017 een beslissing. We houden ons daaraan. Nu snel iets anders gaan beslissen, zou de rechtszekerheid alleen maar onderuithalen. We houden ons dus aan die timing.
Mevrouw Taeldeman, alle intercommunales weten dat ze de harde plastics via de containerparken moeten inzamelen. Het gaat niet over de harde plastics die in de pmd-zak zitten, het gaat over die die er niet in zitten. Als het uw aanvoelen is dat misschien nog niet iedereen daar voldoende van op de hoogte is, moeten we misschien eens kijken hoe we de lokale besturen daarvan rechtstreeks op de hoogte kunnen brengen.
Wat doet Limburg? Limburg maakt gebruik van artikel 8, de erkenning van Fost Plus, waar ook een bijkomende inzameling kan worden georganiseerd. Daarvoor wordt een bepaalde kostprijs aangerekend. Als men op intercommunaal niveau zelf met een systeem wil werken, dan kan dat op dit moment al gebeuren. Hoe meer er selectief wordt ingezameld, hoe meer tevreden ik ben. Ik kan dus alleen maar toejuichen dat er initiatieven worden genomen.
Mijnheer Nevens, het klopt natuurlijk dat organisaties zoals Fost Plus soms een duwtje in de rug nodig hebben, maar dat is niet de reden waarom die beslissing nog niet is genomen. De reden is gewoon dat de timing was afgesproken doordat de proefprojecten liepen tot eind 2017. Dan zullen we duidelijkheid geven. Ik sluit ook niet uit dat de conclusie zou kunnen zijn dat het niet alleen de roze of de paarse zak is, maar dat er misschien een keuze kan zijn vanuit intercommunaal verband. Dat zullen we nog zien wanneer de evaluatie afgerond is.
Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
De heer Nevens zei daarnet dat er nu sneller een beslissing moet komen of dat we niet dynamisch of ambitieus genoeg blijven. Vlaanderen heeft binnen Europa altijd in de top drie gestaan inzake recycleren. Er gebeuren vele inspanningen om in die top drie te blijven, bijvoorbeeld met de discussie over het statiegeld.
Net vóór de zomer van 2018 mogen we de resultaten van de nulmeting inzake zwerfvuil verwachten. Ook dat zal heel belangrijk zijn voor het verdere verloop van het dossier rond statiegeld. Als we dan in de loop van november en december een beslissing nemen over de hardere plastics, dan zetten we grote stappen vooruit om in de top drie van de recyclage te blijven.
De heer Nevens heeft het woord.
Ik blijf erbij dat we vandaag al weten dat er een grote milieuwinst is. Vandaag is plastic een nieuwe grondstof, en als we die niet benutten, zijn we niet zo slim bezig met ons afvalbeleid.
De inwoners staan positief tegenover het sorteren en apart inzamelen van plastics. Waarom kunnen we van dat momentum geen gebruik maken om inderdaad een goede, duidelijke sorteerboodschap uit te dragen?
Het klopt, minister, dat de vraag is wie dat zal betalen. Fost Plus is vandaag niet bereid de extra inspanning te leveren om alle andere verpakkingsmaterialen, die vandaag via een roze of paarse zak worden samengebracht, mee in te zamelen. Ik vind het jammer dat we die kans laten liggen door misschien vandaag geen beslissing te nemen. U zegt dat u pas beslist nadat de verschillende projecten zijn geëvalueerd, en dat is correct, maar ik voel aan mijn kleine teen dat er eigenlijk geen belemmeringen zijn om een duidelijke visie uit te werken op het inzamelen van plastics. Alleen moeten we nu wel definitief knopen doorhakken zodat we opnieuw die koploper zijn.
Ik spreek uit ervaring. Onze gemeente zamelt al sinds 2007 kunststof in, en dat bespaart onze inwoners 7 tot 8 kilogram restafval per jaar. Dat wil zeggen dat wij in Vlaanderen in de top drie staan van de gemeenten met het minste restafval per inwoner. Het levert echt winst op, zowel voor de inwoners, als voor het milieu. Met die plastics kunnen we immers ook dingen doen. In Mechelen hebt u een bank ingehuldigd. Er zijn mogelijkheden. De innovatie staat technisch zover dat we met die plastics aan de slag kunnen en ze een nieuw leven kunnen bezorgen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.