Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking, Toerisme en Onroerend Erfgoed
Vraag om uitleg over de economische impact van verhoogde Amerikaanse invoerheffingen
Vraag om uitleg over de versterking van de handelsrelaties tussen de Europese Unie en Mexico
Vraag om uitleg over de impact van de verkiezing van president Trump op het Trans-Atlantisch Handels- en Investeringsverdrag (TTIP)
Verslag
De heer Kennes heeft het woord.
Mijn vraag is geïnspireerd op een aantal recente politieke verschuivingen. Vooreerst is er wat in Groot-Brittannië gebeurt: wat het economische luik van het brexitdossier met zich mee zal brengen. Verder is het zo dat de nieuwe Amerikaanse president op zijn eerste werkdag meteen het besluit tekende om de VSA uit het Trans-Pacific Partnership (TPP) terug te trekken. Intussen stapelen zich ook donkere wolken boven het in onderhandeling zijnde handelsverdrag met de Europese Unie (TTIP), en is de kans reëel dat dit verdrag op de lange baan wordt geschoven. Bovendien steekt de Amerikaanse president Trump het niet onder stoelen of banken dat hij hogere importtarieven wil heffen op buitenlandse producten om de eigen industrie te beschermen.
Onze buurlanden hebben meteen de nodige stappen gezet om zich voor te bereiden op al deze verschuivingen. Ons land heeft beslist om een highlevelwerkgroep op te richten die zich zal moeten buigen over de mogelijke gevolgen van een brexit. Intussen kennen we de resultaten die een eerste studie van de werkgroep-Buysse heeft opgeleverd.
Vlaanderen is voor zijn economische ontwikkeling en werkgelegenheid ten zeerste afhankelijk van de internationale handel. Er zullen belangrijke beslissingen genomen worden voor de Vlaamse handel en economie. U hebt zelf al een aantal keer in het parlement gezegd dat Vlaanderen samen met Ierland een van de grootste slachtoffers zal zijn van een brexit en zeker in het geval van een harde brexit. De impact daarvan is al een paar keer in beeld gebracht. Uit een recente studie van de universiteit van Leuven blijkt dat hogere importtarieven in de VSA kunnen leiden tot een verlies van 1200 tot 5000 banen in België, het grootste deel daarvan in Vlaanderen. Bovendien zou de economische groei minder hoog zijn: tussen 0,1 en 0,42 procentpunt van die groei zou afgeknepen worden.
Minister-president, hoe bereidt Vlaanderen zich voor op deze veranderingen op internationaal handelsvlak? Welke opdracht hebt u aan het bevoegde departement tot op heden gegeven om de impact van deze verschuivingen in kaart te brengen?
Welke stappen hebt u proactief tot op heden gezet om de bedrijven te ondersteunen die het slachtoffer dreigen te worden van hogere importtarieven, het opzeggen van het TPP, en de brexit?
De geciteerde Leuvense studie over de impact van een verhoging van de Amerikaanse importtarieven heeft betrekking op België in het algemeen. Hebt u enig zicht wat de gevolgen voor Vlaanderen specifiek kunnen zijn?
De omliggende landen reageren zeer alert op de vele wijzigingen op handelsvlak waarmee we recent geconfronteerd worden. Zowel de regio’s als het federale niveau in België nemen enige schuchtere stappen om de impact na te gaan. Is er al enig interfederaal overleg geweest? Zo ja, wat is het resultaat tot op heden? Er is een interfederale werkgroep Brexit opgericht. Heeft deze reeds vergaderd? Tot welke conclusies is deze tot op heden gekomen? Kan de bevoegdheid van deze werkgroep eventueel uitgebreid worden naar de gevolgen voor onze economie door het instellen van hogere Amerikaanse importtarieven?
Mevrouw Turan heeft het woord.
De komende periode kunnen wij hier bijna wekelijks vragen stellen met oprispingen en uitlatingen van de heer Trump. Vorige week weigerde ik om deze vraag te koppelen aan de actuele vraag omdat ik die man ook niet meer aandacht wil geven dan hij verdient. Zijn uitspraken geven ons wel reden om voorzichtig te zijn, want we hebben gezien dat het niet bij woorden blijft, maar dat hij ook effectief daden stelt.
Momenteel passen de VS op goederen uit Europa een gemiddelde invoerheffing toe van 2,1 procent. Al voor hij als president werd ingezworen, kondigde Donald Trump aan die te willen optrekken tot 5 procent. Hij heeft wettelijk zelfs de mogelijkheid om de tarieven voor een korte periode te verhogen tot 15 procent.
Uit simulaties van Hylke Vandenbussche, professor Internationale Economie aan de KU Leuven, blijkt dat als Trump de invoerheffingen verhoogt tot 5 procent, dat een negatief effect van 5,7 procent op de Belgische uitvoer naar de VS zou hebben, wat neerkomt op een outputverlies van 467 miljoen dollar. Dat zou volgens de berekeningen van professor Vandenbussche gepaard gaan met het verlies van 1200 arbeidsplaatsen. Als het tarief naar 15 procent gaat, dreigt een exportverlies van 24 procent of 2 miljard dollar, hetgeen ons ruim 5000 arbeidsplaatsen zou kosten. Trumps plannen voor verhoogde invoerheffingen zouden 0,1 tot 0,42 procentpunt afknijpen van de economische groei in België.
