Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
Mevrouw Segers heeft het woord.
Minister, ik had verwacht dat we deze discussie gisteren in de plenaire vergadering gevoerd zouden hebben. Maar goed, nu hebben we meer tijd en kunnen we het wat grondiger aanpakken.
In de beheersovereenkomst 2016-2020 met de openbare omroep, die is afgesloten op 21 december 2015, wordt gestipuleerd dat de VRT zich in versneld tempo moet transformeren tot een “moderne, dynamische, wendbare en efficiënte mediaorganisatie, om zo het belang en de duurzaamheid van een kwaliteitsvolle publieke omroep naar de toekomst toe te verzekeren”.
Voorafgaand had de Vlaamse Regering de VRT al op 17 juli 2015 de opdracht gegeven om een transformatieplan uit te werken, waarin uiteengezet zou worden hoe de openbare omroep tot een meer flexibele en op haar kerntaken gefocuste organisatie zal evolueren, vertrekkend vanuit de besparingen die eerder al waren opgelegd. Een eerste versie van dat transformatieplan werd op 8 september gelekt in de pers en leidde tot een storm van protest, waardoor de raad van bestuur zich uiteindelijk genoodzaakt zag om de oefening opnieuw te maken.
In uw beleidsbrief Media liet u optekenen dat het definitieve transformatieplan in de loop van het najaar van 2015 gefinaliseerd zou moeten worden. Het is later geworden, maar tot daaraan toe. Het is beter de zaken grondig te doen. Op basis van die plannen zouden dan in de loop van het voorjaar 2016 de sociale onderhandelingen gevoerd worden. De nieuwe versie van het transformatieplan is afgelopen vrijdag al besproken en goedgekeurd door de raad van bestuur van de VRT. Maar er wacht nu natuurlijk nog een hele weg, want het moet ook nog naar de regering. We hebben uit de media al kunnen vernemen wat de contouren van het transformatieplan zijn.
Minister, kunt u ons in detail de contouren van het nieuwe transformatieplan toelichten? Wordt daar volgens u mee tegemoetgekomen aan de vereisten die gesteld worden in de beheersovereenkomst die u met de openbare omroep hebt afgesloten? Op welke manier zullen de sociale onderhandelingen gevoerd worden en volgens welke timing? Wat is het vervolg van dit traject?
Minister Gatz heeft het woord.
Collega Segers, ik heb medio vorig jaar aan de openbare omroep gevraagd om, als gevolg van de besparingsopdracht voor de omroep, een transformatieplan gereed te maken, waarbij die besparingen vertaald zouden worden in een efficiënte en toekomstgerichte organisatie. In september 2015 was het inderdaad even moeilijk, omdat er een eerste transformatieplan uitlekte. Die dingen gebeuren. Daarna moest er een bijsturing gebeuren. Die werd besproken door de raad van bestuur van de VRT op 10 en 14 september. Dat ontwerp van transformatieplan is dan afgewogen aan de budgettaire uitgangspunten van dat moment. De opmaak door de Vlaamse Regering van de begroting van 2016 vond op dat ogenblik plaats. De raad van bestuur moest dan op 28 september vaststellen dat wat hij in zijn ontwerp van transformatieplan had klaargemaakt, niet overeenkwam met de mogelijke financiële engagementen en dat het dus niet uitvoerbaar was. Inmiddels had de Vlaamse Regering wel 14 miljoen euro extra opgehoest om de herstructureringskosten voor het transformatieplan mee te kunnen dragen. Dat schiep dan toch weer de nodige duidelijkheid.
Na de beslissing van de raad van bestuur, waar ik net naar verwees, leek het mij beter dat, in overleg met de VRT, de belangrijkste principes van het transformatieplan eerst in de nieuw op te maken beheersovereenkomst zouden worden vastgelegd. We zijn ook op die manier te werk gegaan. Dat had het voordeel dat de zaken wat konden bekoelen en dat we ook op inhoudelijke principes konden voortwerken, en niet alleen op de cijfers, zelfs al komen die op een gegeven moment samen. Op die manier zou een duidelijk kader worden goedgekeurd door de VRT en de Vlaamse Regering, waarbinnen het transformatieplan verder kon worden uitgewerkt. U vindt de principes met betrekking tot het transformatieplan terug in strategische doelstelling 7 van de beheersovereenkomst.
