Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking, Toerisme en Onroerend Erfgoed
Verslag
Mevrouw Turan heeft het woord.
Ik heb een vraag om uitleg over de transparantie van handels- en investeringsakkoorden. Hopelijk is er een wijziging op komst.
Op 14 oktober 2015 stelde de Europese Commissie haar nieuwe handelsstrategie ‘Trade for All’ voor. In deze strategie wordt de nood aan meer transparantie benadrukt. Zo is één van de pijlers van de strategie “opening up negotiations to more public scrutiny by publishing key negotiating texts from all negotiations”, aldus de mededeling die de Europese Commissie hierover uitstuurde. Op 9 oktober 2014 gaf de Commissie het onderhandelingsmandaat voor het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) vrij en onlangs, op 2 december 2015, werd beslist dat Europese parlementsleden toegang krijgen tot alle vertrouwelijke documenten van de TTIP-onderhandelingen, inclusief de zogenaamde geconsolideerde teksten die ook het standpunt van de VS weergeven. Volgens Bernd Lange, de voorzitter van INTA, de commissie voor internationale handel van het Europees Parlement, schept deze beslissing een precedent voor de transparantie in toekomstige handelsgesprekken.
De Europese Commissie roept de lidstaten op om ook zelf de vrijhandelsonderhandelingen meer proactief op te volgen. Bovendien is er sprake van dat nationale parlementen net zoals het Europees Parlement toegang zouden krijgen tot de onderhandelingsteksten. Dit zou gebeuren via een systeem van leeskamers, waarvan de concrete modaliteiten door de lidstaten zelf geregeld zouden worden.
Als het TTIP er komt, dan heeft dat gevolgen voor zowel de federale als de deelstaatbevoegdheden. Het Vlaams Parlement heeft dan ook recht op maximale transparantie en kan een belangrijke bijdrage leveren aan het publieke debat. Volgens de beleidsnota Buitenlands Beleid, Internationaal Ondernemen en Ontwikkelingssamenwerking 2014-2019 draagt de Vlaamse Regering transparantie en subsidiariteit alvast hoog in het vaandel: “In de komende vijf jaar zal van de EU verwacht worden dat ze het vertrouwen van de burger in het Europese project herstelt en dat ze het besluitvormingsproces democratischer en transparanter maakt. De beginselen van transparantie, subsidiariteit, proportionaliteit en nabijheid zullen centraal staan. Er zullen wellicht stemmen opgaan voor meer verantwoording van de Commissie en de Raad aan de burger en zijn volksvertegenwoordigers op Europees, nationaal en regionaal niveau. De versterking van de rol van nationale parlementen zal aan bod komen.” Dat geldt ook voor onderhandelingen over investeringsakkoorden. Daarover stelt de beleidsbrief: “Vlaanderen maakt er een punt van dat deze onderhandelingen in een zo groot mogelijke transparantie verlopen.”
Minister-president, bent u op de hoogte van de inspanningen van de Europese Commissie om meer transparantie aan de dag te leggen inzake handelsgesprekken? Wat is de stand van zaken? Hoe bent u van plan in te spelen op en maximaal gebruik te maken van deze uitgestoken hand? Bent u een voorstander van een systeem van leeskamers waar ook de Vlaamse parlementsleden de teksten over de onderhandelingen die de Europese Commissie voert kunnen inkijken? Bent u bereid hiervoor te pleiten bij de Federale Regering en de Europese Commissie? Hoe wordt aan dat systeem van leeskamers volgens u het best concreet vorm gegeven? Welke modaliteiten en voorwaarden inzake bijvoorbeeld de toegang en het nemen van notities zou u daarbij hanteren?
Op de ministerraad van Landbouw en Visserij van 16 november 2015 kreeg de Europese Commissie een mandaat om te onderhandelen over een handelsovereenkomst met de Filipijnen. Dit mandaat is gebaseerd op het mandaat dat reeds in 2007 werd gegeven voor de, uiteindelijk mislukte, onderhandelingen met de ASEAN-landen (Association of Southeast Asian Nations). In het kader van de opening van deze onderhandelingen had ik u graag volgende vragen gesteld: kan de regering het onderhandelingsmandaat zoals gegeven door de Europese Ministerraad van 16 november voor het handelsverdrag met de Filipijnen ter beschikking stellen van het parlement? Indien niet, bent u bereid er bij de Federale Regering en zo nodig bij de Europese Commissie op aan te dringen om dit mandaat vrij te geven? In het kader van de subsidiariteit, een leidend principe voor deze regering, lijkt het opportuun dat dit parlement volledig zicht heeft op het mandaat. Welke inbreng heeft Vlaanderen, en bij uitbreiding België, gehad in het mandaat van de Europese Commissie?
