Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
De heer De Gucht heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, in juli vroeg de Vlaamse Regering aan de VRT om een transformatieplan op te stellen. In dit plan moest de VRT verschillende scenario’s uitwerken over de manier waarop de omroep de herstructureringskosten wenst op te vangen.
Medio september werd dit plan voorgesteld. In dit plan ging de VRT uit van twee scenario’s om 25,5 miljoen euro te besparen. In het eerste scenario zou de herstructurering 18 miljoen euro besparen, in het tweede 22 miljoen euro. Beide scenario’s gaan uit van een spreiding over vijf jaar.
De scenario’s voldeden echter niet aan het budgettaire kader dat de regering voor ogen heeft. De regering doet een inspanning van 14 miljoen euro over twee jaar, 2016 en 2017, om de herstructureringskosten mee te bekostigen. Maar de VRT ging er in haar plan bovendien van uit dat de Vlaamse Regering 60 procent van de vergrijzingskosten op zich zou nemen bovenop de dotatie, hoewel dit nooit werd toegezegd door de Vlaamse Regering.
De raad van beheer van de VRT oordeelde dat gezien deze budgettaire context het transformatieplan niet uitgevoerd kon worden en keurde het daarom af. Daarop heeft de Vlaamse Regering gevraagd om werk te maken van een nieuw transformatieplan. In dit nieuwe plan moeten opnieuw verschillende scenario’s naar voren geschoven worden die oog hebben voor de budgettaire context enerzijds en voor de vraag om de openbare omroep om te vormen tot een moderne, flexibele en compacte openbare omroep anderzijds.
Het zou daarbij volgens mij goed zijn dat de VRT verschillende mogelijke scenario’s laat analyseren door een extern consultantbureau.
Ten eerste zal dankzij de onafhankelijkheid van de externe beoordelaar, het transformatieplan een objectieve beoordeling krijgen. Zo wordt het mogelijk om de meest objectieve maatstaven te hanteren voor de keuze tussen verschillende scenario’s en zal de keuze achteraf ook weerbaarder zijn bij eventuele kritiek van buitenaf.
Een externe consulting laat in de tweede plaats toe dat er een nieuwe en bredere blik op het plan wordt geworpen. Dit kan leiden tot nieuwe inzichten en een meer diepgaande analyse.
Ten derde spreekt het voor zich, beste collega’s, dat de mensen die werken voor de openbare omroep er woelige tijden op hebben zitten. Zowel de besparingen die geleid hebben tot een verhit sociaal overleg als de recente kritiek op de informatie en duiding, hebben niet de makkelijkste werkomstandigheden gecreëerd. Een externe beoordelaar heeft het voordeel met een objectieve bril naar de zaken te kunnen kijken.
Minister, kunt u een overzicht geven van de stand van zaken met betrekking tot het transformatieplan van de VRT?
Lijkt het u opportuun om de verschillende scenario’s te laten doorlichten door een extern consultingbureau?
Minister Gatz heeft het woord.
Voorzitter, dames en heren, ik geef u ook nog even het chronologisch overzicht mee, dat we ondertussen wellicht allemaal kennen.
Het transformatieplan werd een eerste keer besproken op donderdag 10 september op de raad van bestuur. Op maandag 14 september heeft de raad de basisprincipes ervan goedgekeurd. Omdat een aantal budgettaire uitgangspunten van het aanvankelijke plan echter niet gehonoreerd kunnen worden, heeft de raad van bestuur op maandag 28 september vastgesteld dat het plan in zijn toenmalige vorm niet uitvoerbaar was. Er blijft immers een structureel tekort bestaan van ongeveer 5 miljoen euro op jaarbasis. Ondertussen heeft de Vlaamse Regering in 14 miljoen euro extra voorzien voor het helpen dragen van de toekomstige herstructureringskosten, een niet gering bedrag.
Het is dus noodzakelijk dat de VRT het plan opnieuw onder de loep neemt om, binnen het gekende budgettaire kader, een goed transformatieplan uit te werken dat een duurzame en efficiënte VRT-organisatie voor de toekomst verzekert. Ik heb er alle begrip voor dat de VRT zich de afgelopen weken heeft moeten bezinnen over een verder plan van aanpak. Inmiddels is het management al enige tijd opnieuw aan de slag om de noodzakelijke oefening voor te bereiden.
Ik vind uw voorstel om bij het vervolledigen van het transformatieplan een beroep te doen op het advies van een externe consultant, die een vanuit een breder perspectief naar het dossier kan kijken, een waardevol idee waar ik zeker geen probleem heb. Maar u begrijpt dat de beslissing hiertoe, conform de artikelen 13 en 14 van het Mediadecreet, onder de bevoegdheid van de raad van bestuur en van de gedelegeerd bestuurder valt.