Ook werden een aantal concrete afspraken gemaakt met betrekking tot het plan in de beheersovereenkomst an sich. Ik overloop ze even. De VRT werkt tegen midden 2016 een transformatieplan uit dat goedgekeurd is door de Vlaamse Regering. Het transformatieplan wordt uitgevoerd binnen het budgettaire kader en binnen de looptijd van de beheersovereenkomst. Het aandeel van de personeelskosten bedraagt niet meer dan 43,25 procent van de totale ontvangsten – exclusief herstructureringskosten, exclusief personeelskost Brussels Philharmonic en exclusief ophoging patronale bijdrage pensioenfonds statutairen of zijn rechtsopvolger – over de looptijd van de beheersovereenkomst, in zoverre de basisfinanciering niet gewijzigd wordt tijdens de looptijd van de beheersovereenkomst. De VRT actualiseert jaarlijks het transformatieplan in het ondernemingsplan en voert de daarin opgenomen acties nauwgezet uit.
Ik onderstreep graag de belangrijke bepaling van het percentage personeelskosten dat werd vastgelegd in de beheersovereenkomst. Dat toont immers aan dat het niet zo is dat een bepaald aantal vooraf vastgelegde koppen moet rollen – excuus voor het woordgebruik. De personeelskosten moeten beheersbaar blijven, maar de wijze waarop dat gebeurt, moet voorwerp zijn van overleg.
Ondertussen heeft de VRT een nieuwe versie van het transformatieplan klaar. In de voorbereidingsfase werd ook het personeel betrokken, zodat het niet louter een top-downverhaal zou zijn. In die optiek moet ook de titel van het werkstuk gelezen worden – ‘Fier op de VRT van morgen’ – als intern document en als start naar de hernieuwing van de interne bedrijfscultuur. Het is immers nodig dat die nieuwe bedrijfscultuur en organisatiecultuur ontwikkeld worden door alle medewerkers samen. De raad van bestuur besprak het transformatieplan op 18 en 25 april jongstleden. Het plan zal zich inderdaad houden aan de budgettaire contouren. De uitvoering van het plan zal ertoe leiden dat de VRT evolueert naar een flexibele en wendbare organisatie.
Het plan is generiek en bevat een aantal doelstellingen, maar niet tot in de kleinste details uitgewerkt. Op die manier wordt immers ruimte gecreëerd voor overleg en onderhandelingen tussen het management en de vakbonden. Daarna kan het worden geactualiseerd en in detail worden uitgewerkt in de jaarlijkse ondernemingsplannen.
We mogen verwachten dat nu de kogel door de kerk is met de principebeslissing van de raad van bestuur, en dat het sociaal overleg, dat formeel van start is gegaan en intens zal zijn, toch enkele maanden tijd zal vergen. Zo is het ook in het verleden altijd geweest. Na het sociaal overleg zal een goedgekeurd transformatieplan worden ingediend bij de Vlaamse Regering. Tot dusver duurden de gesprekken binnen het sociaal overleg altijd een drietal maanden. Het is niet aan mij om daarover vooraf uitspraken te doen, het is een kwestie van de interne sociale overlegdynamiek, maar deze termijn is een redelijke veronderstelling.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw toelichting. Het is uiteraard belangrijk dat het sociaal overleg in alle sereniteit verloopt. Vanuit vakbondskringen horen we wel al dat men vooral trots is op de VRT, maar niet op het plan. Ik verwacht dat er nog stevig zal worden gediscussieerd.
Vorige week vrijdag kregen we de begrotingsaanpassingen binnen. Ik heb daarin gezien dat bij de beleidskredieten voor de VRT 1,8 miljoen euro minder wordt uitgetrokken. Aan dat bedrag komt u met min 2,4 miljoen euro voor de herstructureringskosten voor 2016, dat is een heel concreet bedrag, min 0,3 miljoen euro voor het orkest, plus 0,8 miljoen euro eigen inkomsten en plus 0,1 miljoen euro voor de pensioenen. Ik vraag me echter af hoe u komt aan de berekening voor de 2,4 miljoen euro voor herstructureringskosten waarin in 2016 minder moet worden voorzien. Het transformatieplan moet nog worden uitgevoerd, maar toch kunt u daar al een concreet bedrag op plakken. Ik vind dat een eigenaardige volgorde van zaken. Kunt u daarover nog een bijkomende toelichting geven?
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Voorzitter, het is een beetje moeilijk om hier vanuit het parlement veel commentaar op te geven. We hebben geen teksten, we hebben daarover een aantal zaken in de pers moeten lezen.
Er is dus het transformatieplan, voor zover we al van een plan mogen spreken, want het zijn vooral krachtlijnen om de directie binnen het kader van het sociaal overleg kansen te geven. Ik heb de indruk dat het transformatieplan zich sowieso situeert binnen de beheersovereenkomst. Dat is duidelijk. Het is belangrijk dat er geen zaken zijn die niet zouden kloppen met de pas afgesloten beheersovereenkomst, want die vormt het uitgangspunt.