Volgens Vandenbussche zijn de kwetsbaarste sectoren de chemische nijverheid, de afvalverwerkende industrie, de kleinhandel, de farma en de metaalverwerkende industrie. Aangezien Vlaanderen 84 procent van de totale Belgische uitvoer naar de VS voor zijn rekening neemt, zou de negatieve impact die de voornoemde simulatie voorspelt, zich het sterkst in Vlaanderen laten voelen.
De toekomst van de handelsrelaties tussen de EU en de VS ziet er dus allesbehalve rooskleurig uit. Naast het vooruitzicht op verhoogde invoerheffingen, wijst alles erop dat het TTIP er onder Trump niet zal komen. Voormalig EU-handelscommissaris Karel De Gucht zei op 23 januari in Terzake ook: “Ik denk dat TTIP zoals het vorm was gegeven nu geen kans meer maakt.”
Trump kondigde al tijdens de verkiezingscampagne aan dat hij bestaande handelsakkoorden of onderhandelingen over nieuwe handelsakkoorden zou stopzetten of heronderhandelen en besliste op zijn eerste werkdag als president om zich terug te trekken uit de TPP-onderhandelingen (Trans-Pacific Partnership).
De Verenigde Staten stonden onder Obama al weigerachtig tegenover de Europese eis in de TTIP-onderhandelingen (Transatlantic Trade and Investment Partnership) dat Europese bedrijven moeten kunnen intekenen op Amerikaanse openbare aanbestedingen. Gelet op Trumps ‘America first’-discours is de kans dat de Verenigde Staten aan die eis tegemoetkomen, tot nul herleid. Ook inzake duurzaamheid kwamen de Verenigde Staten onvoldoende tegemoet aan de wensen van de Europese Unie. Gelet op Trumps plannen om milieuregels te schrappen en te versoepelen, zal de kloof tussen de onderhandelaars ook op het vlak van duurzaamheid enkel toenemen.
Minister-president, bent u op de een of andere manier op de hoogte gesteld van de plannen van de Verenigde Staten om de invoerheffingen te verhogen? Of is dat enkel een campagneaankondiging? Kunt u een stand van zaken geven op basis van uw meest recente informatie hierover? Hebt u al signalen ontvangen van Vlaamse bedrijven die ongerust zijn over die aankondigingen? Welke mogelijkheden ziet u, en bent u bereid om dit aan te kaarten bij de Europese Commissie, de World Trade Organization (WTO) of eventueel rechtstreeks bij de Verenigde Staten?
Minister-president, in antwoord op de actuele vragen over Trumps uitlatingen van twee weken geleden in de plenaire vergadering hebt u gezegd dat het niet dramatisch is dat het TTIP er niet komt. Vandaag wordt er ook handel gedreven onder de bestaande wereldhandelsorganisatie. Het was de eerste keer dat ik u zo hoorde spreken over die vrijhandelsakkoorden met de Verenigde Staten. Als het TTIP er niet komt, hoe gaat u dan verder met de WTO en welke contacten neemt u daarmee op?
Bent u op de hoogte van het onderzoek van professor Vandenbussche? Hoe evalueert u deze situatie en de resultaten van de uitgevoerde simulaties? Ik ben er zeker van dat het gewoon simulaties zijn voor de Belgische economie, met vooral een impact op de Vlaamse economie. Als de Verenigde Staten daadwerkelijk hun invoerheffingen verhogen, bent u dan van plan om tegenmaatregelen te bepleiten? Die vraag zou ons nu wat te ver leiden. Welke compensatiemaatregelen ziet u dan voor onze Belgische bedrijven?
Over deze laatste en essentiële vraag zouden we ons vandaag moeten uitspreken. Het is eigenlijk meer voor Europa, maar hoe schat u de kans op slagen in van de TTIP-onderhandelingen, nu Trump president van de Verenigde Staten is? Ik krijg altijd het verwijt: protectionisten, je moet blij zijn, Trump zal het voor u oplossen. De beweegredenen van Trump en de redenen waarom wij niet akkoord gaan met TTIP-onderhandelingen onder de voorwaarden die bezig zijn, is een dag en nacht verschil: evenwichtige handelsakkoorden ten dienste van mens en maatschappij en milieu, en niet alleen voor enkele grootste bedrijven. Als ik nu de verklaringen hoor van Trump over duurzaamheid, milieu en het toegankelijk maken van de Amerikaanse aanbestedingen, ook voor de Europese bedrijven, dan spreek ik nog niet over Investor-State Dispute Settlement (ISDS), waar de Amerikanen onder Obama ook helemaal niet happig op waren, dan vraag ik me af wat de kans op slagen is van de TTIP-onderhandelingen.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Minister-president, vorige week hadden we een interessant debat in de plenaire vergadering van het Vlaams Parlement. We kunnen niet ontkennen dat we met de nieuwe, zeer belangrijke machthebber in de Verenigde Staten, president Trump, in een nieuwe situatie zijn terechtgekomen. Hij heeft zijn eed afgelegd en is de nieuwe president geworden van een van onze belangrijkste partners op het vlak van handel, maar ook van veiligheid, de NAVO enzovoort.
