Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
‘Stad Gent gaat elektrisch omdat De Lijn niet kan’, zo kopte De Standaard ongeveer tien dagen geleden. Ik heb al meer flatterende krantenberichten over De Lijn gelezen.
Wat is er aan de hand? Iedereen weet het ondertussen: de stad Gent gaat binnenkort drie elektrische bussen inzetten die een vast traject door de binnenstad zullen afleggen. De aanleiding is de uitbreiding van de autovrije zone op 3 april. Het gebruik van die bussen zou gratis zijn.
Waarom neemt Gent dit initiatief? Omdat De Lijn momenteel niet over het nodige aantal elektrische voertuigen beschikt. De stad Gent neemt de exploitatie helemaal zelf in handen en zou daarvoor jaarlijks 500.000 euro uittrekken. Zelf heeft De Lijn drie elektrische bussen, maar die rijden jammer genoeg niet in Gent maar in Brugge in een proefproject.
In het kader van een versnelde verduurzaming van het openbaar vervoer, werd in de zomer van 2016 in de mededeling aan de leden van de Vlaamse Regering aangegeven dat de minister in samenspraak met De Lijn tot duidelijke doelstellingen is gekomen betreffende het aankoopbeleid van nieuw rollend materieel. Een van de doelstellingen is dat vanaf 2017, nu dus, op enkele locaties in stedelijke omgeving een opstartproject gerealiseerd zou worden met batterij-elektrische bussen. Tot slot staat in de mededeling dat vanaf 2019 nog louter bussen met alternatieve aandrijving, dus hybride, elektrisch of op waterstof, zullen worden aangekocht door De Lijn. Dat is hier in de commissie bekend, maar ik herhaal het toch nog even om de vraag in het juiste kader te plaatsen.
Minister, bij de opening van de nieuwe stelplaats te Leuven, verklaarde u dat Leuven misschien wel eens de eerste Vlaamse stad zou worden met volledig elektrische bussen. Ik kom daar seffens nog even op terug. De vergroening van het wagenpark van De Lijn verloopt wel erg langzaam. De collega’s hebben daar al regelmatig op gehamerd. Bijna een vijfde van de huidige busvloot voldoet momenteel niet aan de Antwerpnorm, dus aan de norm van de Antwerpse lage-emissiezone (LEZ). Ze mogen daar zelfs niet meer rijden. Maar u weet ook dat ondertussen andere steden, zoals Mechelen en Gent, van plan zijn om op termijn ook een dergelijke zone in te richten.
Minister, zullen de drie bussen die worden uitgebaat door de stad Gent, geïntegreerd worden in het aanbod van het openbaar vervoer van De Lijn in Gent? Dat ze gratis zijn, is één zaak, maar worden ze meegenomen op de informatiekanalen van De Lijn, of niet? Heeft Gent een uitzondering gekregen om het monopolie van De Lijn te doorbreken? Hebt u er een zicht op hoe de stad Gent deze exploitatie precies vorm zal geven? Zal dat worden uitbesteed aan een onderaannemer of zal men er zelf een chauffeur op zetten? Zijn er nog andere steden die in eigen exploitatie met een eigen openbaar vervoer willen starten? Hebt u daar weet van? Is er ondertussen al een eindevaluatie van het proefproject met de elektrische bussen in Brugge? Is die eventueel beschikbaar? Indien dat zo is, kunt u daar eventueel al wat conclusies uit geven?
In welke locaties zal een opstartproject voor elektrische bussen worden gerealiseerd? Wanneer zal dit opstartproject concreet starten? Ik wil deze vraag een beetje wijzigen en vragen: wanneer werd een beslissing genomen om in Leuven voor elektrische bussen te gaan? Ik wil even wijzen op een paar eigenaardige zaken. Ik heb op 17 oktober daarover een schriftelijke vraag aan u ingediend om te weten te komen of er nu elektrische bussen komen in Leuven of niet. U hebt toen gezegd: “De uiteindelijke locaties voor elektrische bussen worden definitief bepaald in functie van de lengte van de lijn, eventuele uitbreidings- en inplantingsmogelijkheden of exploitatie-opportuniteiten.” En dan komt het: “De stad Leuven komt gelet op bovenstaande criteria in aanmerking voor het opstartproject van elektrische bussen.” Ik vond ‘in aanmerking’ vrij vaag, net zoals er waarschijnlijk nog andere steden in aanmerking komen. Ik heb dat antwoord dus niet meteen verspreid.
