Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Verslag
Mevrouw Peeters heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, er is wat bezorgdheid over de vooruitgang van het digitale proces met betrekking tot de omgevingsvergunning. We hebben allemaal kunnen lezen in de nieuwsbrief en in het verslag van de raad van bestuur van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) van de vergadering van 7 september dat er wat bekommernissen zijn. De VVSG heeft een bevraging uitgevoerd en ruim tweehonderd antwoorden gekregen van lokale besturen, en daaruit blijkt dat er toch wel wat ongerustheid is.
Het Omgevingsdecreet dateert van 25 april 2014, het uitvoeringsbesluit van 27 november 2015 en de publicatie van het uitvoeringsbesluit van februari 2016. Na een jaar zou het dan allemaal perfect in orde moeten zijn, namelijk per 23 februari 2017.
Ik zal niet het volledige verslag van de VVSG overlopen. Iedereen heeft dat kunnen lezen. Alleszins is er een grote bekommernis over de software, die niet tijdig klaar zou zijn. Ik heb begrepen dat men daarover recent nog samen heeft gezeten en dat men alles op alles zou zetten om die software toch tijdig klaar te krijgen. Ik heb ook begrepen dat er eind oktober, begin november een nieuwe vergadering gepland is.
Software is één probleem. Een ander probleem zou zijn dat er nog tal van knelpunten zijn inzake de invoering van het digitale loket. We weten dat men al sinds september 2014 bezig is met de digitale bouwaanvragen. Toen zijn de pilootprojecten gelanceerd.
We weten dat een aantal lokale besturen al sinds 2015 actief zijn met de digitale bouwaanvragen. Tot nu is niet iedereen daarmee bezig. Ik ken de recentste getallen niet met betrekking tot het aantal lokale besturen dat momenteel digitaal werkt. Op de website kunnen we dat voor elke provincie zien. Ik heb uit mijn bevraging alleszins kunnen afleiden dat toen amper 20 procent digitaal bezig was. Ondertussen zal al heel wat zijn bijgebeend. Toch zijn nog lang niet alle lokale besturen met de digitale bouwaanvraag bezig. 23 februari 2017, de datum waarop de hele omgevingsaanvraag digitaal moet worden behandeld, is niet meer zo veraf.
Ik heb vernomen dat er nog wat problemen zijn. Dit is vooral het geval voor het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE). Er zijn problemen met de digitalisering. Verder zouden de adviesinstanties zich wel eens weigerachtig opstellen om te digitaliseren. De tijd dringt echter. We moeten allemaal in dezelfde richting kijken. We moeten er zo snel mogelijk voor zorgen dat alles in kannen en kruiken is. We moeten vermijden dat straks wordt voorgesteld om de termijnen te verdagen.
Ik weet niet of er een causaal verband is, maar ik heb een offerte ontvangen. De raad van bestuur heeft op 7 september 2016 vergaderd. Ik heb deze vraag om uitleg op 13 september 2016 ingediend. Op 15 september 2016 heb ik van een softwarebedrijf al een offerte gekregen om in een volledig digitaal omgevingsloket in te stappen. Vandaag heeft het lokaal bestuur waar ik deel van uitmaak een uitnodiging ontvangen om een infosessie en een demonstratie bij te wonen. Beide zullen eind november of begin december 2016 plaatsvinden. Dit is misschien wel goed nieuws.
Minister, ik weet niet of dit element in uw antwoord is opgenomen, maar ik vind het markant dat in die offerte al sprake is van een bijkomende subsidie. Als lokaal bestuur hebben we in april 2015 ingetekend voor de digitale bouwaanvraag. We hebben toen een subsidie gekregen. We juichen natuurlijk toe dat er nu een bijkomende subsidie blijkt te zijn voor de lokale besturen die in de volledig digitale omgevingsvergunning instappen. Dat is sowieso goed nieuws.