Er zijn dus nieuwe internationale relaties tot stand gekomen, en die zijn zeker nog niet in hun plooi gevallen. Een van de eerste beslissingen die de nieuwe Amerikaanse president heeft genomen, is het executive order waarbij hij de Verenigde Staten terugtrekt uit het Trans-Pacific Partnership, het handelsakkoord van de Verenigde Staten met Australië, Brunei, Canada, Chili, Japan, Maleisië, Mexico, Nieuw-Zeeland, Peru, Singapore en Vietnam. Tegelijk heeft hij te kennen gegeven dat hij een einde wil maken aan het twintig jaar oude vrijhandelsakkoord NAFTA tussen de Verenigde Staten, Canada en Mexico. Hij heeft de intentie om dat te heronderhandelen. Tijdens de campagne heeft de toenmalige kandidaat en ondertussen president te kennen gegeven dat hij ook bedenkingen had over de onderhandelingen die al lange tijd bezig zijn en waarover we in onze commissie en ook in de plenaire vergadering heel veel hoorzittingen en debatten hebben gehouden.
Sinds enige tijd zijn de TTIP-onderhandelingen on hold gezet. Een tijd geleden heb ik gezegd dat bepaalde tegenstanders in Vlaanderen blijkbaar met bepaalde kandidaten een soort van bondgenoot waren, en dat ze beiden tegenstanders waren van die vrijhandelsakkoorden tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. Op bepaalde vlakken zijn ze bondgenoten en zullen ze dus wel juichen met die nieuwe president.
Na de verkiezingen hebben we de transitieperiode gekend. In theorie kunnen de gesprekken tussen de beide partners worden voortgezet. We zijn een open economie, een exporteconomie, we hebben heel veel kmo’s die belang hebben bij die markt aan de overzijde van de oceaan. We hebben heel belangrijke havens voor ons land, maar ook voor heel Europa. We hebben dan ook baat bij een goed onderhandeld akkoord met de Verenigde Staten, onder welke naam het ook zou komen. Iemand heeft hier al verwezen naar een klein onderdeel van dat akkoord, het ISDS. We hebben er veel over gediscussieerd, maar ondertussen zitten we toch in een ander verhaal.
Op 24 januari 2017 heeft Eurocommissaris voor Handel Malmström een toelichting gegeven over de toekomst van het TTIP voor een Brusselse denktank. Hier zei ze onder andere dat het beleid van Trump ‘doomed to fail’ is. Met betrekking tot het TTIP zei ze het volgende: “The election of Donald Trump seems likely to put our EU-US negotiations firmly in the freezer.”
Minister-president, wat is uw visie op de impact op de relaties tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten? Hoe kan Vlaanderen zich het best voorbereiden als deelstaat, als belangrijke open economie, als een economie gericht op export met belangrijke havens? Hoe zult u onze belangen in de TTIP-onderhandelingen verdedigen en op welke niveaus zult u het standpunt van de Vlaamse Regering nogmaals kenbaar maken?
Minister-president, ik heb zelf ook enkele vragen. CETA is rond, maar sinds mei 2016 is de Europese Unie haar onderhandelingen gestart om het bestaande Global Agreement tussen de Europese Unie en Mexico te vernieuwen. Dat komt natuurlijk in een heel ander licht te staan nu de Verenigde Staten een president hebben die bij executive order aankondigt dat NAFTA eraan moet. Ik zou bijna durven zeggen: gelukkig dat we CETA ondertussen hebben afgesloten. Maar het brengt wel met zich mee dat het Global Agreement dat moet worden aangepast tussen Europa en Mexico, best ook op een goede manier wordt afgerond.
Mexico is een belangrijke handelspartner voor de Europese Unie, ook voor ons. De cijfers die ik heb gekregen, zijn een jaar oud, maar het gaat toch over meer dan 1 miljard euro die naar Mexico wordt geëxporteerd, en bijna 3 miljard euro die wordt geïmporteerd. In verhouding zou je kunnen zeggen dat 1 op 3 een negatieve handelsbalans is, maar voor Europa ligt dan anders. Europa voert meer dan 30 miljard euro uit en voert 20 miljard euro in.
Met andere woorden, het is een belangrijke handelspartner voor Europa maar ook in het bijzonder voor Vlaanderen. Bovendien is Europa de derde belangrijkste handelspartner van Mexico na de VS en China. U kunt zich dus inbeelden dat met de onzekerheid die nu wordt gecreëerd over het voorbestaan van NAFTA, Mexico wel eens op een heel andere manier in de richting van Europa zou kunnen gaan kijken dan nu gebeurt in de context van het bestaande NAFTA-akkoord.
Minister-president, neemt Vlaanderen een specifieke positie in bij de discussie die op Europees niveau wordt gevoerd over het Global Agreement?
Denkt u dat het verhogen van invoertarieven als gevolg van het in vraag stellen van NAFTA en andere elementen zoals de muur die voor 20 procent invoerrechten zou zorgen, meespeelt en een opportuniteit zou kunnen betekenen om het Global Agreement sneller te concretiseren?
Denkt u dat een aanpassing van het Global Agreement met ambitieuze doelstellingen, ook inzake arbeids- milieu en mensenrechten, effectief mogelijk is met Mexico?
Ik stel mijn vraag in een andere context, maar ze sluit aan bij de nieuwe evoluties, of het dan over TTIP gaat, over NAFTA of over CETA. De invloed van de laatste tien à twaalf dagen zorgt ervoor dat veel van onze bestaande kaders beïnvloed zijn, en dit niet noodzakelijk in negatieve zin.
