Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Vraag om uitleg over het voorstel om de terugdraaiende teller van zonnepanelen af te schaffen
Verslag
De heer Danen heeft het woord.
In De Standaard van woensdag 7 december werd in een artikel aandacht geschonken aan de uitrol van een slimme energiemeter en wat hiervan de gevolgen kunnen zijn voor bezitters van zonnepanelen. Door de invoering van een slimme meter zou de terugdraaiende teller worden afgeschaft. Deze terugdraaiende teller is momenteel de belangrijkste incentive om nog in zonnepanelen te investeren, na de invoering van het prosumententarief en de afschaffing van de subsidies.
De slimme meters die momenteel worden voorgesteld, zijn van het type bidirectionele meters. Deze meters kunnen enkel de bruto afname en de bruto injectie apart meten, maar bieden voor de rest geen slimme toepassingen die de prosument toelaat om zijn elektriciteitsverbruik te sturen en in te spelen op tijdelijke overschotten of tekorten op de elektriciteitsmarkt.
In het artikel wordt ook een ballonnetje opgelaten om de aankoop van batterijen een tijdje te subsidiëren, maar ook deze maatregel – vrezen wij – zal vermoedelijk ongewenste effecten genereren. We denken hierbij aan een versterkt mattheuseffect: wie al zonnepanelen kon aanschaffen, zal nu nog meer vat krijgen op zijn factuur, en het hypothekeren van de solidariteit tussen de verschillende gebruikers van het stroomnet. Ook voor Groen zou de uitrol van de slimme meters – en bij uitbreiding een slim energienet – de doelstelling moeten zijn, maar dan wel onder de voorwaarden dat het slimme meters betreft die uitgerust zijn met slimme modaliteiten en die toelaten om het netevenwicht beter te bewaren.
Minister, werd er al een impactanalyse gemaakt voor de invoering van de slimme meters? Wat is de impact op de energiefactuur van de prosument en van de consument die geen eigenaar is van PV-panelen? Welke ongewenste neveneffecten worden er verwacht bij de invoering van slimme meters?
Bij de uitvoering van het huidige voorstel zal de laatste incentive verdwijnen om als particulier nog te investeren in zonnepanelen. Hoe wilt u dit opvangen? De sector van de zonnepanelen is momenteel uit een dal aan het klimmen, mede dankzij uw positieve communicatie, minister. Vreest u geen zware impact voor de sector, indien deze maatregel wordt doorgevoerd? Werd er overleg gepleegd met de sector?
Ik zou het betreuren als dat krantenartikel als gevolg zou hebben dat het draagvlak vermindert. Groen wil het debat ten gronde voeren in deze commissie.
Mevrouw Rombouts heeft het woord.
Minister, in juni van dit jaar keurde de Vlaamse Regering uw zonneplan goed. Iedereen wil het potentieel van de zon optimaal benutten, zowel bedrijven, burgers, organisaties als overheden. U hebt dat mooi in beeld gebracht op onze Vlaamse Klimaatconferentie. Dat is een mooi uitgangspunt, daar willen we allemaal aan meewerken, en daarom was ik in eerste instantie enigszins verbaasd om in de krant een tamelijk ongenuanceerd artikel te lezen over een voorstel om de terugdraaiende teller van zonnepanelen af te schaffen.
In het verleden kregen eigenaars of de geïnteresseerden om zonnepanelen te leggen, al wat meer te verwerken. Zo moeten sinds juli 2015 prosumenten met een productie-installatie tot 10 kilowattuur en een terugdraaiende teller betalen voor het gebruik van het distributienet. Hoe groter het vermogen van de installatie hoe meer de prosument moet betalen. We begrijpen dat gebruikers van het distributienet een solidaire en redelijke vergoeding betalen voor de diensten die de distributienetbeheerder levert. Maar dat neemt niet weg dat dit financieel een opdoffer was.
Nu ligt de terugdraaiende teller onder vuur. Dankzij een terugdraaiende teller besparen de prosumenten jaarlijks een aanzienlijk bedrag op hun elektriciteitsfactuur. Elk kilowattuur dat de prosument aan het net levert, compenseert een kilowattuur dat op een ander moment van het net wordt afgenomen. Ik sprak net over een ongenuanceerd bericht omdat ik heel wat reacties kreeg van burgers die uit het bericht concluderen dat ze niet meer zouden kunnen injecteren op het net, dat hun teller zou worden afgeschaft en dat ze niets meer zouden terugkrijgen.