Er vergaderen momenteel veel commissies, dit kan een probleem vormen voor het quorum. Als de leden het ermee eens zijn, kunnen we punt 8 toevoegen aan de agenda van volgende week dinsdag, dan kan het iets uitgebreider worden besproken en krijgen de commissieleden de kans om te amenderen.
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Ik ben uiteraard op de hoogte van de inspanningen van de Europese commissaris Malmström. Net als haar ben ik er voorstander van om gedurende alle stadia van het onderhandelingsproces openheid aan de dag te leggen. Ik ben er zoals de commissaris van overtuigd dat een grotere transparantie, die gepaard gaat met gerichte consultaties van relevante belanghebbenden, ervoor zorgt dat overheden op alle niveaus beter en tijdig voeling krijgen met eventuele bekommernissen. Misverstanden en foutieve lezingen van het onderhandelingsmandaat kunnen op die manier worden vermeden of uit de wereld worden geholpen.
Bovendien moet er een groter draagvlak en een positieve, constructieve opstelling worden gecreëerd ten aanzien van het potentieel van vrijhandelsakkoorden. Ik maak ook zelf werk van die transparantie met de maandelijkse EU-rapporteringen. Vleva kreeg de opdracht om infosessies en conferenties te organiseren met middenveldorganisaties en lokale besturen. Naar aanleiding van een kritisch constructieve brief van burgemeester Termont heb ik laten weten dat ik, naast het parlementair debat en de hoorzittingen met betrekking tot TTIP, een specifieke informatiesessie voor de Vlaamse grootsteden en de Verenigde Verenigingen wil organiseren. Het belanghebbend DIF-management zal hiertoe een initiatief nemen. Burgemeester Termont laat weten, ik citeer : “Omdat het TTIP impact heeft op onze steden en dus ook op Gent hebben we, in tegenstelling tot andere steden in Europa, er niet voor gekozen ons TTIP vrij te verklaren. Het heeft geen zin aan de zijlijn te gaan staan. Anderzijds willen we van dichtbij betrokken zijn en blijven we bij de onderhandelingen en hebben we een helder zicht op wat de mogelijke impact van dit akkoord kan zijn voor de steden.” Ik heb hem geantwoord dat we ook voor de steden en voor de Verenigde Verenigingen overleg zullen organiseren. Dat zal gebeuren door het belanghebbend DIF-management.
De leeskamer is op Belgisch niveau zo goed als operationeel. Ze staat tot nu toe alleen open voor de federale experts en voor de experts van de deelstaten die bij de onderhandelingen betrokken zijn. De nieuwe leeskamer zal ons toelaten nog sneller en accurater op de hoogte te zijn. We hadden al toegang tot de leeskamer bij de Europese Commissie, maar dit is een symbolische stap dichter. Ik ben ook voorstander van een openstelling voor de Vlaamse parlementsleden, aangezien Vlaanderen bevoegd is voor Buitenlandse Handel. Er moet transparantie komen, maar dat hangt af van de partner. Als de Verenigde Staten hun fiat geven, kan de leeskamer bij de FOD Buitenlandse Zaken geopend worden voor de parlementsleden. Dat is evident, aangezien wij met buitenlandse handel betrokken zijn bij die onderhandelingen.
Daar zullen modaliteiten voor worden opgesteld, want het is een combinatie van transparantie en vertrouwelijkheid. Het zal dus heel strikt gebeuren, zoals het ook gebeurt in de Europese leeskamer. De regels van de Europese Commissie zijn zeer strikt. Onze experten bijvoorbeeld krijgen toegang op basis van hun professionele verantwoordelijkheden en hun ‘need-to-know’. Dat is op voorwaarde dat ze een habilitatieproces hebben van de Staatsveiligheid. Dat gebeurt met geheimhoudingsplicht, met het nemen van nota’s op papier dat ter beschikking wordt gesteld, met ter beschikking gestelde pennen. Er mogen geen camera’s, fototoestellen, opnameapparatuur, computers en dergelijke worden gebruikt. Je kunt maar één tekst met een keer bekijken. Je moet eerst je tekst weer afgeven voor je een volgende kunt krijgen, om te vermijden dat zaken door elkaar zouden geraken. Dat gebeurt uiteraard onder toezicht van ambtenaren met een veiligheidsmachtiging.