Ik diende dan op 6 maart deze vraag in, en ondertussen lees ik op 9 maart in de krant – de collega is jammer genoeg verdwenen, ik had het hem moeten vragen – dat u van plan bent om elektrische bussen in te zetten in Leuven. Dat antwoordde u blijkbaar op een schriftelijke vraag van volksvertegenwoordiger Lorin Parys. Ik heb die schriftelijke vraag vruchteloos opgezocht, maar het kan zijn dat die nog moet worden gepubliceerd. Ik vond dat wel een beetje eigenaardig. Ik krijg enkele maanden geleden een vrij vaag antwoord, en nu zou het beslist zijn. Dan wil ik wel eens weten waar en wanneer die beslissing werd genomen en of er al dan niet elektrische bussen komen in Leuven. Ik denk dat ze in Gent niet zullen lachen als zij er 500.000 euro voor moeten betalen, maar goed, ze hadden misschien wat geduld moeten hebben. Misschien kunt u daar wat klaarheid over brengen.
Welke inspanningen zal De Lijn ondernemen om het groeiend aantal lage-emissiezones (LEZ’s) te kunnen blijven bedienen, want er zijn nog steden die daar zin in hebben, zonder dat de niet-LEZ’s hiervan de dupe zullen worden?
Minister Weyts heeft het woord.
Wat betreft de samenwerking tussen het initiatief van Gent en De Lijn zal er wel worden samengezeten om te zorgen dat die dienstverlening wordt afgestemd op de reguliere dienstverlening van De Lijn. Volgens het decreet Personenvervoer kan het niet-grensoverschrijdend bezoldigd geregeld personenvervoer in Vlaanderen uitsluitend door de Vlaamse Vervoermaatschappij (VVM) De Lijn worden uitgevoerd. De mogelijkheid bestaat dat De Lijn zelf de exploitatie van dat geregeld vervoer toevertrouwt aan derden, maar ook P+R-pendels (park and ride) kunnen worden georganiseerd onder het statuut van bijzonder geregeld vervoer.
Daarnaast is er ook het gegeven van het gratis vervoer. Ik dacht dat wij met zijn allen de goede weg zijn opgegaan van de afschaffing van het gratis vervoer, want dat is niet gratis maar wordt via een andere weg betaald door de belastingbetaler. Op dat vlak wil ik niet via de voordeur zorgen voor de exit van de gratispolitiek en die dan langs de achterdeur opnieuw binnenbrengen. Dat was ook een belangrijke afweging en beleidskeuze die we hebben gemaakt. Het gaat trouwens over een bijna stapvoets shuttle, die heel traag vooruit zou gaan, met voertuigen die niet vergelijkbaar zijn met wat De Lijn aanbiedt. Het is een traag shuttlevervoer in de voetgangerszone.
Wat betreft soortgelijke vragen van andere steden, geldt hetzelfde qua beleidskeuze ten aanzien van de gratispolitiek, anders zullen ongetwijfeld veel steden en gemeenten zich geroepen voelen om een dergelijke gratis shuttle te laten komen. Dat is niet onze beleidslijn.
Wel is het zo dat als het gaat over de organisatie van de ‘last mile’, het vervoer op maat, in de schoot van de vervoersregio’s de lokale besturen mee kunnen beslissen over de organisatie van dat vervoer op maat, met welke vervoersvormen dan ook, en dat daar ook budgetten voor ter beschikking zijn. Dat kan op dat niveau in de toekomst worden beslist, waarbij men heel concreet kan inspelen op specifieke vervoersvragen die lokaal leven.