Als ik het goed begrijp, zou een kilowattuur niet meer worden vervangen door een kilowattuur. Er zou ook rekening worden gehouden met de prijs. Die mensen zouden in principe nog kunnen injecteren en een vergoeding krijgen, maar de vergoeding zou afhankelijk worden van het moment dat ze injecteren. Meestal is er een hogere productie als men zelf minder energie nodig heeft. Dat zijn piekmomenten en dan zijn de tarieven het laagst. De mensen zullen in het prijsverhaal dus wel een verschil voelen.
Met de invoering van de slimme meters, die vanop afstand worden uitgelezen, zal men perfect kunnen volgen hoeveel elektriciteit een prosument op het net zet, op welk moment en aan welke prijs. Samen daarmee zal het principe van de terugdraaiende meter verdwijnen en dus ook een beetje de voordelen die de prosument daarmee geniet.
In het licht van uw zonneplan, minister, lijkt dit wat tegenstrijdig. We willen de stimulans toch behouden. Bij de particulieren kan de indruk ontstaan dat door het verdwijnen van de terugdraaiende teller opnieuw een stimulans voor het investeren in zonne-energie verloren gaat.
In de media sprak u over compensaties naar aanleiding van het verdwijnen van de slimme meter. Daarom, minister, had ik graag aan u de vraag gesteld hoe u die compensaties ziet. Welke timing houdt u hierbij voor ogen? Want ondanks het verdwijnen van de terugdraaiende meter moeten er toch voldoende stimulansen blijven zodat gezinnen en bedrijven blijven investeren in zonne-energie. We lezen bijvoorbeeld dat het een mogelijke piste is om de aankoop van batterijen te subsidiëren die dan het teveel aan geproduceerde elektriciteit kunnen opslaan. Op welke basis zou dergelijke subsidie dan worden berekend? Hebt u nog andere stimulansen of ondersteuning in uw hoofd om dat verlies te compenseren?
Zijn er cijfers die in beeld brengen welk nadeel effectief moet worden gecompenseerd als de terugdraaiende teller verdwijnt? Wordt dit transparant in het plan tegenover elkaar geplaatst? We lezen immers uw uitspraak ‘niemand mag verliezen’ in de media, wat een terechte bezorgdheid is, denk ik, zeker met het idee dat mensen moeten kunnen blijven vertrouwen in een overheid die stimulansen aanbiedt om een doelstelling te bereiken. Is er transparantie in de cijfers? Of kunnen we dat transparant maken en opvolgen?
Minister Tommelein heeft het woord.
Ik wil duidelijk zijn. Vanaf dag één dat ik de verantwoordelijkheid op mij heb genomen om minister van Energie te worden, heb ik keihard gewerkt aan het hernieuwen van een draagvlak voor hernieuwbare energie. Ik zal op geen enkele manier aanvaarden dat er wordt geprobeerd dat draagvlak opnieuw te beschadigen of onderuit te halen. We hebben een Zonneplan en straks ook een Windplan en ik voel daarvoor een brede steun, zeker bij de bevolking. Ik hoop dat de bedrijven die een cruciale factor zijn voor het welslagen van de energieplannen, blijk zullen geven van dezelfde motivatie als ik vandaag bij de burgers voel. Ik heb er goede hoop op. Mijn kabinet wordt langs alle kanten bevraagd, vanuit verschillende sectoren. Het kan dus slagen, als we er allemaal op een verstandige manier mee blijven omgaan.