Ik kom even terug op de vragen die ik heb ingediend. Wat mijn eerste vraag betreft, wil ik het vooral hebben over de bekommernissen die door de VVSG zijn geuit. Welke concrete acties onderneemt u om de knelpunten op het terrein zo snel mogelijk te verhelpen? Kunt u hier een overzicht van geven?
Ten tweede, welke problemen zijn er momenteel met de softwareleveranciers? Hoe zult u ervoor zorgen dat ze allemaal tijdig klaar zullen zijn en dat het dossierbehandelingssysteem voldoende zal zijn aangepast? Ik denk dan vooral aan de bemerkingen van het departement LNE en aan de zeer uitgebreide bijlage met betrekking tot de milieuvergunning die in november 2105 aan de uitvoeringsbesluiten is toegevoegd. Ik zou op dat vlak graag een stand van zaken krijgen.
Ten derde, uit de bevraging van de VVSG blijkt dat de lokale besturen nog heel wat nood hebben aan communicatie en aan praktische opleidingen. Kunt u uiteenzetten welke initiatieven u op dit vlak plant?
Ten vierde, acht u de invoering van de digitale omgevingsvergunning op 23 februari 2016 nog een haalbare en realistische kaart?
Ik weet niet of u al op mijn vijfde vraag zult kunnen antwoorden. Dit is immers een bijkomende vraag die ik nu zou willen stellen. Hoe verhoudt dit zich ten opzichte van de professionele indieners? Zult u hun ook tot digitale indiening verplichten? Zullen die indieners nog steeds voor de gewone papieren versie kunnen kiezen of wilt u de overstap naar een verplichte digitale indiening maken?
Minister Schauvliege heeft het woord.
Voorzitter, dit is een terechte vraag om uitleg. Een verandering vraagt altijd een aanpassing en leidt tot heel wat onzekerheid op het terrein. Vanuit het beleid trachten wij die onzekerheid zo veel mogelijk weg te werken.
Het zal van de lokale besturen een hele aanpassing vergen. We dringen er dan ook op aan dat ze nu al ervaring met de digitalisering opdoen door in de digitale bouwaanvraag in te stappen. Ik denk dat daar momenteel al 150 gemeenten op hebben ingetekend. Ik heb me laten vertellen dat we tegen het einde van dit jaar aan 230 gemeenten zullen zitten. Dat het snel vooruitgaat, is goed nieuws.
Wat de door de VVSG gesignaleerde knelpunten betreft, valt het me op dat die de facto geen betrekking hebben op de werking van de huidige digitale bouwaanvraag. Alle adviesinstanties die op basis van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) advies moeten verlenen, doen dit momenteel digitaal. Er zijn adviesinstanties die in het licht van de aanvraagprocedure optioneel een advies kunnen verstrekken maar ervoor kiezen nog niet digitaal te werken. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de adviesinstanties.
Wat de omgevingsvergunning betreft, is het probleem opgelost. Hier is enkel nog een digitaal advies mogelijk. Het is verplicht elk advies digitaal te verstrekken. De digitale beoordeling van de plannen maakt deel uit van de interne werking van een bestuur. Aangezien alle plannen verplicht in pdf-formaat worden geleverd, staan er veel hulpmiddelen ter beschikking waaruit een bestuur kan kiezen. Het gaat om gratis en te betalen hulpmiddelen. Het staat elk bestuur vrij te kiezen wat het beste bij de eigen aanpak past. Uit de feedback die ik van lokale besturen heb gekregen, blijkt dat de digitale beoordeling van de plannen wel een aanpassing vergt, maar dat het na verloop van tijd vlot verloopt.
Een ander knelpunt betreft de dubbele digitale handtekening. Dit is in de eerste plaats een juridische vraag over de rechtsgeldigheid van besluiten. Elk bestuur heeft de keuze en kan zelf bepalen met welk systeem het besluiten op een rechtsgeldige wijze digitaal wenst te ondertekenen.