U vroeg ook naar de stand van zaken. Ik voer verder intens, maar intens-constructief, de gesprekken met betrekking tot het opmaken van de nieuwe beheersovereenkomst. Deze onderhandelingen zullen zeker nog tot eind november lopen. Ondertussen werkt het directiecollege in samenwerking met de raad van bestuur aan een herwerkt transformatieplan. Ik besef dat dit geen lichte oefening is en dat het management deze taak moet vervullen in moeilijke omstandigheden. Ik gun de openbare omroep dan ook de nodige tijd om dit plan grondig uit te werken in samenspraak met de raad van bestuur.
De krachtlijnen van dat transformatieplan zullen ingekanteld worden in de nieuwe beheersovereenkomst. Die moet immers een duidelijk inhoudelijk en budgettair kader bevatten, waarbinnen de transformatie kan worden uitgevoerd. Ze sporen nu al samen en zullen dan in elkaar verstrengeld worden. Binnen dat kader zal de VRT vanaf december intern het overleg opstarten met de medewerkers en de vakbonden om concrete oplossingen uit te werken, waarbij alle mogelijke alternatieven ernstig kunnen worden onderzocht.
Ik denk dat het goed is dat de medewerkers bij dit proces worden betrokken, zodat er ook intern een draagvlak kan worden gecreëerd. Dit mag er echter niet toe leiden dat een en ander op de lange baan wordt geschoven. Ik denk dat in het eerste kwartaal van 2016 de knopen definitief moeten kunnen worden doorgehakt.
Wanneer het uiteindelijke transformatieplan wordt voorgelegd zal ik binnen de schoot van de Vlaamse Regering samen met de collega’s bekijken hoe we op de best mogelijke manier de provisionele middelen voor het helpen dragen van de herstructureringskosten, waar ik in het begin van mijn antwoord gewag van maakte, kunnen inzetten. En uiteraard, want laten we dat niet vergeten, kunnen dan ook de sociale onderhandelingen, na de definitieve goedkeuring, worden opgestart.
De heer De Gucht heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik ben heel tevreden dat u het een goed idee vindt. Natuurlijk ligt het in de handen van de raad van bestuur. Misschien is het mogelijk om er via uw contacten op te wijzen dat het parlement, althans mijn fractie, het een goed idee zou vinden om die stap te zetten. Het is een heel belangrijke stap die ervoor kan zorgen dat de stabiliteit terugkeert en dat het plan dat zal worden voorgelegd, veel weerbaarder zal zijn tegen zowel interne als externe kritiek.
De heer Vandaele heeft het woord.
Voorzitter, minister, het idee van een audit heb ik al geopperd in de plenaire vergadering van een paar weken geleden naar aanleiding van het incident-Younes in 'De afspraak'. Toen ging het veeleer over de vraag of we niet eens een soort doorlichting moeten laten maken, extern, van de processen voor informatie, doorstroming, verantwoordelijkheden. De vraag van de heer De Gucht ligt natuurlijk enigszins op een ander terrein, maar toen hebt u in elk geval niet enthousiast gereageerd in uw antwoord op mijn vraag in de plenaire vergadering.
Ik sta enigszins argwanend tegenover consultants – we mogen dat in de beslotenheid van deze zaal wel zeggen – want vaak schrijven ze een advies dat een beetje tegemoetkomt aan de wensen van de opdrachtgever. Ik druk het zacht uit, maar daar zijn wel voorbeelden van. Als zo’n consultancy toch gebeurt – en dat kan in dit geval wel nuttig zijn – dan pleit ik ervoor dat het gebeurt door een onafhankelijke consultant, die vandaag geen banden heeft met de VRT of er geen opdrachten voor uitvoert. Anders worden we niet geholpen.
Wat me enorm zou helpen, en dat zonder consultancy, is te weten welke cijfers aan de basis liggen van dat transformatieplan. Dat plan doet een aantal voorstellen, maar we weten niet wat erachter zit. Als we dat wisten, dan zouden we al heel wat wijzer zijn.
Minister, ik hoor u graag zeggen dat het goed zou zijn dat de VRT op zoek gaat naar een breder draagvlak. Nu is het transformatieplan onvoldoende gedragen. Misschien zijn er binnen de organisatie zelf mensen die willen meedenken in de richting die we willen, naar die slankere en toch performante en sterke openbare omroep. Als daarvoor een breder draagvlak kan worden gevonden, is dat pure winst, ook voor ons.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Mijnheer Vandaele, een audit is nog iets anders dan wat hier op tafel ligt. Het is geen goed idee om in de VRT een audit te laten doorvoeren, zeker niet als het over de werking van de redactie zou gaan. We hebben daar al voldoende over gediscussieerd. Redactionele onafhankelijkheid voor alles, was wel de aanleiding.