Het project met drie elektrische bussen in Brugge loopt momenteel. Er is wel een aanpassing van de tracés op vraag van de stad, wat een evaluatie iets moeilijker maakt. Maar die evaluatie is er weldra. In het kader van de uitbreiding van projecten met elektrische bussen, voorbij het statuut van proefproject maar een effectieve uitrol van elektrische bussen in de dagelijkse exploitatie, is de vraag gesteld aan De Lijn om drie steden te selecteren waar in beperkte mate elektrische bussen zouden kunnen worden ingezet. Het gaat over telkens een tweetal voertuigen in drie onderscheiden stedelijke openbaarvervoernetwerken, waarbij De Lijn extra ervaring met die technologie opdoet. Het gaat daarbij niet alleen over de technische kant, maar ook over de implicaties voor de eigenlijke exploitatie, het onderhoud, de inplanting en de aansluiting van de laadinfrastructuur op het openbaar domein. Van daaruit willen we verder bouwen aan een elektrisch openbaarvervoernetwerk.
Het lastenboek voor de proefprojecten werd recent afgerond en de aanbestedingsprocedure wordt opgestart. We hopen dat we dit najaar kunnen gunnen. Voor de volledigheid zeg ik ook dat het niet alleen gaat over de elektrische bussen zelf maar ook over de oplaadinfrastructuur waarbij de ‘contender’, degene die participeert aan de offerte, een totaalproject moet aanbieden. De ervaring leert dat het meestal na gunning nog een jaar duurt voor het effectief kan worden uitgerold, dus eind volgend jaar.
Wat betreft de vergroening van de vloot in functie van meer LEZ’s, heb ik in juli 2016 de visie rond de vergroening van de vloot meegedeeld, waarbij we een historische achterstand moeten goedmaken, maar ik denk dat we daar heel grote stappen vooruit zetten. Concreet gaat De Lijn haar vloot versneld vergroenen. Het aankoopbeleid wordt duidelijk en beslist gericht op duurzaamheid, waarbij we vanaf 2019 nog enkel groene bussen bestellen, dus hybride, elektrisch of op waterstof of compressed natural gas (CNG). Daarnaast willen we er tegen 2025 voor zorgen dat in alle stedelijke omgevingen enkel nog dergelijke groene bussen rijden, en waarbij in de stadskernen enkel nog elektrisch gereden wordt. Ik maak dus een onderscheid tussen de stadskernen en de stadsregio.
Je zit natuurlijk met de afschrijvingstermijn van het rollend materieel, gemiddeld 14 jaar, gelet op de inhaalbeweging die we moeten maken. Deze regeerperiode gaan we 700 nieuwe bussen bestellen en 138 nieuwe trams. Dat is een record. We willen in de toekomst op het vlak van aandrijving ook verschillende types voertuigen inzetten in de daarvoor correcte omgeving. Hiermee bedoel ik bijvoorbeeld dat wanneer we elektrische of hybride voertuigen inzetten, we in eerste instantie focussen op stedelijke omgevingen en stadkernen, eenvoudigweg omdat het rendement dan veel groter is. Door het grotere aantal rembewegingen kun je veel meer energie recupereren. Voor lange verbindingen tussen gemeenten geldt dat veel minder omdat er minder stopbewegingen zijn en er minder energie kan worden gerecupereerd.
Wat Leuven betreft, mag u zich echt niet tekortgedaan voelen, want ik heb dat in de vakantieperiode al gezegd – ik denk in september bij de opening van de stelplaats – in het kader van een radio-interview. Dat was eigenlijk al publiek meegegeven, maar dat heeft misschien enkel lokaal en via de radio enige weerklank gevonden.