Zoals ik zei, zijn we nog niet zo ver omdat er Amerikaanse toestemming moet komen. Ik heb u al gezegd dat er een verschil is tussen de Amerikaanse en de Europese aanpak. In Europa is er van meet af aan die leeskamer. In de Verenigde Staten zijn de Congresleden minder goed geïnformeerd dan onze EU-parlementsleden. Ik vind dat we dit moeten doortrekken in Europa naar de lidstaten en de deelstaten, maar dat kan alleen maar mits de partner toestemming geeft.
Hetzelfde geldt voor de Filipijnen. Ook daar ben ik er voorstander van dat er transparantie zou zijn. Er moet nog wel een beslissing van de raad van ministers zijn of die het onderhandelingsmandaat wil vrijgeven. Daar is een consensus voor nodig. Die vraag is nog niet gesteld, en dus kan dat mandaat niet worden vrijgegeven. Daar zal ook akkoord moeten worden gegeven door de Filipijnse onderhandelaars.
Het is uitzonderlijk dat dit gebeurt. Het zal ‘case by case’ beoordeeld worden. TTIP is wat mij betreft een zeer goed precedent. Het gaat ook over een zeer belangrijk handelsakkoord. Het zou mooi zijn als dat ook kan voor het Filipijnse, maar dan moeten nog twee voorwaarden worden vervuld: er moet een akkoord zijn van de Raad van Ministers en de Filipijnen mogen geen objecties hebben.
Ik vraag aan minister Reynders om dit punt te agenderen op de Raad voor de Handel, zodat we daar ook kunnen gaan naar een, mutatis mutandis, gelijkaardige procedure voor de democratisch verkozenen, altijd onder die strikte voorwaarden van vertrouwelijkheid natuurlijk.
Het mandaat dat door de raad gegeven wordt, houdt rekening met de inbreng van alle lidstaten. In die zin heeft onze lijst van offensieve en defensieve belangen een evenwaardige invloed gehad op het mandaat als eender welke andere lidstaat.
Ik heb al gezegd dat wij offensieve belangen hebben, namelijk het faciliteren van markttoegang voor onze goederen, diensten en investeringen, het laten verwijderen van tarifaire en niet-tarifaire handelsbarrières, aandacht voor een aantal voor ons specifieke sectoren, zoals farmaceutica, professionele diensten, ingenieursdiensten, consultancy, toeleveranciers, constructie-infrastructuur, chemie, machinebouw, transport, logistiek, aquacultuur, visserij, hernieuwbare energie, baggerdiensten, maritieme diensten, afvalbeheer, klimaatmitigatie en/of -adaptatie, bodemonderzoek en -sanering. Andere belangen zijn markttoegang voor onze kmo’s, openbare aanbestedingen, waarmee overheidsopdrachten worden bedoeld neem ik aan, investeringsliberalisering en -bescherming, duurzame ontwikkeling, inclusief aandacht voor universele mensenrechten en internationale arbeidsstandaarden, internationale milieugedragsregels, dierenwelzijn, anticorruptiebepalingen, ook defensief, audiovisuele goederen en diensten.
Dat zit ook vervat in het mandaat van de Europese Commissie met betrekking tot TTIP. Dat betekent bijvoorbeeld voor de textielsector dat er geen producten binnenkomen uit Zuidoost-Azië, China of andere landen, die niet voldoen aan standaarden met betrekking tot kinderarbeid en dergelijke meer. Je moet ervoor zorgen dat er een level playing field is met betrekking tot de normen van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) bijvoorbeeld. Modus 4 is evenzeer defensief. Dat gaat over dienstenleveranciers uit het buitenland die onderhoud komen verrichten in Vlaanderen. Daar moet je heel sterk aandacht hebben voor sociale dumping, waarbij er geen dienstverleningscontracten zijn die er in feite op neerkomen dat je met deloyale concurrentie zit en/of gepaard gaande met eventueel uitbuiting van de betrokken ingeschakelde werknemers.
Mevrouw Turan heeft het woord.