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Op dit moment zijn er nog tekens die wijzen op plannen tot verhoging van de Amerikaanse tarieven voor producten uit de EU. President Trump richt zich vooral op de lageloonlanden. Vlaanderen heeft eind vorig jaar een nieuwe handels- en investeringsstrategie en een nieuwe internationaliseringsstrategie goedgekeurd om goed voorbereid te zijn. Dat is een zeer volledige strategie met duidelijke klemtonen, offensief en defensief, omdat we welvaart halen uit internationale handen en dus meer willen dan enkel het verlagen van tarieven zoals de verlaging van niet-tarifaire belemmeringen, het bevorderen van reglementaire samenwerking, bijzondere aandacht voor bedrijven in verband met handelsbelemmeringen, een faire handel, gepaste bescherming van gevoelige sectoren en modernisering van Europese handelsverdedigingsinstrumenten.
Vooralsnog blijft ons aanbod/standpunt voor een ambitieus TTIP overeind. Het is nu te vroeg om gevolgtrekkingen te doen met betrekking tot toekomst van dit bilaterale akkoord.
Wat niet bemoedigend is, zijn de recente uitspraken van de heer Peter Navarro, hoofd van de nationale handelsraad van president Trump die in de Financial Times niet alleen heeft geprobeerd om de EU uit verband te spelen door zijn aanval vooral te richten op Duitsland, maar die ook heeft gezegd dat het TTIP dood is. Hij geeft aan dat de Britse uitstap uit de unie hiertoe de aanleiding was. Bovendien ziet hij het TTIP persoonlijk als een multilateraal akkoord, terwijl we weten dat president Trump de voorkeur geeft aan het afsluiten van bilaterale akkoorden.
Dat betoog is opmerkelijk omdat handel natuurlijk in de eerste plaats een exclusieve bevoegdheid is van EU en dat de landen niet individueel in onderhandeling gaan.
Op 17 januari is er nog een bemoedigend formeel rapport met landingszones voor het TTIP, opgesteld door de administratie van de Europese Commissie en de nieuwe Trump-administratie. Het is dan ook heel moeilijk te zeggen wat nu de lijn zal zijn.
In dit officieel document sommen beide partijen onder andere volgende pistes op: invoerheffingen op 0 brengen voor 97 procent van de goederen, administratieve non-tarifaire belemmeringen minimaliseren, een sterk kmo-hoofdstuk en een akkoord met sterke milieu-, arbeids- en transparantievereisten.
Ik stel vast dat er nogal wat verwarrende signalen zijn waarbij Navarro een interview geeft, terwijl de Trump-administratie een rapport maakt met mogelijke landingszones. Het is evident dat wij net zoals met de brexit alles goed zullen opvolgen.
Het Departement Buitenlandse Zaken monitort de situatie op alle plaatsen. We hebben een handelsstrategie goedgekeurd die ons moet toelaten om met de nodige instrumenten, kennis en expertise aan de slag te gaan. We hebben ook China opgenomen in die strategie. Er zijn al een aantal soms meer precieze acties vermeld in antwoorden op vragen van de laatste dagen.
Ik kom tot de vraag van de heer Kennes over de signalen van Vlaamse bedrijven. Er is een brexitmeldpunt, maar ik zal nu niet ingaan op de vragen hierover en over bepaalde delen daarvan. Sinds het aantreden van president Trump is er nog maar één bedrijf dat FIT heeft gecontacteerd met bezorgdheden en de vraag of er een kans is dat er hogere tarieven komen. Dat verwondert niet. U vermeldt het Trans-Pacific Partnership, maar daar was de Europese Unie uiteraard niet bij betrokken, dat weten we. Het akkoord was ook nog niet in werking getreden. Daar is niets aan veranderd ten opzichte van de bestaande tarieven, gemiddeld 2,1 procent, van de Wereldhandelsorganisatie. China heeft onmiddellijk het initiatief genomen om alle landen in de Stille Oceaan uit te nodigen om met China tot een handelsakkoord te komen.
WTO-tarieven kun je niet zomaar eenzijdig opzeggen. Dat heb ik ook al gezegd in de plenaire vergadering. Er zijn mechanismen die daartegen ingaan. Er zijn compensatiemechanismen en geschillenbeslechtigingsmechanismen. Dus eenzijdig zeggen dat we daar eventjes de vloer mee gaan aanvegen, dat werkt zomaar niet.
Belangrijker is dat we goed moeten nagaan in welke mate er niet-tarifaire belemmeringen zouden ontstaan. Met CETA hebben we bereikt dat er een reglementaire samenwerking is. Dat is uiterst belangrijk. Het is heel belangrijk dat we, als we tot een TTIP zouden komen, tot diezelfde afspraken zouden kunnen komen.
Dat sluit een beetje aan bij de brexitgesprekken van daarnet. We moeten vermijden dat het Verenigd Koninkrijk met de Verenigde Staten zouden gaan voor gezamenlijke productstandaardisering. Dat zou geen goede zaak zijn.
Dan kom ik bij de Leuvense studie. Ook daar heb ik tekst en uitleg bij gegeven. De kop in De Tijd was eigenlijk het worstcasescenario uit die studie, dat VIVES zelf niet mogelijk acht. Het meest waarschijnlijke volgens VIVES is een stijging van de tarieven van 5 procent, met een hypothetische bovengrens van 15 procent. Als die hypothetische bovengrens van 15 procent realiteit zou worden, dan zou dat leiden tot een verlies van 5000 jobs. En dat heeft De Tijd in zijn titel gezet.