De Vlaamse overheid biedt de mogelijkheid aan het digitaal tekenplatform te gebruiken om een bestand ondertekend klaar te maken. De functionaliteiten hiervan zullen op korte termijn en zeker voor de inwerkingtreding van de omgevingsvergunning worden uitgebreid. De plaatsing en de opvolging van digitale besluiten zal op een zeer gebruiksvriendelijke wijze worden ondersteund.
Samenvattend kan ik stellen dat er, naast de sluitende regelgeving inzake de digitale communicatie, bij de lokale besturen ook een terechte bekommernis leeft om de interne digitale werking en de keuzes die in dit verband moeten worden gemaakt. Ik zal straks nog even op de initiatieven inzake communicatie ingaan. Daarnaast is mijn administratie steeds bereid vragen van de gemeenten hierover te beantwoorden.
De dienstenleveranciers van de Vlaamse overheid en van de lokale overheden en provincies werken al vele jaren intensief samen. Naast de reguliere contacten met de informaticadienstenleveranciers voorzie ik ook in rechtstreeks bilateraal overleg. Op die manier gaan we na wat nodig is om tijdig klaar te zijn.
Met het oog op de implementatie van de omgevingsvergunning werkt een stuurgroep aan de coördinatie en de uitwerking van de flankerende maatregelen. De VVSG en de Vereniging van Vlaamse Provincies (VVP) zijn in deze stuurgroep vertegenwoordigd. De lokale besturen, zowel de gemeenten als de provincies, zijn bij de uitwerking van het flankerend beleid in onze ogen prioritaire klanten. We hebben, samen met de VVSG, de VVP en Vlinter vormingsdagen georganiseerd. Die vormingsdagen waren ook voor de omgevingsambtenaren bedoeld. Ik heb dit al een paar maal in deze commissie overlopen.
Na een eerste reeks infodagen zal in de loop van november en december 2016 nog een nieuwe reeks plaatsvinden. Er zijn er in 2014 en in 2015 al een pak georganiseerd. Dat wordt nu voortgezet. Het zal om kleine groepen gaan en de uitleg zal zeer praktijkgericht zijn.
Naast al deze opleidingen heeft mijn administratie ook een leidraad opgesteld die voor een praktische verduidelijking zorgt. De papieren versie is tijdens de infodagen verspreid. Elke gemeente heeft een exemplaar ontvangen. De leidraad is ook beschikbaar op www.omgevingsloket.be. Deze website is overigens aangepast. De nieuwe versie is begin juli 2016 gelanceerd. De Vlaamse overheid zal deze website voortaan gebruiken als de website waar alle informatie in verband met de omgevingsvergunning wordt verzameld. De website bevat een overzicht van alle regelgeving, de leidraad, andere documenten, presentaties, de nieuwsbrieven en ook vaakgestelde vragen.
Ook in het regulier aanbod van de Vlaamse overheid is er aandacht voor de omgevingsvergunning. Het Atrium Lerend Netwerk heeft de gemeenten gedurende 2015 en 2016 systematisch gewezen op het belang van een instap in de digitale bouwaanvraag. In het vervolg op de atria op maat voor de vroege starters heeft Ruimte Vlaanderen diverse lokale atriumsessies georganiseerd. Zoals ik hier al eerder heb aangehaald, gaat het om een heel pak sessies.
Tot slot wil ik nog meedelen dat het mijn bedoeling is de gemeenten ook financieel te ondersteunen. In het besluit van de Vlaamse Regering van 4 april 2014 is een eenmalige subsidie vastgelegd voor de digitalisering van het beleid inzake ruimtelijke vergunningen.
De bedoeling is deze subsidie te vervangen door een eenmalige subsidie voor de digitale behandeling van de omgevingsvergunning. Het dossier staat voor definitieve goedkeuring op de agenda, normaal gezien deze week. De start van de omgevingsvergunning is gepland voor 23 februari. We doen er alles aan om dat vlot te laten verlopen. U vroeg naar de professionele aanvragers. Het is zo dat in de aanpassing van de codex staat dat dit digitaal moet gebeuren.