Ik deel wel uw gezonde achterdocht als het gaat over consultants. Voor veel geld worden semiwetenschappelijke inzichten gepresenteerd, vaak door jonge mensen die het type bedrijf niet kennen. Onafhankelijke consultants die daar niet voor hebben gewerkt, oké. Maar dan moet het wel iemand zijn die inzicht heeft in hoe de mediasector werkt.
Wie moet dat dan betalen? Die mensen kosten heel veel. Is dat dan voor de VRT zelf? Dat zal door het personeel dan worden bekeken als een nutteloze kost. Consultants hebben vaak de neiging om naar het management te luisteren, want dat zijn de opdrachtgevers. Er moet een goede doorlichting gebeuren van het hele bedrijf, en vooral ook van het management en de top. Die consultants moeten absoluut praten met de mensen op de werkvloer. Dat is mijn belangrijkste bekommernis.
De heer Bajart heeft het woord.
Ik begrijp de bekommernissen over de consultants, maar ga niet helemaal akkoord. Als je van consultants verwacht dat ze de oplossing gaan brengen, dan kost dat zeer veel geld en is het vaak niet juist. Uiteindelijk is het belangrijk dat het management inzichten en een plan heeft, dat door de consultants hier en daar wordt getoetst. De consultants kunnen zaken verankeren en bekijken over verschillende industrieën heen. Dat is de toegevoegde waarde van consultants. Je moet weten waar je naartoe wilt gaan en dat laten toetsen door consultants. Dan is dat allemaal goed in te perken.
Mijnheer Vandaele, de VRT is de voorbije tien jaar platgelopen door consultants, en het heeft blijkbaar niet geholpen om tot een slanke VRT te komen. Ik ben op dat vlak dus zeker achterdochtig, zelfs argwanend omdat de complexiteit van het huis, de te brede taakstelling, wellicht geen oplossing zal leveren. Maar dit is natuurlijk een ander voorstel. Dit gaat over het zoeken van een uitweg uit een impasse. Dat is wat u voorstelt, mijnheer De Gucht. Ik ben heel terughoudend, omdat dit meestal dient om het eigen grote gelijk te laten bewijzen door een externe partner. En dat is niet gezond.
Minister, ik heb goed geluisterd, maar begrijp ik het goed dat u het sociaal overleg positioneert nadat de definitieve beheersovereenkomst en het transformatieplan zijn goedgekeurd? Of plant u in de tussenfase sociaal overleg? Dat is wel een cruciale vraag. Een draagvlak zoeken binnen de VRT voor een transformatieplan lijkt me niet vanzelfsprekend, als u het mij vraagt. Dit gaat over een zware besparing, een afslanking van ongeveer 10 procent of zelfs meer – 13 of 14 procent – van het personeelsbestand. Als u denkt dat daarvoor een gemakkelijk draagvlak te vinden is, dan gelooft u in sinterklaas. Ik geloof niet dat dat de kwestie is.
De financiële constructie die nu voorligt, vind ik niet haalbaar en niet werkbaar, ongeacht of je in een slanke dan wel in een ruimer zittende VRT gelooft. Die diepe cut in één keer zal het huis hard kwetsen. Minister, ongeacht de uitkomst van het verhaal, moet er minstens een langere periode worden gepland om daartoe te komen en/of een aantal maatregelen die in de tussentijdse fase bepaalde problemen kunnen oplossen. Problemen zoals daar zijn: de oudere medewerkers. De vorige besparingen hebben de 55-plussers al laten uitstromen. Nu is er weer een groep die die leeftijd nadert, maar er is niet zoveel mogelijkheid om mensen met pensioen te laten gaan, zeker niet met de pensioenregeling.
We zitten nu in een cruciale fase, in de paradox dat werknemers geacht worden langer te werken enerzijds en dat het vaak gaat over mensen met een lange opzegtermijn en dus dure ontslagvergoedingen anderzijds. Wanneer men dat traject wil rijden, dan moet dat worden gespreid over een langere termijn om het leefbaar te maken voor het huis zelf. Zelfs wanneer men in die slanke VRT gelooft, kan dat niet aan dit tempo omdat geen enkele Vlaamse overheidsadministratie dit zo diep en zo snel moet doen. Dat bewijst toch dat het ook voor de VRT niet haalbaar is om dat op die manier te doen.
Dit is een oprechte bezorgdheid die gekoppeld is aan de vraag die ik daarnet heb gesteld. Wanneer is het sociaal overleg gepland? Zal dat ernstig gebeuren? Ik krijg veel signalen uit het huis waaruit blijkt dat er grote onrust heerst en dat het draagvlak alleen zal verkleinen wanneer het proces op die manier wordt voortgezet, met of zonder externe consultants, mijnheer De Gucht. Eerlijk gezegd denk ik dat dit een ontsnappingsroute is omdat het probleem diep is en niet opgelost geraakt. Die externe consultant zal het ook niet oplossen, maar ik wil ook niet ontkennen dat het misschien wel kan helpen. Maar denken dat een externe het probleem zal oplossen en een draagvlak zal creëren is geloven in Sinterklaas.