Het klopt dat ik momenteel werk aan een conceptnota Digitale Meters, die ik begin volgend jaar aan de Vlaamse Regering voorleg. Dat is nodig, want de huidige meters worden niet meer geproduceerd. We moeten dus naar een ander type overschakelen. Een perslek zoals vorig week is niet leuk, zeker niet als er onwaarheden in staan, zoals de subsidie voor batterijen. Ik heb dat nooit overwogen en concrete plannen daarvoor zijn er al helemaal niet. Dat betekent niet dat een dergelijk subsidie nooit kan, maar de krantenkoppen die ik nu lees, doen met de wenkbrauwen fronsen én zorgen ook opnieuw voor onrust en voor twijfel of hernieuwbare energie wel betrouwbaar is voor de toekomst en of de overheid haar woord wel zal houden. Ik dacht dat iedereen zijn lesje had geleerd. Niet dus. Blijkbaar zijn er nog altijd mensen die er moeite mee hebben dat er opnieuw een draagvlak ontstaat voor hernieuwbare energie en die alle moeite van de wereld willen doen om dat draagvlak opnieuw onderuit te halen. Dat pik ik niet en ik zal me er met hand en tand tegen verzetten.
Ik zal erover waken dat de Vlaamse overheid haar afspraken nakomt. Ik heb een gloeiende hekel aan het niet nakomen van afspraken. Dat geldt privé, in mijn kennissenkring, dat leer ik aan mijn kinderen en dat verwacht ik ook van een overheid. Wij moeten ervoor zorgen dat iedereen die vandaag een PV-installatie, zonnepanelen, plaatst omdat wij daarvoor motiveren, deze installatie binnen de beloofde termijn kan terugverdienen, zeker als het gebeurt zonder subsidies. Want subsidies en groenestroomcertificaten vormen eigenlijk al een vergoeding, maar nu zetten mensen de stap zonder dat wij iets geven. Ze doen dat omdat ze gemotiveerd zijn en ik laat in het midden of het om een economische of een ecologische motivatie gaat. Verstandige mensen combineren beide. Ze redeneren dat ze met zonnepanelen economisch kunnen winnen én iets aan de samenleving en het klimaat kunnen teruggeven. Iedereen die een installatie heeft geplaatst, moet die dus binnen de beloofde termijn kunnen terugverdienen. Ook bij nieuwe installaties na de invoering van de digitale meter moeten er genoeg incentives zijn om te investeren in eigen hernieuwbare energieproductie. Ik ben er bijna zeker van dat batterijen op een bepaald moment een heel belangrijke rol in dit proces zullen spelen, maar eerst moeten we de mensen overtuigen om zonnepanelen te plaatsen voor we ze kunnen aanzetten om batterijen te plaatsen. Zonder zonnepanelen ben je met batterijen immers niet zo veel.
Ik kan niet aanvaarden dat we iedereen bewust en medeverantwoordelijk maken, dat we sectoren oproepen en groot topoverleg organiseren over wie zich engageert, om dan achteraf de investeringen onaantrekkelijker maken. Een overheid moet voor investeringen voldoende rechtszekerheid bieden.
Betekent dat dat er nooit wijzigingen mogelijk zijn? Nee. Ik ben me ervan bewust dat als we naar een ander energie- en businessmodel gaan, we bepaalde systemen zullen moeten aanpassen. Maar we moeten er wel voor zorgen dat de consumenten geen nadelen hebben die ze vooraf niet konden inschatten.
De impact van de digitale meter op de consument die geen prosument is – een consument dus die niet produceert – werd eind 2013 berekend. De netbeheerders hebben de simulaties gemaakt op basis van de CREG-tariefmethodologie voor een volledige niet-gesegmenteerde uitrol. De gemiddelde impact per aansluitpunt was toen plus 18 euro voor elektriciteit en plus 6 euro voor aardgas.
De uitrol van de digitale meters en de impact ervan op de verschillende klantengroepen wordt nu binnen de regering besproken. Dat het al besproken is, zoals de kranten schrijven, klopt dus niet. We zullen het bespreken en in januari komt de conceptnota eraan. Maar ik herhaal, het is niet de bedoeling dat de mensen er slechter van worden. De digitale meters moeten een opportuniteit zijn om op vele vlakken dingen beter te doen. Los van de discussie over het al dan niet plaatsen van zonnepanelen, zijn deze meters ook een belangrijk instrument in de strijd tegen energiearmoede. We moeten als Vlaamse overheid vertrouwen uitstralen en onze beloftes nakomen. Ik althans wil die beloftes nakomen en de dag dat ze niet meer worden nagekomen, is er een probleem. Zodra er nieuws is, breng ik u op de hoogte.