Minister-president, dank u wel voor uw antwoorden. Dank voor de opsomming van de offensieve en defensieve belangen. Het is heel belangrijk dat wij telkens in dat kader bepaalde mensenrechten en democratische principes meenemen en dat het level playing field niet naar beneden wordt gehaald, maar dat er integendeel voor zover mogelijk de grootst mogelijke garantie bestaat voor een aantal waarden en normen van ons.
Ik heb genoteerd dat de vraag wat betreft het onderhandelingsmandaat met de Filipijnen nog niet aan de Raad van Ministers is gesteld. U gaat aan minister Reynders vragen om dat in de raad te brengen. Hebt u enig idee wanneer de volgende bijeenkomst is? Anders zoek ik dat wel zelf op. Ik neem aan dat die raad asap zal vertrekken. Ik denk dat het een heel belangrijk precedent zal zijn dat wij vanuit Vlaanderen er zo snel en zo vroeg bij betrokken zijn.
Ik ben u ook dankbaar voor uw verdere antwoorden, want wat er in uw beleidsbrief en -nota aangegeven staat over meer transparantie en mogelijkheid tot betrokkenheid, hebt u in uw antwoord naar voren gebracht. Uiteraard is het geen beslissing van u alleen en zijn we afhankelijk van wat er op Europees niveau wordt gedaan. U wilt meer aanwezig zijn in Europa. Daarom denk ik dat dat die kleine voorbeelden waarbij we als Vlaanderen laten weten dat we inzage willen, dat we transparantie willen, zowel voor de overheid, voor onze parlementsleden, als voor onze burgers, heel positief zijn. Ik zou daar ook zeer dankbaar voor zijn als Vlaanderen die vraag inderdaad stelt en ik hoop op een positief antwoord.
U verwijst naar een brief die u van burgemeester Termont hebt gekregen. Ik kan dat alleen maar toejuichen. De gemeenten moeten al te veel beslissingen van bovenhand incasseren. Het siert de burgemeester van een stad als Gent om niet aan de zijlijn te blijven staan en om betrokkenheid en informatie te vragen. Ik denk dat het een goed idee is dat het in het kader van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten verder wordt opgenomen. Het TTIP is een heel belangrijk handelsakkoord. Het begint meer door te dringen bij de burgers, bij steden en gemeenten en iedereen zit met meer vragen. Hoe meer transparantie we kunnen geven, hoe meer draagkracht of invloed er kan komen op het uiteindelijke akkoord. Ik ben dan ook heel benieuwd naar de informatiesessie die zal komen voor steden en gemeenten. In het parlement hebben we een hele reeks hoorzittingen gehad. Dat was ook op ons initiatief, minister-president. Ik ben de collega’s dankbaar dat ze daar mee zijn op ingegaan. Ik denk dat de transparantie en de betrokkenheid van de steden en gemeenten alleen maar kan worden toegejuicht. Burgemeester Termont heeft opnieuw bevestigd waar hij voor staat.
– Jan Van Esbroeck treedt als voorzitter op.
Ik denk dat we op dezelfde lijn zitten. Ik heb van meet af aan gezegd dat we daar open en heel duidelijk over moeten zijn. Het mandaat van de commissie op dat vlak is heel duidelijk. Er is nogal wat misverstand over heel die aangelegenheid. Ik krijg een aantal brieven van andere stedelijke besturen die zich TTIP-vrij hebben verklaard. Ik geef hen ook altijd een antwoord. Dat gebeurt federaal niet. Ik denk dat we er alle belang bij hebben om daarover in dialoog te gaan. Ik ga ook kijken of ik in mijn maandelijkse mededelingen, die ook meegedeeld worden aan het parlement, nog eventueel bijkomende informatie kan geven over de opname van zaken die ons dierbaar zijn in de mandaten voor de onderhandelingen. Ook daar kunnen we misschien nog een tandje bijsteken. Ik ben blij dat ook het parlement daaraan bijdraagt. Aan de hand van de positieve brief van burgemeester Termont heb ik gezegd dat we nog een element gaan toevoegen, dat we ook daar dialoog gaan voeren met steden en gemeenten, met andere betrokkenen.
Volledig tevreden, mevrouw Turan?
Volledige tevredenheid is niet mogelijk. In de mate van de mogelijkheden van de minister, ben ik tevreden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.