Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Verslag
De heer Nevens heeft het woord.
Ik heb daarnet gezegd dat de collega’s een drinkwaterfobie hebben. Ik heb misschien wel een plasticzakjesfobie. Sinds 1 december 2016 verdwenen plastic zakjes aan de kassa in Wallonië. Op 1 maart 2017 volgen de zogenaamde flodderzakjes: de heel dunne plastic zakjes voor vers fruit en verse groenten. Vanaf 1 september 2017 mogen winkeliers ook in Brussel hun klanten niet langer gratis plastic zakjes aan de kassa aanbieden. Precies een jaar later treedt ook een verbod in werking op het gebruik van flodderzakjes. Ik heb ook gelezen in de krant dat men ook de markten aanpakt. Men zou het verbod ook willen laten gelden op de grote Zuidmarkt.
In juni 2016 kwam dit thema al eens aan bod in commissie. U sprak toen over de interregionale verpakkingscommissie – als ik dat woord zie, zou ik soms graag een vlieg zijn en daar aanwezig zijn om te horen hoe het daar aan toe gaat en wat er gezegd wordt. Ik vroeg me tussen de lijnen door trouwens af of we met het inzagerecht een verslag kunnen verkrijgen van zo’n interregionale verpakkingscommissie. Of verloopt dat allemaal heel informeel en wordt er niet genotuleerd wat daar wordt gezegd? U hebt daar eigenlijk niet zoveel mee te maken, maar dit tussen de lijnen. Op de interregionale verpakkingscommissie werd gesteld dat elk gewest zijn eigen initiatiefrecht wilde behouden, maar dat u voor een maximaal geharmoniseerde tekst bleef gaan. Intussen hebben beide andere gewesten dat initiatiefrecht gehanteerd.
U wilt ook in Vlaanderen zo snel mogelijk naar een verbod gaan op het gebruik van plastic draagtassen en dat decretaal verankeren. Een datum gaf u niet, want er liep toen nog van alles binnen uw diensten en het overleg met de sector en de betrokkenen.
Wat u wou laten uitzoeken, was of bepaalde alternatieven voor de plastic zakjes wel degelijk minder milieubelastend zijn, en of er uitzonderingen mogelijk moeten zijn voor zakken gemaakt uit bioplastics of uit gerecycleerd materiaal. Het rapport over biogebaseerde, biodegradeerbare en composteerbare plastics van de OVAM zou hier een stukje richtinggevend werken.
Minister, ik heb de volgende vragen. Hebben uw diensten intussen een duidelijk zicht op de milieu-impact van alle alternatieven voor de uit petroleum gemaakte plastic zakken, ook voor de flodderzakjes? Gaat u nog steeds voor een verbod, gelijkaardig aan dat van Wallonië en Brussel, en plant u ook in twee stappen te werk te gaan, dus eerst de kassazakken, daarna de flodderzakjes? In welk stadium zit het initiatief dat u aankondigde, namelijk een decretaal verankeren van het verbod op het gebruik van plastic draagtassen?
Minister Schauvliege heeft het woord.
Als we het hebben over biodegradeerbare of composteerbare wegwerpzakjes, dan zijn mijn diensten ervan overtuigd dat dit het probleem van zwerfvuil niet zal oplossen. Het koninklijk besluit inzake het op de markt brengen van composteerbare en biodegradeerbare materialen zorgt ervoor dat we alleen mogen spreken van composteerbare zakjes in deze context. Het is wettelijk verboden om verpakkingen als ‘biodegradeerbaar’ te bestempelen, net vanwege het zwerfvuilrisico. Indien we alleen nog composteerbare wegwerpzakjes toelaten, stijgen de volumes van deze zakjes. Dat is logisch. Niet iedereen echter wordt bediend door een gft-inzameling of heeft een composthoop thuis. De zakjes kunnen dus terechtkomen in het circuit van de ‘traditionele’ plastics, bijvoorbeeld bij de folies in het recyclagepark of in de roze of paarse zak, die u welbekend zijn. Op die manier zal de recyclage worden verstoord. De sorteerboodschap wordt er dan niet gemakkelijker op. Bovendien is de kans op verontreiniging van het gft zelf reëel. Net daarom weert Vlaanderen alle plastic verpakkingen uit het gft. Er zijn composteerders die de zakjes al uitzeven aan het begin van het proces. Dat zal nog meer het geval zal zijn als de volumes ervan stijgen. Ook de andere processtappen van een compostering hebben een belangrijke invloed op de effectieve compostering van de zakjes.
Vlaco rondde vorige maand nog een uitgebreide composteerbaarheidstest af met OK Compost Home-gelabelde broodzakken, rijstzakken en tijdschriftwikkels. De thuiscomposteerbare brood- en rijstzakken slaagden wel voor de test, de tijdschriftwikkels niet. Dat bewijst dat er geen honderd procent garantie is dat thuiscomposteerbare materialen in de realiteit buiten het labo effectief volledig composteren.
We weten uit onderzoek in Nederland dat biogebaseerde plastic wegwerpzakken niet beter scoren inzake milieu-impact dan de petrochemische plastic zakken en dat het meermalig gebruik van een plastic zak bepalend is voor het reduceren van de milieu-impact. Draagtassen uit gerecycleerde materialen hebben dan weer een lagere milieu-impact dan virgin materialen.