Uit de eerste commentaren van de Secretary of Commerce, de heer Ross, heb ik begrepen dat hij geen voorstander is van een algemene verhoging van de douanetarieven en eerder case by case wil onderzoeken of er daartoe aanleiding is. Ik beweer daar op het ogenblik niets over. Het blijft allemaal een beetje vaag en soms ook tegenstrijdig. Ik verwijs nogmaals naar de engagementen die de Verenigde Staten zijn aangegaan in het kader van de Wereldhandelsorganisatie. Bovendien is 70 procent van de handel tussen de EU en de VS intrabedrijvenhandel. Half afgewerkte producten worden aan de ene kant van de plas geproduceerd en naar de andere kant getransporteerd. Daar worden ze door het bedrijf verder verwerkt en vaak ook weer uitgevoerd. Door een verhoging van de douanetarieven worden dus niet vooral de Europese producten getroffen. In veel gevallen zullen ook de Amerikaanse producten duurder worden, net zoals de Amerikaanse producten nu ook te kampen hebben met de gevolgen van depreciatie van de Mexicaanse munt door het ‘naar beneden praten’ van de koers.
Ik wil ook wijzen op een opiniestuk van Stijn De Cock, hoofdeconoom van Voka. U hebt het wellicht gelezen. Hij zegt dat onze Europese producten sinds het aantreden van Trump 3,6 procent goedkoper zijn geworden ten gevolge van de opwaardering van de dollar. Een eventuele tariefverhoging van 2,9 procent, waarover de heer Ross spreekt, zou dus eigenlijk niet eens een compensatie bieden voor de gevolgen van de depreciatie van de euro ten opzichte van de dollar. Ik denk dus dat er nog helemaal niets duidelijk is over de tariefverhoging en dat de beslissing ook niet zomaar kan worden genomen.
De volgende vraag ging over de brexit, en daar ga ik niet op in. We volgen die zaak natuurlijk heel sterk op met onze algemeen vertegenwoordiger in New York. Ik heb ontmoetingen met de Europese commissarissen. FIT en het Departement Buitenlandse Zaken hebben goede relaties met de Amerikaanse ambassade, en ik had ook geregeld contact met de vorige ambassadrice. Het is nu natuurlijk wachten tot er een nieuwe ambassadeur benoemd is om in gesprek te kunnen gaan. Ook in de Wereldhandelsorganisatie in Genève zijn we actief ter plaatse. We hebben daar de vinger aan de pols en leggen de nodige contacten. We hebben het netwerk dat nodig is, en als het erop aankomt, kaarten we dat natuurlijk intrafederaal aan, hetzij op het Overlegcomité, hetzij op de ICBB.
De vraag wat er gebeurt als de VS werkelijk tot verhogingen van douanetarieven zou beslissen, is op het ogenblik een zeer hypothetische vraag, en in elk geval komt dan de Wereldhandelsorganisatie in actie. Wanneer een WHO-lidstaat zich niet aan de regels houdt, kunnen er compensatiemaatregelen of tegenmaatregelen worden genomen. Nogmaals, dat is een hypothese waarvan ik hoop dat ze geen werkelijkheid wordt. Dat zou nefast zijn. Ik hoop dat iedereen het ermee eens is dat we een handelsoorlog kunnen missen als de pest. Dat leidt alleen tot maatregelen en tegenmaatregelen en mogelijk conflicttoestanden, als het al niet erger wordt.
Dank voor uw bezorgdheid, mevrouw Turan, over de slaagkansen van de TTIP-onderhandelingen. Het is een zeer belangrijk verdrag, en ik ben er vorige week ook al op ingegaan naar aanleiding van de vraag van Karl Vanlouwe. Ik heb al gezegd dat we met Obama ook nog nergens stonden. Er was nog geen hoofdstuk afgerond. Trump focust op lageloonlanden, en de EU kunnen we moeilijk als een ‘lageloonunie’ omschrijven. Hij wil ‘smart and fair trade’. Over die begrippen en principes zijn we het absoluut eens, en ik hoop dat we de TTIP-onderhandelingen opnieuw op gang kunnen brengen.
Ik wil absoluut niet dat we afglijden naar protectionisme. Ik hoop dat we het erover eens zijn dat voor ons de Europese Unie de actor is om te vermijden dat we in zulke situaties terechtkomen. Dat is wereldwijd de machtsspeler die gewicht in de schaal kan leggen, een gewicht dat wij niet hebben.
Onder het Maltese voorzitterschap staat het TTIP natuurlijk op de agenda. Mijn administratie, medewerkers en ikzelf hebben diverse contacten op het niveau waar we die moeten hebben.
Het is zeer belangrijk, voorzitter, dat u de aandacht vestigt op het global agreement met Mexico. In mijn handelsstrategie die is goedgekeurd, staat dat de Vlaamse overheid over de werkgroep Europees Handels- en Investeringsbeschermingsbeleid beschikt. Deze werkgroep staat in voor de permanente opvolging van het gemeenschappelijk handels- en investeringsbeleid van de Europese Unie. Op basis van een analyse van deze werkgroep heeft de Vlaamse Regering het volgende standpunt ingenomen.
Ten eerste, steun aan een ambitieus onderhandelingsmandaat voor de modernisering van het vrijhandelsakkoord met Mexico.