Minister Gatz heeft het woord.
De consultancyopdrachten in de brede betekenis van het woord, waar de heer Caron naar verwijst en die kunnen gaan over allerlei zaken zoals positionering van merken, marketing, toekomstplannen enzovoort, zijn in het verleden bij de VRT gebeurd net zoals die bij andere bedrijven plaatsvinden. Het is aan de raad van bestuur om autonoom te beslissen hoe vaak zij een beroep doen op externen. We weten allemaal dat een aantal van die externe consults heel nuttig zijn terwijl een aantal andere achteraf ook minder nuttig blijken.
Mijnheer Vandaele, wat uw vraag betreft over de audit naar aanleiding van een aantal besluitvormingsprocessen binnen de VRT, op de werkvloer en binnen de redactie in het bijzonder, blijf ik bij mijn terughoudendheid die ik met u heb gedeeld in het debat. Zoals ook mevrouw Segers aangaf, behoort dit immers tot het hart van de openbare omroep. Het zal dan ook binnen de omroep en binnen de redactie moeten worden uitgeklaard en beslist. Ik geloof dat dat mogelijk is. Het is te kies om daar zeker vanuit het beleid en misschien zelfs vanuit de raad van bestuur te diep op in te gaan. We hebben onze zorgen twee weken geleden met elkaar gedeeld, maar de oplossing ligt hoe dan ook op de werkvloer.
Mijnheer De Gucht, u vraagt geen audit of algemeen consult. Het gaat hier om een specifiek consult waarbij externe hulp wordt ingeroepen bij een zeer moeilijke oefening. Ik wens daar op dit ogenblik iedereen zijn rol te laten spelen. De openbare omroep zal dit debat wellicht met aandacht hebben gevolgd, maar het is nu de raad van bestuur die hier al dan niet stappen moet zetten. Zij zullen dit met de nodige wijsheid doen.
Ik vind het goed dat de VRT misschien deels uit noodzaak maar ook deels vanuit een meer dan positieve bezorgdheid de contacten opzoekt met de medewerkers om het draagvlak te vergroten. Dat is uiteraard geen eenvoudige oefening maar men krijgt van de medewerkers en vanop de werkvloer toch veel signalen die aangeven dat men mee wil denken over dat transformatieplan en niet enkel een top-downplan uitgevoerd wil zien. Binnen dat delicate evenwicht is het goed om, zoals men in managementstaal zegt, de buy-in te doen. Het kan de zaken alleen maar vooruithelpen. Ik ben zeker dat de tijd die de VRT daarvoor zal nemen, de zaken eerder zal vooruithelpen dan doen stilstaan.
Wat het sociaal overleg betreft, zijn er twee zaken. Op dit ogenblik heeft de raad van bestuur contacten met de vakbonden. Er is een normaal sociaal overleg zoals dat in elk bedrijf mag worden verwachten. De sociale onderhandelingen gebeuren eerder in een uitvoerend kader nadat er een aantal grote beslissingen zijn genomen. Die twee zaken gebeuren consecutief en zelfs gedeeltelijk parallel. Ik ben ervan overtuigd dat het management, de directie en de raad van bestuur op dit ogenblik alles in het werk stellen om met al deze actoren en factoren rekening te houden. Hoewel u sceptisch bent over het tijdspad dat we hebben uitgestippeld, geloof ik dat binnen dit tijdspad substantiële vooruitgang kan worden geboekt en belangrijke beslissingen kunnen worden genomen. Ik wacht nu even af hoe we uit dit tijdskader kunnen komen.
De heer De Gucht heeft het woord.
Minister, het is altijd goed om bezorgd te zijn over de manier waarop in deze wereld alles in zijn werk gaat. Ik behoor echter tot een liberale partij en probeer dan ook op een optimistische manier naar de wereld te kijken. Persoonlijk denk ik dat het heel belangrijk is om in een zo korte mogelijke tijdspanne uit die impasse te geraken. Een consulting zal daar inderdaad niet de oplossing bieden.
De enige manier waarop er een oplossing zal komen, is als men in elkaars kaarten kan laten kijken en men er gezamenlijk en in dialoog uit raakt. Wat een consultingbureau wel kan doen, is kijken of er geen betere beslissingen kunnen worden genomen op bepaalde vlakken. Ik hoop dat we kunnen bereiken dat de raad van bestuur daarmee instemt. Dat zou een heel positief gegeven zijn om objectivering in dit proces in te brengen, want dat is volgens mij een van de problemen waarmee we vandaag geconfronteerd worden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.