Mevrouw Peeters heeft het woord.
Wat de vormingsdagen en de website betreft, kan ik positief zijn. Daaromtrent is al heel wat werk geleverd. Wat me een klein beetje zorgen baart, is dat er tegen het einde van het jaar 230 lokale besturen digitaal moeten werken. Nu zijn dat er nog maar 150. Dat zijn er nog een dikke 100 te gaan. Die zullen moeten bijbenen. U hebt altijd opgeroepen om zo veel mogelijk al met de digitale bouwaanvraag te werken om later de digitale omgevingsvergunning vlotter te laten verlopen. Blijkbaar heeft 1 op de 3 besturen daar geen oren naar. Hoe moet dat nog lukken?
Op een van de laatste infovergaderingen in juni heb ik gehoord dat men het meeste moeite heeft met het luik LNE of met de milieuvergunning an sich. Het digitale luik van de bouwvergunning zijn we intussen allemaal gewoon. Ik verwijs naar het besluit van november 2015 toen de milieuvergunningen werden uiteengezet in het Omgevingsdecreet. De bijlage omvat talloze pagina’s. Ik weet niet of iedereen ze al geanalyseerd heeft, maar het is zo’n complex verhaal.
Los daarvan: ik heb vernomen dat we eind november, begin december van een leverancier een demo kunnen krijgen. Dat is positief. Bijkomend kunnen we nog aanspraak maken op een subsidie. Dat vinden wij natuurlijk ook altijd positief. Ik dank u voor uw antwoord, minister.
Mevrouw Pira heeft het woord.
Ik sluit me aan bij de bezorgdheid van mevrouw Peeters en van de VVSG. Mevrouw Peeters heeft het niet gezegd, maar ze zijn zo bezorgd dat ze de datum van 23 februari zouden willen uitstellen met negen maanden om zeker te zijn dat alle gemeenten mee zijn.
Ik heb onlangs nog een schriftelijke vraag daarover gesteld: wat als niet iedereen klaar is? Bent u bereid om de implementatie te bevriezen tot alle gemeenten klaar zijn? Daar hebt u op geantwoord dat die vraag niet aan de orde was aangezien er geen aanwijzingen waren dat er vertraging zal optreden. Dat was drie maanden geleden.
De VVSG heeft die aanwijzing blijkbaar wel, in die mate dat ze ervoor pleiten om het negen maanden uit te stellen. Ik wil er u nog op wijzen dat de gemeenten er allemaal toe verplicht zijn om de vergunningsaanvragen vanaf februari digitaal af te handelen. Dat gaat dan niet meer op papier. Als dat digitaal niet mogelijk is, moet het uitvoeringsbesluit worden aangepast. Het is een houding van voorzichtigheid. Ze willen extra werk voorkomen. Als er een paar niet mee zijn, zitten ze al in de problemen. De VVSG vraagt om uitstel.
Minister, u hebt die vraag van de VVSG wellicht ook gelezen. Bent u bereid om daarop in te gaan? Denkt u daarover na? Niemand twijfelt aan uw goede bedoelingen. Iedereen staat ongelooflijk achter die digitale vergunning en de omgevingsvergunning. Maar is iedereen mee? Als niet iedereen mee is, verzeilen we op veel vlakken in tal van problemen.
De heer Nevens heeft het woord.
Minister, voorzitter, inzake de digitale vergunning en de omgevingsvergunning en de dunne lijn tussen deze beide pleit mijn fractie om geen uitstel toe te staan. Wij voelen – en de enquête van de VVSG heeft dat aangetoond – dat de gemeentebesturen altijd alles uitstellen tot de laatste kans. Vandaag is het moment om iedereen bewust te maken van de verplichte omschakeling. We mogen dat moment niet laten passeren. Ik pleit er wel voor om een tandje bij te steken.