De heer Danen heeft het woord.
Dank, minister, voor de duidelijkheid, althans over uw engagement. In vergelijking met sommige andere landen, is ons land laat met slimme meters. Laten we van dat nadeel echter ook een voordeel maken en leren van wat er op andere plaatsen is misgelopen. Belangrijk is ook dat studies uitwijzen dat slimme meters niet altijd tot de gewenste effecten leiden. Ik wil u vragen dat goed te bekijken en te bestuderen vóór de beslissing valt en ook om de commissie erbij te betrekken. Natuurlijk hebben slimme meters maar zin als er een slim net is en er slimme toestellen bij betrokken zijn.
Over de modaliteiten en ‘tierelantijntjes’, om een beetje oneerbiedig te formuleren, maar zo is het niet bedoeld, van de slimme meters zal nog heel wat gesproken worden, veronderstel ik. Het is van belang dat mensen er zicht op hebben wat er met de doorgestuurde gegevens gebeurt – de privacykwestie – maar ook hoe de connectie tot stand wordt gebracht, via een kabelaansluiting, via wifi, via GPRS. Dat zijn belangrijke aspecten die moeten worden meegenomen, maar ik stel voor die discussie op een ander moment ten gronde voort te zetten.
Mevrouw Rombouts heeft het woord.
Hartelijk dank voor uw antwoord, minister. Ik ben ook blij met de duiding dat het om een perslek ging. Het is inderdaad nooit aangenaam om daarmee te worden geconfronteerd, zeker niet als de informatie dan ook nog eens niet klopt.
Ik dank u vooral ook voor uw duidelijke standpunt dat de terugverdientijd te allen tijde gegarandeerd zal blijven, zeker voor de huidige installaties, maar dat er ook voor de toekomst naar een systeem wordt gezocht waardoor het verhaal zowel economisch als ecologisch interessant blijft en er voldoende stimulansen overeind blijven.
Hoe dat allemaal moet, heb ik nog niet gehoord, maar ik veronderstel dat de oefening nog bezig is. Wel moeten we ervoor zorgen dat het hele systeem klaar is wanneer de eerste slimme meters worden geïnstalleerd. Vanaf dat moment kunnen we immers geconfronteerd worden met iemand die tegelijk met de plaatsing van een slimme meter ook in zonnepanelen wil investeren. Dan is dat maatregelenpakket nodig en ik reken er dan ook op dat het op hetzelfde moment klaar zal liggen.
Minister, op mijn laatste vraag over de cijfers en de transparantie bent u niet ingegaan. Om hele discussies achteraf te vermijden: we hebben, als het gaat over nieuwe systemen die we gaan invoeren, geleerd dat iedereen zijn eigen rekensommetjes maakt. Daarom wil ik mijn vraag in herinnering brengen: is het mogelijk om het nadeel dat moet worden gecompenseerd door de terugdraaiende teller, in beeld te brengen? Wat moet er voor mensen worden gecompenseerd? Hoe kunnen we een transparant verhaal zetten tegenover de beslissing die zal worden genomen?
Minister, u spreekt van een lek in de pers. U weet dat ik de bewijzen heb dat er geen lek naar de pers is geweest, maar de pers heeft uit zijn nek geluld. Dat is wel degelijk iets anders, het is je reinste waanzin.
De fout die we hier maken, is dat we de discussie over ons toekomstige net in te veel kleine stukjes kappen. De heer Tobback zei dat hij schrik heeft dat het capaciteitstarief wordt ingevoerd terwijl er nog geen digitale meter is. De discussie gaat eigenlijk over de integrale aanpak. Ik was er voorstander van om het capaciteitstarief en de digitale meter zo snel mogelijk in te voeren. 1 januari 2019 staat nu voorop. Uiteraard wordt op dat ogenblik het prosumententarief afgeschaft. Dan zit je in een systeem dat je geen vergoeding krijgt voor wat je in het net injecteert, wat in de toekomst wel zal kunnen. Misschien kan het dan nuttig zijn je dak vol te leggen met zonnepanelen, meer dan je zelf nodig hebt, omdat de vergoeding die je krijgt, interessant is. Desnoods wordt een batterij niet gekoppeld aan zonnepanelen, maar bijvoorbeeld aan een warmtepomp, omdat het interessant is op een goedkoop moment van de dag elektriciteit op te slaan en die te gebruiken op duurdere ogenblikken, wanneer je die warmtepomp nodig hebt.