Stel dat we worden geconfronteerd met het gegeven dat ineens alle gemeenten een LEZ zouden uitrollen, wat zou dat dan betekenen? Rekening houdend met de nieuwe bussen die nog worden geleverd, zou dat betekenen dat we eind 2018 paraat zouden zijn als dezelfde normen worden gehanteerd zoals die vandaag gelden in Antwerpen. Dankzij de inhaalbeweging die we momenteel doorvoeren, zullen dan alle Euro 2-bussen vervangen zijn. Voor een goed begrip wil ik opmerken dat nagenoeg alle resterende Euro 2-bussen van De Lijn zijn uitgerust met een gesloten roetfilter die de uitstoot van fijn stof beperkt met 90 procent, en ze zitten op dat vlak dus op het niveau van een Euro 4-motor met bijpassend uitlaatgas na een behandelingssysteem. Dat is van dezelfde grootteorde. Dus op dat vlak hebben we wel al een serieuze inspanning gedaan. Wat de andere uitstootnormen betreft, zijn de drempels bij Euro 2 inderdaad iets toleranter dan de recentere versies. Als het specifiek over fijn stof gaat, zitten we met de Euro 2-bussen eigenlijk op het niveau van een Euronorm 4.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister, dank u wel voor uw antwoord. Het is heel goed dat er eindelijk werk wordt gemaakt van de vergroening van het bussenpark. De vertegenwoordiger van TreinTramBus heeft naar aanleiding van het Gentse geval het volgende gezegd: “Als meer steden eigen openbaar vervoer gaan inleggen, dan zetten we stappen terug in de tijd”. U hebt daar niet heel duidelijk op geantwoord, maar u hebt toch gezegd dat u niet meegaat in het gratisverhaal. U zegt dat er bij de vervoersregio’s wel een en ander mogelijk is en daar gaan de gemeenten mee kunnen beslissen, maar dat zal dan toch niet over het kernstedelijk vervoer zijn, want dat is meer vervoer op maat.
Ik vind het nog altijd betreurenswaardig dat Gent zich genoodzaakt voelt om het zo te moeten doen want het is echt geen goede zaak dat gemeenten op eigen houtje, en zelfs niet in het kader van een regionaal netwerk, allerlei eigen projecten zouden gaan opstarten. Dat zal de transparantie niet ten goede komen, zeker niet als het bij de ene gratis is en bij de andere niet. Dan wordt het echt een soep. Je krijgt op die manier ook een groter verschil tussen stad en platteland, tussen rijkere en armere gemeenten. Het is heel moeilijk uit te leggen aan gemeenten waar bijvoorbeeld sinds enkele jaren geen belbus meer rijdt, dat een stad als Gent, die toch heel wat middelen uit het Gemeentefonds krijgt, meer per inwoner dan in andere regio’s in Vlaanderen, nu zelf 500.000 euro veil heeft om zelf die dingen te doen.
Los daarvan vind ik het fantastisch voor de Gentenaars dat ze gebruik zullen kunnen maken van dat elektrisch vervoer, maar er klopt toch iets niet. Ik denk dat we met De Lijn toch net iets te traag hebben gehandeld op dat vlak. Ik heb zelfs begrip voor de beslissing van Gent, maar ik vind het structureel geen goede zaak als meerdere steden die weg zouden opgaan omdat De Lijn blijkbaar niet kan volgen. Maar u zet een inhaalbeweging in, u hebt dat heel duidelijk gezegd, en wij steunen dat volledig. Ik heb geen probleem daarmee.
Dat Leuvens verhaal is toch een beetje onduidelijk. Heb ik het dan goed begrepen dat bij de drie steden die nog moeten worden geselecteerd, Leuven daar bij zal zijn? U hebt niet gezegd welke die drie steden zijn. Weet u welke die twee andere steden zijn? Dat is interessant nieuws.
De heer Vandenbroucke heeft het woord.
Ik vind het een beetje spijkers op laag water zoeken om hier een groot ideologisch verhaal van te maken. De waarheid is heel eenvoudig: de stad Gent heeft zelf een service georganiseerd die De Lijn niet kan organiseren. Wat we moeten doen, conform de decretale bepalingen en zonder in te breken op het monopolie van De Lijn, is dit kosteloos organiseren want anders organiseer je betalend personenvervoer en dat mag niet.
Waar gaat het over? Het gaat hier over enkele busjes die in een vaste lus rijden door en omheen het binnenkort vergrote voetgangersgebied, voor mensen die niet goed ter been zijn. Het gaat over busjes voor acht personen, die maximum 7 kilometer per uur rijden en die in een vaste lus rijden. Ik zie de vergelijking niet echt met het geregeld busvervoer van De Lijn. Voor diegenen die zich storen aan het feit dat daarmee het gratis vervoer zou worden georganiseerd: wat vindt u dan van bijvoorbeeld de gratis shoppingbussen in Mechelen en in andere centrumsteden? Ik vind het geen probleem dat steden voor hun eigen inwoners, maar ook voor iedereen die de stad bezoekt – en kom gerust eens naar Gent naar het grote voetgangersgebied kijken en genieten van de rust en de ruimte –, gratis busvervoer organiseert. Ik vind het echt wel spijkers op laag water zoeken door hier een verhaal van te maken, enerzijds ideologisch en anderzijds stad versus platteland. Ik begrijp dat eerlijk gezegd niet.
Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Ik zal misschien het iets andere klokje laten luiden. Voor alle duidelijkheid: vervoer op maat, ja. Vraaggericht: ja. Het stedelijke kernweefsel versterken: absoluut; dat doet men ook met de nieuwe oefening basisbereikbaarheid waar men volop mee bezig is.
Maar het moet me toch van het hart dat niet wij het politieke spelletje beginnen te spelen. Alsof het De Lijn is die faalt, vindt een bepaalde meerderheid in een bepaalde stad het per se nodig om gratis cirkeltjes te rijden – hop on hop off. Dan moet u ook niet verbaasd zijn dat anderen erop wijzen dat dit toch wel haaks staat op de politiek die we nu met z’n allen voeren. De Lijn is volop bezig met een veel meer vraaggerichte uitrol. In mijn eigen stad Antwerpen wordt er momenteel fenomenaal veel geïnvesteerd in een vertramming van het openbaar vervoer, in aanleg van nieuwe infrastructuur maar ook van nieuwe toestellen die worden uitgerold en besteld. Als er dan in Gent door een andere meerderheid een politieke boodschap wordt gebracht dat De Lijn faalt en de minister faalt en Gent dus met gratis busjes kringetjes gaat rijden, dan is dat voor hun rekening.
Minister, wat mij betreft, zet volop in op de vergroening, zet volop in op het elektrisch rijden. We zien wel waar we komen. We zullen het rapport wel krijgen in 2019, maar het is al lang geleden dat er nog zoveel is geïnvesteerd door De Lijn en door deze regering, met een versterking voor het platteland en zeker een versterking voor het openbaar vervoer in de steden.
De andere steden zijn Gent en Antwerpen.
Ik las ook in de krant dat Gent zei: ‘De Lijn kon dat niet doen, dus hebben we het maar zelf gedaan.’ Ik vind het absoluut niet de taak van De Lijn om dat te doen, om zo’n stapvoets gratis vervoer te organiseren. Dat is absoluut haar taak niet. Als de stad daartoe beleidsmatig de keuze wil maken, dan is het niet aan ons om daarover te oordelen. Ik vind het niet de taak van De Lijn om in dat verhaal mee te gaan. Ik erken ook dat het van de kant van De Lijn een beetje een vreemde communicatie was om dan te zeggen dat ze die elektrische voertuigen nog niet hadden. Daar gaat het niet over, dat is gewoon een totaal ander verhaal. We zijn wel bezig met elektrische voertuigen, maar we gaan die niet inzetten om stapvoets shuttleverkeer te organiseren.
Minister, nogmaals dank voor uw bijkomend antwoord. Ik denk dat het fijn is voor Leuven om naast de groten, Antwerpen en Gent, als eersten de elektrische bussen van De Lijn te mogen ontvangen, ook al gaat het maar om twee voertuigen per stad. Alleszins dank daarvoor.
Ik ben eigenlijk blij dat ik de vraag heb gesteld, want de communicatie in de media gaf een totaal ander beeld dan wat ik nu hoor, zowel van de minister als van collega Vandenbroucke. Uiteindelijk gaat het dus om heel traagrijdende busjes; ze rijden maar 7 kilometer per uur, maar ik heb 20 kilometer per uur gelezen. Ik ben mijn vraag ook begonnen met de titel van De Standaard: ‘Stad Gent gaat elektrisch omdat De Lijn niet kan.’ Ik vind dat wel een vraag waard, en ik ben heel blij dat het hier vandaag duidelijk wordt dat het niet gaat om een gewoon traject en dat het gaat om heel trage busjes enzovoort. Ik ben zeer tevreden dat ik de vraag heb gesteld, omdat het nu duidelijk is voor iedereen waarover het precies gaat.
De vraag om uitleg is afgehandeld.