Wat de gemoederen altijd een beetje beroert, zijn eventuele naakte ontslagen en de cijfers die daarover verschijnen in de kranten. Dat is niet zo fijn. Wat onze fractie betreft, moeten ze echt de allerlaatste optie zijn. Pas als alle andere mogelijkheden uitgeput zijn, zou het kunnen dat her of der een aantal profielen niet meer beantwoorden aan de wensen. Dan moet een organisatie de nodige stappen kunnen zetten. Maar wij willen dat het sociaal overleg alle kansen krijgt om dit te bespreken en om ervoor te zorgen dat er zo weinig mogelijk naakte ontslagen nodig zijn.
Minister, op een bepaald moment werd gesuggereerd om een aantal statutaire ambtenaren van de VRT over te hevelen, te detacheren, naar Vlaamse administraties. Hebt u daarover al overlegd met minister Homans? Is het een engagement van de regering? Over hoeveel mensen zou het kunnen gaan? Of is het nog een beetje te vroeg om er al iets over te zeggen?
We hopen in elk geval dat het transformatieplan, dat als ik het goed heb begrepen, dus nog verder moet worden uitgewerkt, alle kans op slagen krijgt na een grondig sociaal overleg. Het plan hoeft nog niet vast te liggen. We zijn wat bezorgd over de cijfers over naakte ontslagen. We roepen de Vlaamse Regering op om eventueel iets te doen om die te vermijden, maar het is me niet duidelijk of het engagement daarover nog stand houdt.
De heer Vandaele heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, we weten nu dat het eerste transformatieplan er kwam toen er nog geen nieuwe beheersovereenkomst was. Toen rezen er nogal wat haren te berge, ook bij ons, omdat er onder meer in stond dat de regionale of provinciaal ontkoppelde uitzendingen zo goed als zouden verdwijnen. Dat plan werd opzij gelegd.
Intussen is er wel een nieuwe beheersovereenkomst en is er ook een nieuw plan. Voor ons is het redelijk eenvoudig: als het nieuwe transformatieplan past in de nieuwe beheersovereenkomst – en de minister noemde er al een aantal elementen uit, zoals maximum 43 procent personeelskosten – en als het bijdraagt aan wat de VRT op een bepaald moment zelf “een efficiëntere, slankere, maar toch nog altijd sterke openbare omroep” noemde, dan is dat voor ons oké.
In de beheersovereenkomst zit natuurlijk een besparingstraject, dat weten we. Minister, u zei het al: de regering heeft dan toch 14 miljoen euro extra voor de herstructureringskost toegezegd. Meer nog, nadien werd ook toegezegd dat dit bedrag mocht worden gespreid. Ik neem aan dat dit nu allemaal zijn gang kan gaan. Zoals ik het begrijp, gaat het overleg met het personeel goed van start. U vertelde dat er ook vooraf al werd overlegd, maar nu zal dat waarschijnlijk ten gronde gebeuren.
Wij hopen dat de VRT die transformatieoefening vlot doorloopt en dat dit uiteindelijk bijdraagt tot een slankere, maar nog altijd sterke openbare omroep. Sommige zeer gewaardeerde collega’s van de oppositie verschillen daarover van mening met mij. Ze geloven niet dat die sterke VRT kan overleven ondanks het besparingstraject. Wij denken van wel.
Minister, wanneer moet het transformatieplan van overleg intern doorlopen zijn? Wanneer komt het officieel op tafel?
Laat ons eerlijk zijn met elkaar, iedereen kan de tekst van die tranformatienota lezen. We hebben allemaal connecties, bijvoorbeeld in de raad van bestuur of bij de personeelsploeg. Aan de basis van het hele verhaal staat 33 miljoen euro besparingen. Als je zoveel moet besparen, zal er een belangrijk deel van de personeelskost moeten afgaan.
Nu is er ruimte voor sociaal overleg, wat ik toejuich. Ik betreur wel dat er in de teksten insinuerende zinnen staan die de indruk wekken dat een deel van de personeelsploeg niet presteert. Er staan zinnetjes in als: niet-presterende personen en functies worden getolereerd in de organisatie. Dat staat letterlijk in de tekst van de nota. Ik zou graag hebben dat de tonaliteit wat positiever is ten aanzien van het personeel.
Er wordt ook gepleit voor het maximaal gebruikmaken van de pensioenregelingen, ook vervroegde pensioenregelingen. Het zou goed zijn als de Vlaamse overheid met zichzelf consequent is. Moeten we nu langer werken, of moeten we toch vroeger met pensioen? Mevrouw Brouwers, net als u wil ik het liefst geen naakte ontslagen. Beter is het natuurlijk afvloeien. Maar er zit toch een dubbelzinnigheid in die redenering.