De taskforce is vorige vrijdag samengekomen rond de software en ICT-ondersteuning. Wat was het resultaat daarvan? Krijgt men de procedures op het niveau van het uitwisselingsplatform klaar? Als de signalen die mevrouw Peeters ontvangen heeft, dat LNE niet zo happig is om mee te stappen in dat digitaal verhaal, kloppen, zou dat een spijtige zaak zijn.
Het uiteindelijke doel was de samensmelting van de bouw- en de milieuvergunning tot een omgevingsvergunning. Het zou erg zijn, mochten administraties bewust of onbewust roet in het eten gooien en vertragingsmanoeuvres invoeren. Uiteindelijk moeten we tot een digitale omgevingsvergunning komen. De Vlaamse Regering schuift haar visie van Radicaal Digitaal sterk naar voren, mijn fractie ondersteunt dat.
De heer Dochy heeft het woord.
Mevrouw Pira, ik heb waarschijnlijk iets gemist, maar de formele vraag van de VVSG om uitstel van zes of negen maanden zegt me niets. Het verwondert me dat u dat hier zo expliciet stelt.
Natuurlijk, de overheid moet klaar zijn om die vergunningen af te leveren en te verwerken en dergelijke. Er worden voldoende of toch heel veel inspanningen geleverd vanuit de administratie om de gemeenten op weg te helpen, maar ik maak me toch nog wat zorgen over degenen die de aanvraag formeel moeten indienen, zoals de architecten. In de milieustudiebureaus heb ik meer vertrouwen, die zijn echt wel bezig met de digitalisering en zo. Maar er is een hele generatie van architecten die het net iets moeilijker zal hebben om die stap te zetten. Biedt de overheid hun voldoende opleidingsmogelijkheden zodat ook zij kunnen bijbenen om de digitale vergunning aan te vragen?
Ik sluit me aan bij de vraagstelling. Als er bezorgdheden zijn bij zo’n revolutionaire stap, moeten we daar inderdaad allemaal begrip voor hebben. We moeten de zaak bezorgd en nauwgezet opvolgen. Dat is heel normaal. Het is een ongelooflijke stap die we in februari gaan zetten. We hebben hier de afgelopen tien, vijftien jaar over gesproken in de commissie. We kunnen niet zeggen dat het een overhaaste beslissing is. Wie dat probeert te beweren, moet de verslagen en de geschiedenis van het hele dossier eens bekijken.
Het voordeel van die duidelijke datum is toch dat iedereen weet naar welke datum ze moeten toewerken. Het is echt geen goed idee – ik wil daar geen verantwoordelijkheid voor dragen – om nu mist te gaan spuien, alsof die datum nog naar voren of naar achteren kan worden geschoven. Daarmee zouden we mensen op het verkeerde been zetten.
Er is altijd een voortrekkersgroep, een middengroep en een groep die later komt. Dat zal hier ook niet anders zijn. Als er op het einde van het jaar 130 gemeenten mee zullen zijn, dan wil dat zeggen dat er nog wat werk te wachten staat. Die datum is echt cruciaal, zodat iedereen zeer goed weet naar welk moment ze moeten streven. Het zou heel jammer zijn als we daarover onduidelijkheid, mist of troebelheid proberen te creëren. Die weerbots zou niet goed zijn voor deze revolutionaire stap, waar we al lang op zitten te wachten.
Net als de heer Dochy wil ik ook extra aandacht vragen voor de gemeenten die vandaag de stap al zetten. Ik kan iedereen aanraden om die stap te zetten. De ervaringen die je als gemeente opdoet, kunnen alleen maar positief zijn. Op die manier gaan gemeenten ook indieners sensibiliseren om eraan te denken dat ze het in februari digitaal moeten indienen. Het gaat niet enkel over een generatie die misschien nog niet zo digitaal werkt: zelfs bij grote ontwikkelaars, architecten, projectontwikkelaars, landmeters en andere professionele aanvragers staat de bewustwordingsknop van die datum nog niet aan. De aandacht daarvoor kan zeker nog worden verscherpt. Eventueel kan er ook extra begeleiding worden gepland.