Al die nieuwe marktmodellen en innovaties zitten eraan te komen. Ik vrees dat we straks gedachtewisselingen en hoorzittingen zullen hebben over onderdeeltjes, terwijl we eigenlijk moeten komen tot een grote gedachtewisseling, een grote verzameling van hoorzittingen waarin alle facetten aan bod komen. Zo kan die ongerustheid worden weggenomen.
Ik spreek niet meer van een slimme meter, maar van een digitale meter, omdat dat een correctere naam is. Ik ben zelf bezig met het maken van dergelijke berekeningen. Wat biedt een leverancier op een bepaald moment van de dag voor de megawattuur die je op het net steekt, en wat vraagt die als hij het ervan afneemt? Dat zijn twee facetten die je nooit in de hand zult hebben. Het zijn modellen die je onmogelijk kunt voorspellen.
Niet alleen het beleid, maar ook het parlement kan dat pushen en ook de regulator moet zijn werk doen op basis van studies enzovoort. Dat is een compleet verhaal. Nu plots een elementje eruit lichten, is verkeerd. Het verhaal uitsplitsen in kleine stukjes en daar proberen mee te scoren, is een verkeerde aanpak.
Minister Tommelein heeft het woord.
Het is niet alleen een compleet verhaal, het is ook een complex verhaal, dat gemakkelijk kan dienen om mensen opnieuw onzeker te maken en te doen twijfelen over de beslissingen die ze moeten nemen. Dat betreur ik.
Compensaties voor de terugdraaiende teller? Dat is in de veronderstelling dat die zal verdwijnen. Wat logisch lijkt, want niet iedereen heeft vandaag een terugdraaiende teller. Bedrijven hebben dat bijvoorbeeld niet. Het is ook geen normaal, goed functionerend systeem, daarvan ben ik me bewust. U weet allemaal dat we ook prosumentenvergoedingen betalen. Het is het totaalpakket dat we moeten bekijken. Die compensaties kan ik nu nog niet definiëren, maar op het einde van de rit moet iemand die heeft geïnvesteerd in iets, minstens de terugverdientijd hebben die hij nodig heeft om de installatie economisch verantwoord rendabel te houden. Dat moet de belangrijkste drijfveer zijn in dit verhaal. Iemand die heeft geïnvesteerd, moet daarvoor niet worden gestraft. De digitale meter moet in het totale verhaal een opportuniteit zijn om een aantal dingen beter te doen.
Mijnheer Danen, ik zal zeker naar het buitenland kijken. Nederland is tot de vaststelling gekomen dat de digitale meter geen middel is voor energiebesparingen. Dit instrument dient daar ook niet voor. De naam slimme meter gebruik ik nooit, ik gebruik het woord digitale meter. Dat is een andere meter dan we vandaag kennen. Dan zullen we moeten bekijken wat we daar allemaal mee kunnen doen en wat we eventueel nog meer kunnen doen zonder dat de overheid het moet doen. Dit is een complexe uitdaging en ik zal zeker leren uit de ervaringen uit het buitenland. Dat is duidelijk. We zullen dat heel goed bestuderen.
Daar twijfel over zaaien en roepen dat het allemaal de mensen weer veel meer geld zal kosten, is echt zeer voorbarig. Ik zie het gebeuren op het vlak van het capaciteitstarief, op het vlak van de digitale meter. Op elke verandering waar ook maar over wordt nagedacht, komt er een conservatieve lobby die zegt dat er niets mag veranderen. Wel, dat zal dan ook zonder mij zijn.
De heer Danen heeft het woord.
Minister, ik kan me helemaal vinden in wat u zegt.
De slimme meter of digitale meter – hoe het ook heet – kan maar werken in combinatie met een heel aantal andere aspecten: slimme toestellen, slimme netten, batterijen enzovoort. Het zou inderdaad goed zijn om dat samen te behandelen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.