Mijnheer Vandaele, ik hoop dat u gelijk hebt, dat je morgen een even sterke VRT overhoudt als gisteren en vandaag, dat die hetzelfde bereik en dezelfde kracht heeft, al zijn de kijkcijfers van de eerste drie maanden van het jaar niet zo glorierijk. Als je nog meer moet heruitzenden dan vroeger, zal dat de kijkcijfers niet ten goede komen, misschien met uitzondering van De Kampioenen. Maar alle gekheid op een stokje, ik hoop dat de VRT geen al te grote klappen krijgt en die storm mag overleven. Dat is mijn wens, en ook niet meer.
Minister Gatz heeft het woord.
Het overleg zal nu plaatsvinden. Dat heb ik al aangegeven. Ik ga ervan uit dat een normale timing en dynamiek – dat is de volledige autonomie van de betrokken sociale partners binnen het bedrijf – tot een resultaat kan leiden tegen september. Het kan vroeger, maar daar leg ik geen druk op. Op dat moment zal het transformatieplan op de regeringstafel belanden. Die timing lijkt realistisch. Ik ben daar voorzichtig in, want ik ben er geen meester over, dat zijn de sociale partners. Maar dat is haalbaar.
Twee elementen zullen, naast de vele andere, zeker deel uitmaken van dat sociaal overleg. Uiteraard hernieuwt de Vlaamse overheid haar engagement om een aantal statutaire personeelsleden mogelijk over te nemen en in de grotere administratie van de Vlaamse Gemeenschap in te schakelen. We moeten dat doen. Als we sommige zaken opleggen aan een van onze belangrijke instellingen, moeten we toch meewerken aan de oplossing daarvan. De concrete zaken worden nu pas besproken, maar dat zal zeker gebeuren. Dat is dus een goede zaak. Over de beperkingen van de pensionering staat er dat de vroegst mogelijke wettelijke pensioendatum hierbij wordt gehanteerd. Dat wil ik toch even herhalen.
Mevrouw Segers, u stelde ook een vraag over de middelen. Met betrekking tot de oorspronkelijke aanwending van de 14 miljoen euro herstructureringskosten is er een eerste inschatting gemaakt bij de opmaak van de begroting 2016 wanneer bepaalde bedragen mogelijks zouden kunnen worden aangewend, namelijk wanneer de VRT aan de Vlaamse Regering vraagt om die te kunnen gebruiken. Doordat we enige vertraging hebben opgelopen, zal er in 2016 wellicht minder moeten worden aangewend omdat het plan nog maar net in werking zal treden. Op zich is dat geen enkel probleem. Die 14 miljoen euro is voorhanden, zit in een provisie en is dus aanspreekbaar over de jaren van de uitvoering van het transformatieplan heen. Die is niet weg, integendeel.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Minister, ik dank u voor dat laatste zinnetje. Dat is wat ik wilde horen: de 2,4 miljoen euro die in 2016 niet zal moeten worden aangewend, en dat we verzekerd zijn dat die 14 miljoen euro blijft staan en niet weg is. We weten allemaal dat die 14 miljoen euro niet volstaat om de volledige herstructurering te dragen. Van wat we al weten over het nieuwe plan, is het alvast goed dat het minder draconische maatregelen bevat dan het eerste plan, en ook minder zotternijen, zoals het afschaffen van de regionale ontkoppeling. Dat leek ons allemaal een zotternij.
De bottomline blijft natuurlijk dat er een pak mensen verdwijnen bij de VRT. Eerst waren er dat 286, nu zijn er dat 170 tot 215. Een bedrag van 30,5 miljoen besparen, is een heel pak. De VRT had al een jarenlang traject van besparingen achter de rug. Wat zorgwekkend blijft, is dat er toch wordt gerekend op 20 tot 30 procent. Dat zijn 50 tot 60 vte naakte ontslagen.
Mijnheer Vandaele, u bent heel optimistisch en ik hoop het met u, maar het wordt een veel slankere VRT terwijl de ambities zeer hoog blijven. Luisteraars en kijkers hebben heel hoge verwachtingen van de openbare omroep. De beheersovereenkomst is bijzonder ambitieus, ook ten opzichte van de private spelers. We hebben vorige week de discussie gehad over de nieuwe app. Is dat dan de marktversterkende werking van de VRT? Ik maak me daar ook zorgen om.
De ambities zijn hoog, en chapeau aan de VRT als ze die allemaal zullen kunnen waarmaken met een kleinere personeelsbezetting en minder middelen. Je hoort van de mensen dat het water aan de lippen blijft staan. Ik ben blij dat mevrouw Brouwers de ongerustheid deelt over de naakte ontslagen, maar dat is de consequentie van de beheersovereenkomst die deze meerderheid heeft goedgekeurd. Ik ben blij dat u dit zegt, maar het is zonder enige twijfel de consequentie daarvan. Onze bezorgdheid blijft en ik hoop dat het sociaal overleg in alle rust en bottom-up kan verlopen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.