Ik ben altijd voorstander geweest om de omzetting van de Europese richtlijn samen met de andere gewesten aan te pakken, om zo tot een regeling te komen die eenvoudig en duidelijk is voor iedereen. Ik heb een verbod op het gebruik van lichte plastic draagtassen voorgesteld aan de Vlaamse Regering maar de regering heeft beslist om dat niet te behouden. Voor de zeer lichte plastic zakjes, de flodderzakjes, kan een verbod slechts ingevoerd worden wanneer er volwaardige alternatieven beschikbaar zijn. Composteerbare zakjes zijn zoals gezegd geen oplossing Vlaanderen wil daarom op korte termijn een wijziging van de erkenning van Fost Plus doorvoeren voor de omzetting van de richtlijn. Hierbij zou Fost Plus verplicht worden een actieplan op te stellen samen met haar leden die draagtassen op de markt brengen, om het ter beschikking stellen van plastic wegwerptasjes maximaal te beperken zodat de Europese doelstellingen worden gehaald.
De heer Nevens heeft het woord.
Dit wijkt af van het verbod dat in Wallonië en in Brussel geldt. Er is dus geen uniformiteit. Vlaanderen vaart een andere koers dan de andere gewesten. Dat zal de communicatie daarover wellicht niet ten goede komen. U, de sector of Fost Plus zal moeten komen met een duidelijke boodschap om dit de eindconsument aan zijn verstand te brengen. Het is toch vreemd dat men verschillende richtingen uitgaat. Studies in Vlaanderen staan blijkbaar haaks op studies die in andere gewesten of in het buitenland worden gehanteerd. Wat de uniformiteit betreft, vrees ik dan ook dat we de verkeerde richting uitgaan.
Wanneer die bioafbreekbare zakjes zouden worden ingevoerd, moeten we ervoor zorgen dat er een kanaal is waarin die effectief kunnen worden afgebroken zonder dat ze schade berokkenen aan het milieu. Maar dan blijft nog het probleem van de plastic flodderzakjes die ook later tot microplastic worden herleid. We hebben in deze commissie al meermaals gediscussieerd over de vraag hoe we die microplastics die in het zwerfvuil en in het milieu terechtkomen, ook uit het drinkwater kunnen halen. Wanneer men brongerichte maatregelen neemt en dus microplastics verbiedt, dan komen zij ook niet in het water of in het milieu terecht. Ik begrijp wel dat er dan een alternatief moet zijn. Ik hoop dat de sector zich bewust is van het probleem dat zich vandaag voordoet met die plastic zakjes die gratis worden aangeboden en zorgen voor milieuschade in ons afvalwater. Dat water moet immers ooit opnieuw drinkwater worden.
Ik zal deze problematiek blijven opvolgen en ik hoop dat er duidelijke spelregels komen over het gebruik van plastic zakjes, ook in Vlaanderen. Misschien is er voortschrijdend inzicht, ook binnen de Vlaamse Regering.
Mevrouw De Vroe heeft het woord.
Ik zal beginnen met een positieve noot in die zin dat de sector zich wel degelijk bewust is van de problematiek. Comeos is zelf gestart met een proefproject waarbij herbruikbare zakjes voor groenten en fruit worden ingevoerd in zeven grote winkelketens. We moeten dat initiatief toejuichen en verwelkomen. Het is altijd een goede zaak wanneer de sector zelf initiatieven neemt. Het lijkt me goed dat de overheid dit proefproject opvolgt en bekijkt welke resultaten dat oplevert.
Indien er een afschaffing zou komen van lichte plastic zakjes, kan het niet de bedoeling zijn dat meer groenten en fruit worden voorverpakt. Dat moet een aandachtspunt zijn. We moeten dat proefproject dan ook van nabij opvolgen. Minister, ik ben benieuwd naar uw reactie op dat proefproject van Comeos.
Minister Schauvliege heeft het woord.
Mijnheer Nevens, het voorstel tot verbod op plastic zakjes was opgenomen in het Verzameldecreet, maar is niet opgenomen door de Vlaamse Regering. Dat decreet moet nog worden voorgelegd aan het parlement. Ik hoor aan uw pleidooi dat u voorstander bent, niets houdt u dan ook tegen om een amendement in te dienen en het voorstel dat op tafel lag, mee te steunen.
Ik sta honderd procent achter elk initiatief om plastic te weren. Ik vind het heel positief dat Comeos daar zelf over nadenkt. Het is goed dat men zoekt naar alternatieven die beter zijn voor het milieu, maar ik heb het er wel lastig mee heb wanneer men dat gaat doorrekenen aan de klant.
We zullen zien wat het experiment oplevert, maar ik denk dat het verhaal nog niet helemaal rond is.
De heer Nevens heeft het woord.
We zullen inderdaad zien of er een mogelijkheid bestaat om via deze commissie en over de partijgrenzen heen dat voorstel ten gronde te bekijken. Ik ben daartoe bereid. Ik vind het alleszins positief dat Fost Plus, voor er wordt onderhandeld over de samenwerkingsovereenkomst, zal worden aangemaand om de inzameling van plastic verpakking serieus te nemen. Vandaag krijg ik de indruk dat zij wachten tot er een initiatief komt van de minister om te zorgen voor een keten waarin die plastic verpakking kan worden opgehaald en gerecycleerd. Ik hoop dat de initiatieven en proefprojecten van intercommunales en gemeenten Fost Plus niet zullen tegenhouden om zelf dringend werk te maken van een systeem waarbij op zijn minst een deel van de plastic verpakking op een aanvaardbare manier en in het kader van de circulaire economie, wordt ingezameld en gerecycleerd.
De vraag om uitleg is afgehandeld.