Ten tweede, het naar voren schuiven van de volgende, offensieve belangen: het verwijderen van tarifaire en niet-tarifaire belemmeringen voor bepaalde sectoren; regelgevende samenwerking, in het bijzonder voor een reeks sectoren; een modern en gebalanceerd investeringsonderdeel met ISDS-bepaling (Investor-State Dispute Settlement), zoals opgenomen in het BLEU-BIT met Mexico, maar dan gemoderniseerd ten minste tot op het niveau van het CETA-akkoord; het faciliteren van horizontale handel voor kmo’s; een meer heldere en eenvoudige regelgeving voor oorsprongsregels, waarbij duidelijk wordt hoe deze regels compatibel zijn met de bestaande regimes in NAFTA. Vervolgens het naar voren schuiven van defensieve belangen: het behoud van de culturele exceptie, voor ons een absolute constante, en een gedifferentieerde behandeling van audiovisuele diensten. U weet dat we die ook tegenover de Amerikaanse markt hebben uitgesloten. Een gedifferentieerde behandeling van openbare diensten en diensten van algemeen belang conform de manier waarop deze zijn opgenomen in het TTIP-mandaat. Zaken zoals volksgezondheid en onderwijs mogen niet als handelswaar worden beschouwd, om het even lapidair uit te drukken. Het eisen van een specifiek onderdeel duurzame ontwikkeling waarin milieu-, sociale en arbeidsstandaarden worden opgenomen.
Zal het eventueel verhogen van invoertarieven tussen de VS en Mexico een opportuniteit zijn voor de EU en Vlaanderen? We moeten nog afwachten of die tarieven effectief worden opgetrokken. Dat kan niet zomaar, maar ongeacht een eventuele verhoging, bestaan er natuurlijk wel opportuniteiten en kansen voor Vlaanderen. Vorig jaar hebben we met Mexico een memorandum of understanding gesloten. Dat gaat over een reeks terreinen: het opleiden van menselijk kapitaal, hoger en academisch onderwijs, wetenschappelijk onderzoek, innovatie en technologische ontwikkeling, bevordering van het bedrijfsleven, culturele promotie en het Centrum voor Mexicaanse Studies aan de Universiteit Antwerpen.
Er liggen voor de Unie heel wat kansen. Ik denk in het bijzonder aan de geografische ligging van Mexico, sterk verbonden met de VS, maar historisch en cultureel sterk verbonden met Europa. Voor het sluiten van NAFTA, kwamen de Mexicanen al naar Brussel om een dergelijk akkoord te sluiten met de Europeanen, maar ze kregen toen geen gehoor omdat het Verdrag van Maastricht volop aan de orde was. Een beperkt vrijhandelsakkoord is er pas in 1997 gekomen.
Door de nieuwe wind in Washington zie ik wel degelijk mogelijkheden. We kennen de Mexicanen als partner. De Mexicaanse overheid heeft ook een zeer zwaar investeringsprogramma lopen van een half miljard Amerikaanse dollar met wegenaanleg, een nagelnieuwe luchthaven, de vergroting en verbetering van zeehavens. Dus ook voor overheidsopdrachten zijn daar opportuniteiten. We gaan uiteraard pleiten voor een versnelling van die onderhandelingen. Dat is een absolute prioriteit. Commissaris Malmström heeft trouwens op 1 februari, na een gesprek met haar Mexicaanse collega Guajardo, meegedeeld dat zij nog dit jaar de onderhandelingen met Mexico rond hoopt te krijgen.
Er zijn nu twee onderhandelingsronden afgesproken: van 3 tot 7 april en van 26 tot 29 juni, met tussen de ronden afspraken tussen de twee mensen die ik net noemde. Net zoals de onderhandelingen met Japan in een stroomversnelling zijn gekomen, gaat het nu ook met de Mexicaans-Europese relaties de goede kant op. Ik hoop dat 2017 op dat vlak een jaar is vol opportuniteiten.
Bovendien wijs ik erop dat op multilateraal niveau het Trade Facilitation Agreement (TFA) van de Wereldhandelsorganisatie (WHO) op het punt staat in werking te treden doordat bijna het vereiste aantal landen het geratificeerd hebben. Door dit akkoord zullen in vele WHO-lidstaten de niet-tarifaire belemmeringen drastisch verminderen. Waar het vandaag voor sommige producten zes tot zeven weken duurt vooraleer de eindbestemming wordt bereikt, kan dit door het TFA worden teruggebracht tot enkele dagen. Ook op dat vlak is 2017, met dat nieuwe akkoord, een jaar vol opportuniteiten.
Ik heb gewezen op de arbeids-, milieu- en mensenrechtenvoorwaarden in Mexico. Wat ons betreft, kan er alleen maar een verbetering komen van de handelsbetrekkingen met Mexico, ook op dat vlak. Wij zorgen ervoor dat die defensieve belangen – maar eigenlijk zijn dat offensieve belangen – mee opgenomen zullen zijn in de mandaten.
De heer Kennes heeft het woord.
Ik heb geen verdere vragen.
Mevrouw Turan heeft het woord.