Minister Schauvliege heeft het woord.
De taskforce – alle betrokken actoren die samenzitten – maakt ook de stand van zaken op. Wat is zijn conclusie? Dat is wat ik daarnet heb uiteengezet.
Voor alle duidelijkheid, er is geen vraag van de VVSG tot uitstel van de datum. Een paar maanden geleden zijn er stemmen in die zin opgegaan. Maar op de laatste taskforce is heel uitdrukkelijk gevraagd aan de VVSG of ze voor uitstel pleit, en het antwoord was: “Neen, we pleiten niet voor uitstel.” Dat is een goed signaal. Iedereen werkt samen naar die datum.
De digitalisering van de bouwvergunning is een feit. Binnen LNE is dat een bijzondere uitdaging, maar er wordt hard aan gewerkt en er zijn al stappen gezet. Hoe komt het dat dat een bijzondere uitdaging is? Dat is omdat het veel ingewikkelder is. Je moet rekening houden met al die verschillende aspecten. Een bouwvergunning zit iets minder complex in elkaar dan milieu, waar je met al die verschillende criteria rekening moet houden. De digitalisering vraagt op dat vlak meer inspanningen. Er wordt aan gewerkt, er zijn stappen vooruit gezet, en dat moet ook.
Voor de professionele aanvragers is er samen met de grootste architectenverenigingen een specifieke opleiding gepland. Die wordt herhaald zodat die mensen goed worden geïnformeerd. Dat geldt ook voor anderen die daarmee worden geconfronteerd. De professionele aanvragers zullen het digitaal moeten doen. De burger die de kans niet heeft om het digitaal te doen, zal het nog analoog kunnen doen. Daarvoor zullen de gemeenten een oplossing moeten bieden. Vaak gaat het om eenvoudige aanvragen. Je zult geen ingewikkelde aanvraag doen als je geen architect of iemand anders onder de arm hebt genomen. Al bij al zal dat best wel meevallen.
We staan dus nog voor grote uitdagingen, maar we gaan ervoor. Ook de laatste gemeenten die misschien koudwatervrees hebben, kijken steeds meer uit om dat intergemeentelijk te doen. Die gemeenten zijn vaak klein en kunnen niet zo goed overweg met die nieuwe uitdagingen. Gelukkig wordt het steeds meer intergemeentelijk aangepakt.
Mevrouw Peeters heeft het woord.
We moeten nadrukkelijk zeggen dat het uiten van de bezorgdheid of 23 februari kan worden gehaald, niet hetzelfde is als nu al om een uitstel vragen. Dat doen we allemaal niet. We weten al lang genoeg dat we de digitale weg opgaan. We moeten alles op alles zetten om die datum van 23 februari te halen.
Mijnheer Nevens, ik heb niet gezegd dat ambtenaren bij LNE niet happig zouden zijn om in te stappen. Het is vooral het feit dat het veel complexer is dan de bouwaanvraag. Zo is de VLAREM-wetgeving (Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning) veel complexer. Het probleem is de complexiteit van de regelgeving die het ietwat moeilijker maakt om dat in een digitale versie te zetten. Dat wordt dus nog even corrigeren.
We hebben een uitnodiging gekregen van een softwareleverancier om een demo en een infosessie bij te wonen eind november en 1 december, en dat stelt me al een beetje gerust. De softwareleveranciers zijn dus aan het bijbenen en trachten die datum te halen.
De overige lokale besturen die nu nog geen digitale bouwaanvragen doen, moeten we blijven sensibiliseren. Dat is zeker een goed opzet. Als het kleine gemeenten zijn, kan het inderdaad via intergemeentelijke samenwerkingsverbanden. We moeten toch alles op alles zetten om die datum te halen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.