Minister-president, bedankt voor uw uitgebreide antwoord. U hebt verwezen naar de woorden van president Trump, die spreekt over ‘smart’ en ‘fair trade’. Dat zijn mooie woorden, zeker in zijn mond. Ik wil u gewoon vragen om zeer waakzaam te blijven bij een aantal wijzigingen die nu aan de Amerikaanse zijde gebeuren in verband met bijvoorbeeld duurzaamheid en milieu, waarover hij nu bepaalde uitlatingen doet. De EU is nu zwaar bezig met eerlijke fiscaliteit. Ik wil ook nog wel eens zien wat de eerste reactie van Amerika zal zijn met betrekking tot de toegang van de Europese bedrijven, ook voor de Amerikaanse aanbestedingen. U kent het verhaal van de ISDS. Ook de vorige administratie had daarop nog niet gereageerd.
Ik vertrouw niet zo op de manier waarop Trump ‘smart’ en ‘fair trade’ invult. Ik reken op uw invulling daarvan, minister-president.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Minister-president, dank u voor uw toelichting. Ik heb soms de indruk dat bepaalde hier aanwezige partners een bepaalde strategiewijziging hebben ondergaan met betrekking tot de houding ten aanzien van TTIP. Ik moet vaststellen dat het soms een niet-oprecht medeleven is, wanneer we vaststellen dat het TTIP-verdrag misschien dood is, zoals sommigen zeggen – maar misschien wordt het een doorstart. Ik hoop dat de onderhandelingen tussen de VS en de EU een doorstart krijgen.
Minister-president, ik ben alvast tevreden dat u de nadruk hebt gelegd op de strategie die Vlaanderen blijft hanteren: een offensieve maar ook een defensieve houding ten aanzien van onze handelsbelangen. Het is al meermaals aangehaald dat we een open economie zijn. We hebben onze havens. Niet alleen Vlaanderen, maar ook de EU en zelfs de VS zal de nadelen ondervinden voor de welvaart indien er handelsbelemmeringen en hogere douanetarieven zouden worden ingevoerd, en indien we effectief zouden spreken van een protectionisme.
Ik herinner mij dat hier een jaar geleden heel wat debatten werden gevoerd over protectionistische maatregelen en isolationisme. Minister-president, u wees er terecht op dat we onder Obama nog nergens stonden, maar die onderhandelingen waren alleszins aangevat. Er waren inderdaad vragen en onduidelijkheden. Wij hadden inderdaad onze excepties, onder meer in het audiovisuele en culturele domein. Er werd tenminste gepraat. Ondertussen is dat on hold gezet en zitten we in een situatie van onzekerheid.
Hopelijk komen er binnenkort nieuwe onderhandelingen. Ik sluit mij alleszins aan bij uw strategie: als kleine partner binnen de EU staan wij natuurlijk niet ver. Dan is het van belang dat Europa een krachtig antwoord geeft.
Ondertussen lezen we ook hier en daar dat China zelf initiatieven neemt om te onderhandelen over vrijhandelsakkoorden. Voorzitter, ik neem aan dat u dat niet zo erg vindt. Maar dat zou voor onze economie in Vlaanderen, in Europa, wel gevolgen kunnen hebben. Ook vorig jaar is daarop gewezen: indien er geen handelsverdrag zou komen tussen de EU en de VS, zou China de standaarden en normen kunnen bepalen. Misschien zitten we in een situatie die die richting uitgaat. Ik lees dat heel recent ook Japan zich op het internationale handelsvlak begint te roeren.
Het is jammer dat wij misschien niet meer aan het stuur zitten. We zitten, zoals u ook hebt vooropgesteld, in een onzekere situatie. We moeten afwachten wat de administratie doet. De studie en de verklaringen van raadgever Navarro zijn wat tegenstrijdig. Laten we hopen dat we toch nog die onderhandelingen kunnen heropstarten, dat we kunnen landen. Dat zal opnieuw een hele tijd, mogelijk meerdere jaren, in beslag nemen. Het is in het belang van onze economie, onze welvaart, onze werkgelegenheid. Protectionisme en isolationisme leiden tot niets. Ik hoop dat ook de nieuwe president van de VS vroeg of laat tot dat inzicht zal komen.
De heer De Gucht heeft het woord.
Voorzitter, ik ben op dit punt nog niet veel tussengekomen omdat u dit dossier heel goed kent. In het verlengde van wat de heer Vanlouwe zegt, valt het mij op dat als sommigen zowel in deze commissie als in de plenaire zitting iets zeggen over deze handelsakkoorden, bijvoorbeeld mevrouw Turan daarjuist, er een zekere verschuiving merkbaar is over de inhoud sinds Trump aan de macht is. Dat is iets opvallends wat ik opmerk. Ik vond dat het misschien interessant zou kunnen zijn om dat even in de groep te gooien. Maar ik wil geenszins de commissie tegenhouden om naar een volgende vraag over te gaan. Het is alleen een opvallende koerswijziging te noemen.
Maar wat wij met betrekking tot TTIP ook mogen bespreken in deze commissie of in de plenaire vergadering, in de vorm dat het grotendeels was onderhandeld door de Europese Commissie zullen we het jammer genoeg onder deze Amerikaanse president niet terugzien. Een van de redenen waarom die Amerikaanse president dat doet, is hetzelfde populistische discours dat sommigen hier gedurende maanden naar voren hebben gebracht en dat gewoon niet overeenkomt met de realiteit. De realiteit is voor de Amerikaanse bevolking en de Belgische bevolking fundamenteel verschillend in die zin dat een protectionistisch beleid zoals Trump dat naar voren brengt, veel minder impact heeft – wat niet betekent dat het geen impact heeft – in een land zoals de VS, dat een heel uitgestrekt land is, in vergelijking met een land als België of, nog verder naar ons niveau toe, met Vlaanderen. Wij zijn een heel kleine regio en zijn bij uitstek een exportland. Bijgevolg zijn handelsakkoorden zoals TTIP voor een land als het onze van ongelooflijk belang en voor een regio als de onze zeker en vast.
Ik hoop dat we in de toekomst onderhandelingen kunnen starten met verschillende spelers om handelsakkoorden af te sluiten. Ik denk dat er mogelijkheden bestaan, als we zien op welke manier Trump zich heeft gedragen bij bepaalde akkoorden met Aziatische landen. Volgens mij is dat geopolitiek gewoon een domme redenering van die man, maar hij heeft er zo wel meerdere. Dat geeft ook voor de Europese Unie mogelijkheden voor handelsakkoorden met Japan in de toekomst, die kunnen heel interessant zijn voor de Europese Unie.
Ook op Aalsters niveau hebben we van die mannen mogen ontvangen die allemaal tegen Trump zijn, maar tegelijk ook allemaal tegen TTIP en tegen CETA en die vinden dat we van Aalst een TTIP-vrije stad moeten maken. We moeten ons daar dan over uitspreken in een stad van 80.000 inwoners. Het heeft allemaal wel zijn charmes, maar het is op den duur een beetje te zot om los te lopen.
Ik hoop dat men leert uit die zaken en dat men in de toekomst op een veel opener manier zal omgaan en zich gaat realiseren dat we over de handelsovereenkomsten die gesloten worden op een goede manier moeten onderhandelen. De realiteit is dat de welvaart van onze toekomst gebaseerd is op een goede manier van onderhandelen en goede handelsovereenkomsten, want vrijhandel is nu eenmaal de toekomst, zeker voor een regio als Vlaanderen.
Mevrouw Turan heeft het woord.
Wij hebben deze intellectuele tussenkomst van collega De Gucht nodig om te realiseren waarmee we bezig zijn in deze commissie, al maandenlang. Dank u, mijnheer De Gucht. De enige koerswijziging die hier is gebeurd, is gebeurd door een ex-eurocommissaris die vond dat het allemaal goed was en nu zegt dat het allemaal dood en begraven is. Degene die het als zijn kind zag, is degene die het nu als dood beschouwt. Een beetje terughoudendheid van u in dit dossier, zou u zeker sieren. (Opmerkingen van Jean-Jacques De Gucht)
Collega Vanbesien is er niet, maar het is mijn taak om dat even op mij te nemen. Wij zijn niet tegen vrijhandelsakkoorden. Net zoals de N-VA het telkens heel belangrijk vindt om de culturele eigenheid en de uitzondering te benadrukken, zijn er een aantal principes waar wij niet van afwijken. Het verhaal dat vrijhandelsakkoorden welvaart en jobs creëren, en wat goed is voor bedrijven is goed voor iedereen, dat verhaal werkt niet meer. Vrijhandelsakkoorden moeten worden gesloten. Wij zijn daar ook voorstander van, wij werken daar ook aan mee, maar niet onder elke voorwaarde en niet ten koste van alles.
Het protectionisme dat bepaalde populistische neoliberalen nu propageren, is totaal iets anders, is een totaal andere beweegreden. Wat ik vraag, wat de linkerzijde vraagt, zijn evenwichtige handelsakkoorden. Tegen handelsakkoorden zijn om protectionistische redenen, is totaal iets anders dan een vraag naar evenwichtige handelsakkoorden, met aandacht voor milieu en duurzaamheid, met aandacht voor toegang tot de openbare aanbestedingen en een eerlijk proces in het kader van ISDS. Sinds de eerste dag dat ik daarover het woord heb genomen, heb ik daar nog niets aan gewijzigd. Mij maakt het niet uit wie er aan de overkant van de tafel zit bij de onderhandelingen, wij moeten gaan voor ons eigen verhaal. Hoe zien wij vanuit Vlaanderen en vanuit Europa een eerlijke wereld? Als zelfs Trump woorden in de mond neemt als ‘fair’, dan maak ik me zorgen over hoe de inhoud van ‘fair’ wordt ingevuld. Van enige koerswijziging van mijn zijde of de zijde van mijn partij, is er geen sprake.
De heer Van Esbroeck heeft het woord.
Ik wil de tussenkomst even duiden. Ik hoor hier het linkse verhaal. Dat is dan wel protectionistisch of niet protectionistisch. Ik ben in ieder geval heel blij dat het heel duidelijk is dat onze Vlaamse Regering niet van dat soort maatregelen neemt zoals sommigen aan de linkerzijde plegen te doen. Dat is bijvoorbeeld geen Coca-Cola meer drinken, geen Pringleschips meer eten, geen wasproducten vanuit de Verenigde Staten meer gebruiken. Ze melden dan via hun iPhone op Facebook dat ze een dergelijke actie doen. Dat komt van de linkerzijde. Café Zeezicht in Antwerpen, u kent dat wel, mevrouw Turan. Cola en Pringleschips zult u daar niet meer krijgen.
Ik ben heel blij dat onze Vlaamse Regering heel duidelijk de stelling inneemt: ‘Nee, wij zijn inderdaad heel duidelijk voor vrijhandel en wij willen uiteraard proberen goede akkoorden af te sluiten met alle landen in de wereld, indien mogelijk.’
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.